Герб Малдовы
 Герб Малдовы | |
 Малы герб | |
| Апісаньне | |
|---|---|
| Зацьверджаны | 3 лістапада 1990 |
| Выкарыстаньне | дзяржаўны герб Малдовы |
| Аўтар гербу | Георге Врабие, Мария Догару |
Герб Малдо́вы ўяўляе сабой перасечаны шчыт, у верхняй частцы якога — чырвонае поле, у ніжняй — сіняе. У цэнтры шчыта намаляваная галава зубра, паміж рогамі якога разьмешчаная васьміпрамянёвая зорка, справа ад галавы — пяціпялёсткавая ружа, зьлева — паўмесяц, зьвернуты і зьлёгку нахілены налева. Усе элемэнты на шчыце залацістыя (жоўтыя). Шчыт зьмешчаны на грудзі арла, трымальнага ў дзюбе залатой крыж (арол-крыжак), у кіпцюрах: справа — зялёную аліўкавую галіну, зьлева — залаты скіпэтар.
Герб Малдовы разьмешчаны ў цэнтры сьцяга Малдовы.
Гісторыя стварэньня
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Увесну 1990 году Вярхоўная Рада МССР абвясьціла конкурс на стварэньне новага дзяржаўнага гербу наўзамен гербу Малдаўскай ССР. 12 траўня 1990 году было прызначанае журы конкурсу, у якое ўвайшлі 13 дэпутатаў, у ліку якіх Мірча Снэгур (старшыня), Іён Баршэвіч, Мікалаю Дабіжа, Міхай Катарабай і іншыя. Было прадстаўлена 130 прац, выкананых ста мастакамі (некаторыя прадставілі па некалькі варыянтаў). Каляровыя фатаграфіі шасьці лепшых прац павезлі ў Бухарэст, у дзяржаўную камісію па геральдыцы.
Быў абраны варыянт, прапанаваны мастаком Георгу Врабіе. Віцэ-старшыня камісіі па геральдыцы Марыя Догару стала суаўтарам гербу па пытаньнях тэорыі. Ёй прыналежыла думка разьмясьціць у ніжняй частцы выявы аліўкавую галіну, якая адлюстроўвае імкненьне народа да міру. Першапачаткова арол быў складзены ў шчыт, але яго было вырашана прыбраць.
2 лістапада 1990 году новы герб Малдовы быў зацьверджаны на Прэзыдыўме Вярхоўнай Рады МССР, а 3 лістапада адбылося пленарнае паседжаньне Вярхоўнай Рады, на якім за праект гербу Врабіе-Догару прагаласавалі 243 дэпутата, двое — супраць, 11 — устрымаліся. Неўзабаве выява дзяржаўнага гербу па замове газэты «Молдова Суверанэ» было аддрукавана ў друкарні выдавецтва «Унівэрсул» тыражом у 20 тысяч асобнікаў.
Гістарычныя гербы Малдовы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Герб Малдаўскага княства
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Цэнтральнай геральдычнай постацьцю гербу Малдаўскага княства, зьяўляецца галава тура (зубра). Калі і ў якім асяродзьдзі паўстала паданьне аб сымбалі сувэрэннай тэрыторыі ў выглядзе галавы тура, дасьледнікі не змаглі пакуль адказаць з вызначанай упэўненасьцю. Некаторыя зь іх спрабавалі разгледзець паходжаньне сымбаля ў выглядзе галавы тура праз прызму старажытнага паляўнічага культу, існавалага ў Паўночных Карпатах і які сканчаўся забіцьцём і ахвярапрынашэньнем тура (зубра) на беразе ракі, што, у прыватнасьці, можа растлумачыць як легенду аб утварэньні Малдовы, так і геральдычная выява толькі галовы, а не ўсёй жывёлы.
І. Н. Мэнэску, абапіраючыся на легенду аб Драгашы, мяркуе, што гэты старажытны культ — забіцьцё зьвера — зьяўляецца сымбалем заваяваньня і ўхіленьня мясцовай дынастыі, якая валодала радавым сымбалем у выглядзе галавы тура. Р. Гасаўэр выяўляе шэраг геральдычных выяў у выглядзе галавы тура (зубра) у гербах розных краін і правінцый (Мэклембург-Швэрын, Мэклембург-Штрэліц, Сігет-Марамурэш), у радавых гербах вугорскага двараніна Баласа, швэда Аксэнштэрна, у польскіх гербах (Глова Бавола, Венява), а гэтак жа ў гербах гарадоў Каліц і Познань. Ён жа высунуў гіпотэзу аб тым, што адна з местых дынастый у першай палове XIV стагодзьдзя, магчыма, атрымала ў свой герб выяву галавы тура (зубра) ад Уладзіслава I Лакетока па выпадку пераможнага паходу супраць Брандэнбургаў (1325) з удзелам малдаўскіх ваяроў. Пазьней род дынастыі альбо загас, альбо быў пакораны іншым, а герб стаў сымбалем малдаўскай зямлі.
У сваіх дасьледаваньнях Г. Брэцяну лічыў, што трансільванскі ваявода Мікалай Сірока, які задумаў крыжовы паход супраць татараў у 1343 годзе ад імя свайго сюзэрэна караля Людовіка, мог надзяліць геральдычным сымбалем у выглядзе галавы тура аднаго з малдаўскіх ваявод, якія праславіліся ў бітвах. Г. Балш, прывядучы факт прысутнасьці каранаванай галавы зубра на гербе польскай правінцыі Каліц, пахілены бачыць польскі ўплыў на паходжаньне гербу Малдовы.
Р. Вуя сьцьвярджае аўтарства Драгаша ў стварэньні свайго фамільнага гербу, магчыма, таму што радзіма яго Сыгет (Трансільванія), у гербе якога існуе геральдычная выява галавы тура, а можа быць, у знак памяці аб яго легендарнаму паляваньню. М. Бэрза і Д. Чарнавадзяну лічаць, зьяўленьне дзяржаўнага гербу зьвязана зь імем Багдана I. К. Кірыцэску зьвязвае зьяўленьне гербу Малдовы зь імем Пятра I Мушата.
Цэнтральная геральдычная постаць (галава тура) гербу дапоўненая спадарожнымі элемэнтамі. Адным зь іх зьяўляецца зорка, разьмешчаная паміж рогамі. Па левым і правым боку галавы, знак сонца — ружа (разэтка) і паўмесяц. Паўмесяц вядомы ў польскай, нямецкай і вугорскай геральдыцы з XII стагодзьдзя, дзе ён заўсёды спалучаўся са знакам сонца.
Першы вядомая выява гербу Малдовы — галава тура (зубра) са зоркай паміж рогамі, з ружай і паўмесяцам па баках зьяўляецца на пячатцы Пятра Мушата ад 1377 году. На пячатцы ўтрымоўваецца легенда: «Petrus voivoda Moldaviensis». Герб зьявіўся і на манэтах чаканкі Пятра Мушата. На асабовым боку манэт, такіх як грошы, у кропкавым крузе заўсёды адлюстроўвалася галава тура з ліравідна-выгнутымі рогамі, паміж якімі зьмешчаная пяціканцовая зорка. Побач з пысай тура разьмешчаныя разэтка і паўмесяц, не мелыя выразна фіксаванага месцу — яны могуць зьмяняцца месцамі. Гаспадарскія пячаткі заўсёды адлюстроўвалі герб Малдовы і маглі ўтрымоўваць легенды на славянскай мове. Як напрыклад: «Печать ио Романа воевода Земле Молдавской» на пячатцы да дакумэнта ад 30 сакавіка 1392 году.
На пячатцы да граматы, падпісанай Аляксандрам Добрым значыцца: «Печать Олександра воеводы, господарь Земли Молдавской». На пячатках другой паловы XV стагодзьдзя — Стэфана Вялікага герб Малдовы суправаджае сьціплая і поўная вартасьці легенда: «Печать Ио Стефана воевода Земли Молдавской…» Да XVII стагодзьдзя да гербу Малдовы сталі дадаваць рэгаліі гаспадара: буздуган (булаву) і меч.
Герб Малдовы апеў у вершах вялікі малдаўскі кніжнік мітрапаліт Дасафтэй:
- «Галава тура, шляхетнага зьверу,
- Азначае незвычайную сілу краіны…».
-
Пячатка Пятра I Мушата, 1387 -
Герб Аляксандра Добрага, 1400—1432 гг. -
Пячатка Аляксандра Добрага, 1400—1432 гг. -
Пячатка Стэфана III Вялікага, 1457—1504 гг. -
Герб Малдовы 1481 год -
Герб Малдовы 1559 году -
Герб Деспата Водэ, 1561 -
Герб Малдовы, 1586 год -
Пячатка Васіля Лупу 1641 году -
Герб Васіля Лупу 1643 году -
Герб Малдовы XVII стагодзьдзя -
Герб Малдовы 1702 году -
Герб Малдовы XVIII стагодзьдзя -
Герб Малдовы 1806 году -
Герб Малдовы 1807 году -
Герб Малдовы, 1849 год -
Герб Малдовы, 1855 год
_-_crop.png)
.png)
Герб Бэсарабскай губерні
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]-
Герб Бесарабскай вобласьці. 1815 г. -
Герб Бесарабскай вобласьці. 1826 г. -
Афіцыйнае апісаньне ў гербоўніку МУС Расейскай імпэрыі 1880 году -
Герб з выданьня Сукачова, СПб. -
Герб з выданьня МУС, 1878 год
Герб МДР 1917—1918 гг.
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]-
Герб на основе герба Бессарабской губернии. -
Герб. Прамалёўка са сцяга Сфатул Цэрый -
Герб. Прамалёўка з дакументаў Сфатул Цэрый -
Герб Малдаўскай Дэмакратычнай Рэспублікі. 1918 -
Эмблема аўтаклуба ў Ясах. Пачатак 1930-х гадоў
Асноўны элемэнт гербу — шчыт, на якім намаляваная галава тура. Паміж рогамі якога пяціканцовая зорка, справа — ружа, зьлева — паўмесяц.
Герб Малдаўскай АССР
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу].png)
У Канстытуцыі Аўтаномнай Малдаўскай ССР (23.04.1925) гаварылася (артыкул 48): «Аўтаномная Малдаўская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка мае свае дзяржаўныя герб і сьцяг, усталяваныя Малдаўскім Цэнтральным Выканаўчым Камітэтам і якія зацьвярджаюцца Ўсеўкраінскім Цэнтральным Выканаўчым Камітэтам» 4 верасьня 1925 году на паседжаньні Прэзыдыюму ЦВК АМССР было заслуханае пытаньне «Аб конкурсе на праект дзяржаўных герба і сьцяга АМССР», уся праца па разглядзе праектаў была ўскладзеная на адмыслова створаную камісію. 21 верасьня Малы Прэзыдыўм ЦВК АМССР разгледзеў на сваім паседжаньні атрымалыя найбольшую падтрымку праекты гербу і сьцягу. Малы Прэзыдыўм ЦВК ухваліў праекты, але занёс зьмены. У сярэдзіне 19 кастрычніка 1925 году ЦВК АМССР на сваім паседжаньні зацьвердзіў вышэйапісаныя праекты дзяржаўнага гербу і сьцягу АМССР.
Герб Малдаўскай АССР па Канстытуцыі, прынятай Надзвычайным VII Усемалдаўскім зьездам Саветаў 6 студзеня 1938 году, уяўляў сабой герб Украінскай ССР з даданьнем надпісаў на малдаўскай мове. Дзяржаўным гербам Малдаўскай Аўтаномнай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі зьяўляецца Дзяржаўны герб УССР, які складаецца з залатых сярпа і молата, намаляваных на чырвоным фоне ў прамянях сонца, апраўленых каласамі, з надпіс «УРСР» і «Пролетарі всіх країн, єднайтеся!» на ўкраінскай і малдаўскай мовах, з даданьнем пад надпісам «УРСР» літарамі меншага памеру надпісу «Молдавська АРСР» на ўкраінскай і малдаўскай мовах.
.png)
.svg)
Дзяржаўны герб Малдаўскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі з 1941—1990 гг. уяўляў сабой выяву сярпа і молата ў прамянях сонца і ў апраўленьні каласоў і катахаў кукурузы з гірляндай з гронкаў вінаграду і плёну, з надпісамі на чырвонай стужцы: унізе «РССМ». На правым боку на расейскай мове: «Пралетары ўсіх краін, злучайцеся!», на левай — на малдаўскай мове «Пролетарь дин тоате цэриле, уници-вэ!» У верхняй частцы гербу — пяціканцовая зорка.
Іншыя гербы Малдовы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]-
-
Герб памежнікаў Малдовы -
Герб карабінэраў Малдовы
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Легенда аб утварэньні Малдаўскага княства
- Герб Малдаўскай ССР
- Галерэя дзяржаўных гербаў з выявай арла
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Анатольева І. Як зьявіўся герб Малдовы, Незалежная Малдова, Кішынёў, 25.08.2006
- Як падмянілі герб, Час, Кішынёў, 29.08.2003
- Садоўнікаў З. П. Некаторыя назіраньні над выявай гербу малдаўскай дзяржавы канца XIV — пачаткі XVI ст.
- Mischevka V., Negrei I., Nichitici A. Siimbolurile Tarii Moldovei
- Ломанцов У. Гербы Малдовы
