Прагляд крыніцы для Якуб Ясінскі

{{Вайсковы дзяяч
|поўнае імя        = Якуб Ясінскі
|лацінка           = Jakub Jasinski
|арыгінальнае імя  = Якуб Кшыштаф Ігнацы Ясінскі
|партрэт           = [[Файл:Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (XIX).jpg|250пкс]]
|подпіс            = Якуб Ясінскі
|мянушка           = 
|прыналежнасьць    = [[Рэч Паспалітая]]
|гады службы       = 1783—1794
|званьне           = [[падбрыгадзір]] (1783)<br />[[падпалкоўнік]] (1789)<br />[[палкоўнік]] (1792)<br />[[генэрал-лейтэнант]] (1794)
|род войскаў       = 
|камандаваў        = 
|частка            = 
|бітвы             = [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году]]<br />[[Паўстаньне 1794 году|Паўстаньне Т. Касьцюшкі (1794)]]
|сувязі            = 
|у адстаўцы        = 
}}
{{Цёзкі}}
'''Яку́б Ясі́нскі''' ({{мова-pl|Jakub Jasiński|скарочана}}; 24 ліпеня 1759, [[Вэнглеў]] [[Познанскае ваяводзтва|Познанскага ваяводзтва]] — 4 лістапада 1794, [[Прага (Варшава)|прадмесьце Прага]], [[Варшава]]) — вайсковы і палітычны дзяяч [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], генэрал, інжынэр і паэт; кіраўнік [[паўстаньне 1794 году|вызвольнага паўстаньня 1794 року]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]. Лідэр [[радыкал]]ьнага «[[Якабінцы|якабінскага]]» крыла паўстанцаў<ref>[[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Орлов В.]] [https://web.archive.org/web/20090106114914/http://bp21.org.by/ru/art/a031104.html Как белорусы боролись против российского господства] // [[Народная Воля]]. № 209, 4 лістапада 2003.</ref>, прыхільнік ідэяў [[Вялікая француская рэвалюцыя|Францускай рэвалюцыі]].

У час паўстаньня быў кашталянам [[Вільня|Вільні]], генэральным камадуючым узброенымі сіламі Вялікага Княства Літоўскага. Кіраваў арганізацыяй новай арміі, набіраючы ў яе шляхту, мяшчанаў і сялянаў. Адкліканы з ВКЛ праз абвінавачваньні ў ''«[[Ліцьвіны|ліцьвінскім]]»'' [[сэпаратызм|сэпаратызьме]]. Кіраваў арганізацыяй новай арміі, набіраючы шляхту, мяшчан і сялян у войска. Пісаў вершаваныя пракламацыі да сялян на [[Беларуская мова|беларускай мове]]. Загінуў пры абароне Варшавы.

== Біяграфія ==

=== Раньнія гады ===
Нарадзіўся 24 ліпеня 1759 року{{Заўвага|паводле іншых зьвестак — у 1761 року}}<ref name="Грыцкевіч">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Ясінскі Якуб // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 785.</ref> ў Вэнглеве каля [[Пыздры|Пыздраў]]{{Заўвага|паводле біёграфа Я. Ясінскага Гэнрыха Масьціцкага}}<ref name="Шпунт">[[Андрэй Шпунт|Шпунт А.]] [http://oginsky.stsby.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1&Itemid=2&limitstart=4 Я Бацькаўшчыны не перажыву…] // [[Наша Ніва]]. № 6 (103).</ref> ([[Вялікая Польшча|Вялікапольшча]]) у сям’і Паўла Ясінскага, былога паручніка [[Харугва|харугвы]] [[Ваяводы смаленскія|ваяводы смаленскага]] [[Пётар Павал Сапега|Пятра Паўла Сапегі]], і Францішкі Касьцельскай. Дзяцінства правёў у Пыздрах, па спаленьні якіх расейскімі войскамі ў 1768 року разам зь сям’ёй пераехаў у [[Велень]], уладаньне Сапегаў у Вялікапольшчы.

З 12 рокаў навучаўся ў Варшаўскім кадэцкім корпусе (Рыцарскай школе), заснаваным каралём [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіславам Панятоўскім]]. Меў схільнасьць да грамадзкіх навук, захапляўся ідэямі [[Асьвета|Асьветнікаў]]<ref name="wars175x.narod.ru">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://wars175x.narod.ru/bgr_jasin.html| загаловак = Jakub Jasiński (1761—1794), Якуб Ясінскі | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://wars175x.narod.ru Биографии 2-й половины 18 века]| дата = 4 сакавіка 2011 | мова = ru | камэнтар = }}</ref>, асабліва на яго паўплывала філязофія [[Жан Жак Русо|Жан Жака Русо]]<ref name="Шпунт"/>.

Скончыў навучаньне ў 1783 року і атрымаў пасаду падбрыгадзіра, па двух роках службы вярнуўся ў Кадэцкі Корпус у якасьці выкладніка інжынэрнай справы<ref name="wars175x.narod.ru"/>.

У 1789 року з пратэкцыі [[генэрал]]а артылерыі ВКЛ князя [[Казімер Нестар Сапега|Казімера Нестара Сапегі]] атрымаў прызначэньне на старэйшага афіцэра [[Корпус інжынэраў войска Вялікага Княства Літоўскага|інжынэрнага корпусу войскаў ВКЛ]] у званьні [[падпалкоўнік]]а. Узначаленая Я. Ясінскім інжынэрная служба войска складалася з 42 афіцэраў і жаўнераў, у тым ліку з 20 мінёраў і ўваходзіла ў склад створанага ў 1780 року ў [[Вільня|Вільні]] корпусу артылерыі і вайсковай інжынэрыі<ref name="Грыцкевіч"/>.

13 студзеня 1792 року атрымаў званьне [[палкоўнік]]а інжынэрыі і быў накіраваны рэвізорам на будаваньне [[Дняпроўска-Бужанскі канал|«Каралеўскага» канала]], які злучаў [[Піна (рака)|Піну]] і [[Мухавец (рака)|Мухавец]] (паміж местамі [[Пінск]]ам і [[Кобрынь|Кобрынем]])<ref name="Шпунт"/>.

=== Вайна з Расеяй 1792 року ===
{{Асноўны артыкул|Вайна Рэчы Паспалітай з Расеяй 1792 году}}
[[Файл:JJasiński.jpg|значак|Невядомы мастак, каля 1794 р.]]

Па падпісаньні [[Гуга Калантай|лібэральнай партыяй]] [[Канстытуцыя 3 траўня|3 траўня Канстытуцыі]] сытуацыя ў краіне рэзка абвастрылася. Частка шляхты палічыла, што Канстытуцыя абмяжоўвае яе станавыя правы. Прыхільнікі скасаваньня Канстытуцыі пастанавілі стварыць [[канфэдэрацыя (Рэч Паспалітая)|канфэдэрацыю]] і выступіць супольна з расейскімі войскамі супраць [[Сойм Рэчы Паспалітай|Сойму]]. Аднак [[Кацярына II]], ваюючы з [[Асманская імпэрыя|Турэччынай]], надумала не пачынаць вайны.

Па замірэньні паміж Расеяй і Турэччынай прадстаўнікі незадаволенай шляхты Патоцкі і Ржавуцкі прыбылі ў [[Пецярбург]] і склалі з расейскай імпэратаркай таемную [[дамова|дамову]] аб супольных вайсковых дзеяньнях. 18 траўня 1792 року ў Рэч Паспалітую ўступілі чатыры калёны на чале з [[генэрал-аншэф]]ам [[Міхаіл Кахоўскі|М. Кахоўскім]] з боку [[Бэсарабія|Бэсарабіі]] і 32-тысячнае войска пад камандай [[генэрал-маёр]]а [[Міхаіл Крачэтнікаў|М. Крачэтнікава]] з усходу. Таго ж дня ў мястэчку Таргавіцы незадаволеная шляхта сфармавала [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|канфэдэрацыю]]. Пачалася [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1792|вайна]]<ref name="Шпунт"/>.

У час вайны камандаваў інжынэрным корпусам, які мог выставіць максымум тысячу ваяроў<ref name="Шпунт"/>. 10 чэрвеня 1792 року ўдзельнічаў у бітве пад [[Мір (горад)|Мірам]], дзе вызначыўся гераізмам. Аднак рэспубліканскае войска пацярпела паразу, неўзабаве [[Іван Фэрзэн|І. Фэрзэн]] без адзінага стрэлу ўзяў [[Нясьвіж]], над фартыфікацыяй якога безвынікова працаваў Я. Ясінскі.

Войска Рэчы Паспалітай засяродзілася ў [[Берасьце|Берасьці]], дзе 23 жніўня адбылася найбуйнейшая бітва. Я. Ясінскі распрацаваў плян абароны места, дзякуючы якому абаронцы Рэспублікі выйгралі бітву. Палкоўнік быў узнагароджаны залатым крыжом «[[Virtuti Militari]]». Тым часам, зыход кампаніі быў ужо прадвызначаны: пад ціскам Кацярыны II кароль надумаў перайсьці на бок канфэдэратаў і 22 ліпеня аддаў загад аб складаньні зброі. Я. Ясінскаму давялося падпарадкавацца<ref name="Шпунт"/>.

=== Падпольная дзейнасьць ===

Па ганебным для Рэчы Паспалітай [[Гарадзенскі сойм|Гарадзенскага сойму]] 1793 року значная частка шляхты, у тым ліку і шматлікія вышэйшыя вайсковыя чыны, выехалі за мяжу. Я. Ясінскі застаўся ў Вільні, спрабуючы рэарганізаваць інжынэрны корпус. Вядома, што ён прытрымліваўся радыкальных («якабінскіх») поглядаў. Выступаў за скасаваньне прыгоннага права і аднаўленьне Рэчы Паспалітай у межах 1792 року<ref name="Грыцкевіч"/>. Аднойчы ён нават выказаў думку, што краіну нельга выратаваць без таго, каб не выразаць усёй шляхты<ref name="Шпунт"/>.

З восені прыступіў да [[Кансьпірацыя|кансьпіратарскай]] дзейнасьці, накіраванай супраць [[акупант]]аў. Падпольны штаб Я. Ясінскага знаходзіўся ў картачным [[салён]]е яго [[ад'ютант]]а Хадкевіча<ref name="Шпунт"/>. Варта зазначыць, што гульня ў карты сур’ёзна дапамагала ў папаўненьні касы. Часам Я. Ясінскі займаўся [[паэзія]]й, зрэшты, сам ён даволі скептычна ацэньваў свае таленты.

У пачатку 1794 року пра [[падпольле|падпольную]] дзейнасьць Я. Ясінскага даведаліся прарасейскія ўлады. Ён мусіў пакінуць Вільню і зьехаць у [[Вількамірскі павет]], дзе ўжо чакалі верныя войскі.

=== Паўстаньне Тадэвуша Касьцюшкі ===
{{Асноўны артыкул|Паўстаньне Тадэвуша Касьцюшкі}}
У ноч з 22 на 23 красавіка 1794 року Я. Ясінскі ўзначаліў [[Віленскае паўстаньне|паўстаньне ў Вільні]]. Паўстанцы хутка абяззброілі расейскі гарнізон, узяўшы ў палон 1012 чалавек. 23 красавіка на Рынку быў абвешчаны «Акт паўстаньня Літоўскага народу»<ref>Грыгор’еў М. Войска ВКЛ ад Сасаў да Касьцюшкі (1765—1794). — Менск, 1994.</ref>. 25 красавіка за [[здрада Радзіме|здраду Радзіме]] з ініцыятывы Я. Ясінскага пакаралі кіраўніка мясцовай адміністрацыі [[гетман]]а [[Сымон Марцін Касакоўскі|С. М. Касакоўскага]].

3 траўня [[Найвышэйшая Літоўская Рада]] абвясьціла Я. Ясінскага галоўнакамандуючым Літоўскім паўстанцкім войскам<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Тым часам, ягоны радыкалізм моцна палохаў шляхту, а польскае кіраўніцтва паўстаньня лічыла Ясінскага «ліцьвінскім» сэпаратыстам<ref>{{Літаратура/Гісторыя Беларусі: Слоўнік-даведнік (Менск, 2000)|к}}</ref>.

У якасьці галоўнакамандуючага літоўскімі паўстанцамі кіраваў арганізацыяй новага войска, з мэтай пашырэньня сацыяльнай базы паўстаньня пісаў рыфмаваныя [[праклямацыя|праклямацыі]] да сялянаў на [[беларуская мова|беларускай мове]]<ref name="Грыцкевіч"/><ref name="Arlou-2012-303">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 303.</ref>.

7 траўня 1794 року адбылася [[бітва пад Палянамі]]. Канфэдэраты былі змушаны адступіць у Вільню.

11 траўня 1794 року Т. Касьцюшка прызначыў Я. Ясінскага [[генэрал-лейтэнант]]ам<ref name="Грыцкевіч"/>. Аднак ужо 4 чэрвеня пад націскам кансэрватыўных сілаў Я. Ясінскага адхілілі ад камандваньня войскам ВКЛ як радыкала, перадаўшы паўнамоцтвы генэралу [[Міхал Вяльгорскі|Міхалу Вяльгорскаму]]<ref name="wars175x.narod.ru"/>. 10 чэрвеня указам Т. Касьцюшкі Найвышэйшую Літоўскую Раду распусьцілі і замянілі на значна больш памяркоўную паводле свайго складу Цэнтральную дэпутацыю Вялікага Княства Літоўскага<ref name="Грыцкевіч"/>.

Тым часам сутычкі паміж паўстанцамі і расейскімі войскамі не спыняліся. На тэрыторыі ВКЛ, апроч Я. Ясінскага, дзейнічалі генэралы [[Павал Ян Грабоўскі|П. Я. Грабоўскі]] і А. Хлявінскі. Першая бітва дывізіі Я. Ясінскага пад [[бітва пад Няменчынам|Няменчынам]] скончылася паразай. 7 траўня адбылася другая бітва — [[бітва пад Палянамі|пад Палянамі]], у якой паўстанцы перамаглі расейскіх акупантаў і такім чынам прадухілі пагрозу заняцьця Вільні. У другой палове траўня дывізія Я. Ясінскага ўдзельнічала ў бітве пад [[Ліпнішкі|Ліпнішкамі]], дапамагала партызанскім руху ў [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Большую частку дывізіі складалі сяляне<ref name="Грыцкевіч"/>.

Якуб Ясінскі лічыў неабходным умацоўваць абараназдольнасьць Вільні, аднак новы кашталян Вяльгорскі пастанавіў адвесьці войскі ў [[Лідзкі павет]]. Нічога ня ведаючы пра гэта, Я. Ясінскі чакаў яго ў лягеры пад [[Солы (Смаргонскі раён)|Соламі]], дзе першапачаткова плянавался злучыць войскі. Страціўшы шмат часу на безвыніковае чаканьне, Я. Ясінскі з 4000 жаўнераў распачаў адчайны напад на карпусы [[Валяр’ян Зубаў|В. Зубава]] і [[Лявонці Бэнігсэн|Л. Бэнігсэна]]{{Заўвага|каля 5000 жаўнераў пры 16 гарматах}}<ref name="Шпунт"/>. Бітва адбылася 26 чэрвеня [[Бітва пад Соламі|пад Соламі]] і была адной з найбольш крывапралітных на працягу ўсёй кампаніі<ref name="Шпунт"/>. Я. Ясінскаму давялося адступіць, хоць і не парушаючы баявога парадку. У час адступу загінуў брат Якуба капітан стралкоў Юзаф<ref name="Шпунт"/>. Я. Ясінскі выехаў у Варшаву<ref name="Грыцкевіч"/>.

[[Файл:Warsaw grob Jakuba Jasinskiego.jpg|міні|Сімвалічная магіла Якуба Ясінскага на Каменкаўскіх могілках]]

Перажыўшы цяжкую [[дэпрэсія|дэпрэсію]] з прычыны ваенных няўдачаў і сьмерці брата, 17 ліпеня Я. Ясінскі прыняў камандаваньне над нарвэнскім [[фронт]]ам. Для папаўненьня войска ён накіраваўся ў [[Берасьце]], адтуль у [[Бельск-Падляскі|Бельск]], як раз у гэты час, у другой палове жніўня, ён атрымаў вестку пра падзеньне Вільні<ref name="Грыцкевіч"/>.

Па прыбыцьці ў [[Горадня|Горадню]] Т. Касьцюшка, больш не асьцерагаючыся сэпаратызму Я. Ясінскага, узнагародзіў яго пярсьцёнкам з надпісам: «Радзіма свайму абаронцу» і перадаў пад яго камандаваньне адну зь літоўскіх [[дывізія]]ў. Камандзірам нарвэнскай дывізіі Т. Касьцюшка прызначыў [[Юры Грабоўскі|Юрыя Грабоўскага]]<ref name="Шпунт"/>.

Тым часам у Расеі вырашылі спыніць кампанію адным імклівым маршам [[Аляксандар Сувораў|Суворава]]. Сувораў атрымаў важныя для Расеі перамогі ў [[бітва пры Крупчыцах|бітвах пры Крупчыцах]] і пад [[бітва пад Берасьцем|Берасьцем]]. 10 кастрычніка паўстанцы пацярпелі вырашальную паразу пад [[Бітва пад Мацяёвіцамі|Мацяёвіцамі]], Т. Касьцюшка трапіў у палон<ref name="Шпунт"/>.

20 кастрычніка Я. Ясінскі прыбыў у Варшаву і папрасіў новага дыктатара паўстаньня [[Тамаш Ваўжэцкі|Тамаша Ваўжэцкага]] прызначыць яго ў прадмесьце Варшавы [[Прага (Варшава)|цьвердзь Прагу]], якая мусіла стаць шчытом места. У абаронцаў фартэцыі ўжо не заставалася надзеяў на перамогу<ref name="Шпунт"/>.

Існуе меркаваньне, што Я. Ясінскі прапанаваў пакараць сьмерцю караля і ўсіх палонных, што, зразумела, зроблена не было<ref name="Шпунт"/>. Я. Ясінскаму з корпусам у 4000—5000 жаўнераў даручылі абараняць левае крыло фартэцыі — Таргувэк (паўночны фронт абароны)<ref name="wars175x.narod.ru"/>.

3 лістапада распачаўся абстрэл фартэцыі, а наступнай раніцай а 5-й гадзіне пачаўся [[штурм Прагі|штурм]]. Прыкладна праз палову гадзіны расейцы зламалі лінію абароны, у прадмесьці пачалася паніка. Людзі кінуліся да моста — адзінай сувязі з Варшавай. Я. Ясінскі быў сярод тых, хто абараняў адыход людзей да моста. Тут, каля Бродна, ён і загінуў<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://szczep17wdh.republika.pl/jasinski.htm| загаловак = General Jakub Jasinski (1761—1794) | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://szczep17wdh.republika.pl/ Szczep 17 Warszawskich Druzyn Harcerskich i Gromad Zuchowych im. gen. Jakuba Jasinskiego]| дата = 4 сакавіка 2011 | мова = pl | камэнтар = }}</ref>. Як і іншых абаронцаў Прагі, Я. Ясінскага пахавалі на Каменкаўскіх могілках<ref name="wars175x.narod.ru"/>.

== Творчасьць ==
У раньнія рокі творчасьць Якуба Ясінскага разьвівалася пад уплывам [[сэнтымэнталізм]]у. Зь сярэдзіны 1780-х рокаў у ягонай творчасьці пачынае пераважаць сацыяльная тэматыка, а творы набылі палітычную афарбоўку<ref name="Грыцкевіч"/>. Пра сваю літаратурную дзейнасьць сам Якуб Ясінскі казаў: «Пішу тое, што жадаю, і пра тое, што мяне цікавіць, хвалы не шукаю…»<ref name="wars175x.narod.ru"/>.

З-пад пяра Якуба Ясінскага выйшлі [[іраікамічная паэма]] «Спрэчкі» (1788—1792), паэма «Цянця» (паэмы Ясінскага часткова апублікалі ў газэце «Tygodnik Wilenski» у 1819 року<ref name="Грыцкевіч"/>). Верш Ясінскага «Пра сталасьць: да польскіх выгнаньнікаў» быў асобна выдадзены ў Горадні ў 1793 року. Пісаў паэмы сатырычнага і казачнага характару. Некаторыя рамантычныя песьні Ясінскага ў свой час карысталіся вялікай папулярнасьцю<ref name="wars175x.narod.ru"/>.

Часта выказваў радыкальныя погляды ў сваіх паэтычных творах, у зьвязку з чым сучасьнікі бачылі ў ім прадстаўніка «якабінскага» кірунку ў паэзіі. Ягоныя сымпатыі да [[рэвалюцыя|рэвалюцыйнай]] [[Францыя|Францыі]] і [[Вайна за незалежнастць у ЗША|Амэрыканскай рэвалюцыі]] знайшлі адлюстраваньне ў паэме «Да Народу» (1794 рок)<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Часта Якубу Ясінскаму прыпісваецца ананімны зварот да сялянаў, напісаны на беларускай мове, які набыў назву «Песьня беларускіх жаўнераў»<ref>Трафімчык А. [https://web.archive.org/web/20140120170043/http://www.gants-region.info/publ/pesnja_belaruskikh_zhawneraw_1794_goda_jak_gistarychnaja_i_kulturnaja_kashtownasc/3-1-0-239 «Песня беларускіх жаўнераў 1794 года» як гістарычная і культурная каштоўнасць], Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал</ref>. Гэтую песьню сьпявалі ў аддзелах Ясінскага<ref name="Arlou-2012-303"/>.

Творы Якуба Ясінскага выйшлі з друку ў 1869 року ў Варшаве.

== Бібліяграфія ==
# ''Do Stefana Batorego'', powst. 1787 (według J. Kelery), ogł.: «Poema o Zamoyskim», ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 159 i n.; przedr. zobacz: Wydania zbiorowe (w rękopisach występuje pod różnymi tytułami)
# ''Kij krzywy'', powst. 1787 (według J. Kelery), ''Pamiętnik Warszawski'' 1805, s. 387; wyd. następne: ''Rozmaitości'' (Lwów) 1822, nr 70; (A. M. Pietkiewicz) w: ''Wybór poezji z pisarzy polskich'', t. 2, Wilno 1835, s. 230; zobacz: Wydania zbiorowe; J. Kott, A. Ważyk w: ''Wiersze, które lubimy. Antologia'', Warszawa 1951; wyd. krytyczne, uzupełnione fragm. opuszczonymi w wyd. poprzednim, ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; przedr. J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956
# ''Do Boga'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), z rękopisu Biblioteki PAN Kraków, sygn. 1281, ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; przedr. J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956
# ''Kwestarz'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11
# ''Qui pro quo'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; fragm. uzupełnił J. W. Gomulicki, ''Nowe Książki'' 1959, nr 9
# ''Ciańcia. Poema żartobliwe'', powst. około 1789—1792; zachowaną pieśń pierwszą i część drugiej ogł. ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 321; przedr. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11
# ''Sprzeczki. Poema żartobliwe w 6 pieśniach'', powst. około 1791—1792 (według J. Kelery; według R. Wołoszyńskiego około 1788—1789); fragm. ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 48 i n.; całość zobacz: Wydania zbiorowe; pieśń pierwszą przedr. K. Bartoszewicz w: ''Księgi humoru polskiego'', t. 2, Petersburg 1898; fragmenty przedr. ''Echo Krakowa'' 1948, nr 236; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; J. W. Gomulicki, ''Nowe Książki'' 1959, nr 9; autograf: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1280
# «Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku XVI», powst. 1793, ''Kurier Polski'' 1831, nr 386; przedr.: zobacz Wydania zbiorowe; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; liczne współczesne odpisy rękopiśmienne, m.in. w Ossolineum, sygn. 905/II
# ''Do exulantów polskich o stałości'', Grodno 1793; przedr.: zobacz Wydania zbiorowe; J. Horoszkiewicz w: ''Pieśni z muzyką'', Kraków (1898); J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956
# ''Wypis z ksiąg moralnych Wielkiego Good, filozofa indyjskiego, wiernym swoim za regułę życia podanego'', powst. 1793, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 2970, s. 129—131; fragmenty ogł. W. Dzwonkowski: ''T. Kościuszko'', Warszawa 1917, s. 76; przedr. H. Mościcki: ''J. Jasiński'', Kraków 1948 (formalnie jest to naśladownictwo dzieła angielskiego Ph. D. Chesterfielda, przekł. polski z roku 1767: ''Filozof indyjski albo sposób uszczęśliwienia życia ludzkiego w społeczności…''; faktycznie utwór jest zaszyfrowanym katechizmem sprzysiężenia wileńskiego), na autorstwo Jasińskiego wskazali: H. Mościcki: «Generał Jasiński…», Warszawa 1917, s. 116; B. Leśnodorski: «Polscy jakobini», Warszawa 1960, ''Studia i Materiały z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia'' nr 3, s. 153—156, 535
# «Z okazji listu Igelströma do ministra wojennego, w którym odwołuje się do Boga i dobrej sprawy monarchini swojej» (wiersz), ''Gazeta Narodowa Wileńska'' 1794, nr 7; przedr. W. Włoch w: ''Polska elegia patriotyczna w dobie rozbiorów'', Kraków 1916, s. 123 (autorstwo Jasińskiego ustalił B. Leśnodorski: «Polscy jakobini», Warszawa 1960, ''Studia i Materiały z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia'' nr 3, s. 18, 500)
# ''Do narodu'', powst. 1794, wyd. K. L. Królikowski ''Bard oswobodzonej Polski'', t. 2, Warszawa 1831; przedr.: J. Horoszkiewicz w: ''Pieśni z muzyką'', Kraków (1898); H. Mościcki ''Tygodnik Ilustrowany'' 1917, nr 19; H. Mościcki: ''Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie'', Warszawa 1917 i wyd. następne; J. Nowak-Dłużewski w: ''Poezja powstania kościuszkowskiego'', Kielce 1946; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; przekł. rosyjski: W. Lewik: ''K narodu'' w antologii: ''Polskaja poezija'', t. 1, Moskwa 1963
# ''O wojsku'', fragmenty wyd. zobacz Wydanie zbiorowe (rozprawa zachowana we fragmentach)
# «Odezwa… do narodu litewskiego», ''Gazeta Wolna Warszawska'' 1794, nr 16, s. 229
# ''Odezwa do Rosjan (ułożona na sesji Rady Litewskiej 2/15 maja 1794), druk ulotny (Muzeum Narodowe Kraków, zbiór Popielów, sygn. NI 53160); rękopis: Ossolineum, sygn. 3054/I, k. 41 wskazuje autora; przekł. francuski: ''Journal historique de Varsovie'' 1794, nr 9, s. 115—116.

== Галерэя ==
<gallery widths=150 heights=150 caption="Іканаграфія Якуба Ясінскага" class="center">
Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі.jpg|Невядомы мастак, XVIII ст. 
Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (J. Maračynski, XIX).jpg|Я. Марачынскі, XIX ст.
Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (1901).jpg|Невядомы мастак, да {{Nowrap|1901 р.}}
Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (1901) (2).jpg|Невядомы мастак, да {{Nowrap|1901 р.}}
</gallery>

== Памяць ==
[[Файл:Jakub Jasiński stamp.jpg|міні|300пкс|Марка [[Белпошта|Белпошты]] памяці Я. Ясінскага, 1994 р.]]
У гонар Якуба Ясінскага свае назвы атрымалі вуліцы ў наступных местах [[Польшча|Польшчы]], [[Беларусь|Беларусі]] і [[Летува|Летувы]]:
{| cellpadding="1"
|- valign="top"
|
* [[Варшава]]
* [[Вільня]]{{Заўвага|у [[Старое Места (Вільня)|Старым Месьце]]}}
* [[Глівіцы]]
* [[Зялёна Гура]]
* [[Інаўроцлаў]]
||
||
* [[Кракаў]]
* [[Лодзь]]
* [[Люблін]]
* [[Маладэчна]]<ref>{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://zip.belpost.by/street/molodechno-minsk | загаловак = Сьпіс вуліцаў Маладэчна | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Белпошта]] | дата = 4 сакавіка 2011 | мова = ru | камэнтар = }}</ref>
* [[Пшэмысьль]]
||
||
* [[Радам]]
* [[Руда-Сьленска]]
* [[Тчэў]]
* [[Хожаў]]
* [[Чанстахова]]
|}

Апроч таго, імя генэрала Я. Ясінскага носяць:
* [[Форт Ясінскага]] — адзін з [[форт]]аў [[Варшаўская фартэцыя|Варшаўскай фартэцыі]]
* II Інаўроцлаўскі інжынэрны полк (з 1995 року)
* III [[сапёр]]ны полк у [[Дэмбіца|Дэмбіцы]] (расфармаваны ў 2002 року)
* Вышэйшая школа афіцэраў вайсковай інжынэрыі ўва Ўроцлаве (дзейнічала да 1994 року)
* [[Гімназія]] і [[школа]] ў Варшаве, [[ліцэй|ліцэі]] ў Варшаве і Ўроцлаве
* Скаўцкія дружыны ў Празе (Варшава) і [[Сэрпц]]ы
* Конкурс патрыятычнай і аматарскай паэзіі ў Празе (Варшава)

У 1974 року на тэрыторыі Вышэйшай школы афіцэраў вайсковай інжынэрыі ўва Ўроцлаве паставілі помнік Якубу Ясінскаму (скульптар: Канстанты Махарскі). У 1978 року ён жа стварыў копію гэтага помніка для ўроцлаўскага Ліцэя імя генэрала Ясінскага.

Постаці генэрала Ясінскага прысьвечаная няскончаная [[трагедыя]] [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] на [[француская мова|францускай мове]] «Якуб Ясінскі, ці Дзьве Польшчы»<ref>Театральная энциклопедия. В 5 томах / Гл. ред. П. А. Марков. Т. 3: Кетчер — Нежданова. — М.: Советская энциклопедия, 1964. С. 292.</ref>.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* [[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Паўстаньне 1794 г.: перадумовы, ход і вынікі // [[Беларускі гістарычны часопіс]]. № 1, 1994.
* [[Язэп Юхо|Юхо Я.]], Емельянчык У. «Нарадзіўся я ліцьвінам…»: Тадэвуш Касьцюшка. — {{Менск (Мн.)}}, 1994.
* Bartoszewicz K. Dzieje Insurekcji Kościuszkowskiej. — Wiedeń: 1909.
* Keler J. Poezja Jakuba Jasińskiego. — Wrocław, 1952.
* Leśnodorski B. Polscy jacobini. — Warszawa, 1960.
* Mościcki H. [https://web.archive.org/web/20090211123400/http://kosciuszko.edu.pl/content/powstanie/gjpk.html Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie]. — Warszawa, 1917.
* Sułek Z. Sprzysiężenie Jakuba Jasińskiego. — MON, 1982. — 280 s.

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{YouTube|S4APRva3KDc|logo=1|назва=Гісторыя пад знакам Пагоні. Якуб Ясінскі}}
* [http://wars175x.narod.ru/bgr_jasin.html Якуб Ясінскі]. Жыцьцяпісы 2-й паловы XVIII стагодзьдзя. Ваенная гісторыя 2-й паловы XVIII стагодзьдзя.{{ref-ru}}
* {{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://adradjency.narod.ru/zmagary/yasinski.html | загаловак = Ясінскі Якуб | фармат = | назва праекту = | выдавец = «Адраджэнцы Беларусі»: Выданнне культурна-асветнага клуба «Спадчына», прысвечанае 90-годдзю абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі | дата = 4 сакавіка 2011 | мова = | камэнтар = }}

{{Найвышэйшая Літоўская Рада}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ясінскі, Якуб}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Познанскім ваяводзтве (1314—1793)]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі вайны Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя ордэнам Віртуці Мілітары]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі паўстаньня 1794 году]]
[[Катэгорыя:Польскія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Польскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Загінулі ў баі]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Варшаве]]