Прагляд крыніцы для Людвіг Вітгенштайн

{{Філёзаф
| Імя                 = Людвіг Вітгенштайн
| Арыгінальнае імя    = Ludwig Josef Johann Wittgenstein
| Жанчына             = <!-- любое значэньне, калі так -->
| Партрэт             = Ludwig Wittgenstein 1929.jpg
| Памер               = 
| Апісаньне           = 
| Імя пры нараджэньні = 
| Школа               = аналітычная філязофія
| Пэрыяд              = [[сучасная філязофія|філязофія XX ст.]]
| Кірунак             = заходняя філязофія
| Зацікаўленасьці     = мэтафізыка, лінгвістыка, эпістэмалёгія, лёгіка, філязофія мовы, філязофія матэмыткі
| Ідэі                = структура мовы вызначае структуру сьвету (ранейшыя)</br>Значнасьць слова ёсьць ужываньне ў кантэксьце моўнае гульні (позьнія)
| Папярэднікі         = 
| Наступнікі          = 
| Грамадзянства       = 
| Сайт                = 
| ВікіКрыніца         = 
| ВікіКрыніца пераклады на беларускую =
}}
'''Лю́двіг Ё́зэф Ё́ган Ві́тгенштайн''' ({{мова-de|Ludwig Josef Johann Wittgenstein}}; 26 красавіка 1889, [[Вена]] — 29 красавіка 1951, [[Кембрыдж]]) — [[Аўстра-Вугоршчына|аўстра]]-[[Ангельшчына|ангельскі]] [[філёзаф]], адзін з заснавальнікаў [[аналітычная філязофія|аналітычнай філязофіі]] і адзін з найяскравейшых мысьляроў XX стагодзьдзя.

З 1929 па 1947 гады Вітгенштайн выкладаў у [[Кембрыдзкі ўнівэрсытэт|Кембрыдзкім унівэрсытэце]]<ref>[https://web.archive.org/web/20130826120239/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990616,00.html ''«Ludwig Wittgenstein: Philosopher»'']. Time.</ref>. За сваё жыцьцё ён выдаў толькі адзіную кнігу, то бок 75-старонкавы ''«[[Лёгіка-філязофскі трактат]]»'' у 1921 годзе, адзін артыкул, як то ''«Некаторыя заўвагі да лягічнай формы»'' ў 1929 годзе, даў рэцэнзію на адзіную кінгу і склаў адзін дзіцячы слоўнік<ref>Monk, R. (2005), ''«How to Read Wittgenstein»''. 1st ed. W. W. Norton & Company. — С. 5. — {{ISBN|978-0393328202}}.</ref><ref>Stern, David (2010). [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1468-0378.2010.00425.x/full ''«The Bergen Electronic Edition of Wittgenstein’s Nachlass»''], European Journal of Philosophy. Vol 18, Issue 3.</ref>. Ягоныя аб’ёмныя рукапісы былі адрэдагаваны і выдадзены пасьмяротна. ''«[[Філязофскія дасьледаваньні]]»'' Вітгенштайна былі апублікаваныя асобнай кнігай у 1953 годзе і з таго часу гэты твор быў прызнаны адным з самых важных у філязофіі XX стагодзьдзя<ref name="Lackey">Lackey, Douglas (1999). [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/0031-806X.00022/abstract? ''«What Are the Modern Classics? The Baruch Poll of Great Philosophy in the Twentieth Century»''], Philosophical Forum. 30 (4). — С. 329—346.</ref>. Ягоны настаўнік [[Бэртран Расэл]] назваў Вітгенштайна адным з самых яскравых прыкладаў сапраўднага генію{{Зноска|McGuinness|1988|McGuinness|118}}.

Нарадзіўшыся ў Вене, у адной з самых заможных сем’яў Эўропы, Вітгенштайн атрымаў у спадчыну багацьце ад бацькі ў 1913 годзе. Спачатку ён рабіў ахвяраваньні мастакам і пісьменьнікам, аднак, у пэрыяд моцнай асабістай дэпрэсіі пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], ён аддаў сваё багацьцё братам і сёстрам<ref>[https://web.archive.org/web/20110302195044/http://www.goethe.de/ges/phi/prt/en2341144.htm ''«Ludwig Wittgenstein or the Philosophy of Austere Lines»'']. Goethe Institute.</ref><ref>[https://www.nytimes.com/1988/11/13/books/the-do-it-yourself-life-of-ludwig-wittgenstein.html?sec=&spon=&pagewanted=1 ''«The do-it-yourself life of Ludwig Wittgenstein»'']. The New York Times.</ref>. Трое з чатырох ягоных братоў скончылі жыцьцё [[самагубства]]м, якое таксама разглядаў Людвіг Вітгенштайн<ref>[https://www.telegraph.co.uk/culture/3559463/The-Wittgensteins-Viennese-whirl.html ''«The Wittgensteins: Viennese whirl»'']. The Daily Telegraph</ref><ref>[http://www.newyorker.com/arts/critics/books/2009/04/06/090406crbo_books_gottlieb ''«A Nervous Splendor»'']. The New Yorker</ref>. Некалькі разоў філёзаф пакідаў акадэмічныя колы і служыў афіцэрам на лініі фронту падчас Першай сусьветнай вайны, дзе некалькі разоў быў узнагароджаны за мужнасьць, а таксама выкладаў у школах у аддаленых аўстрыйскіх вёсках і працаваў грузчыкам у бальніцах падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў [[Лёндан]]е. Не зважаючы на гэта, Вітгенштайн называў філязофію адзінай працай, якая дае яму сапраўднае задавальненьне{{Зноска|Malcolm|1958|Malcolm|84}}.

Агульнапрызнана, што Вітгенштайн зьдзейсьніў цэлых дзьве рэвалюцыі ў заходняй філязофіі. Першая адбылася, калі яго ''«Лёгіка-філязофскі трактат»'' натхніў [[Венскі гурток]] на стварэньне праграмы лягічнага пазытывізму. Другая адбылася, калі яго ідэі аб прыродзе і ўладкаваньні мовы, выкладзеныя ў ''«Філязофскіх дасьледваньнях»'', спарадзілі брытанскую лінгвістычную філязофію, ці філязофію абыдзеннай мовы.

Паводле апытаньня сярод выкладчыкаў амэрыканскіх унівэрсытэтаў і каледжаў ''«Філязофскія дасьледваньні»'' былі вылучаныя самым важным творам філязофіі XX стагодзьдзя<ref name="Lackey"/>. Таксама гэты твор заняў 54-ы радок ў сьпісе самых уплывовых працаў [[кагнітыўная навука|кагнітыўнае навукі]] ХХ стагодзьдзя, які быў падрыхтаваны Цэнтрам кагнетыўных навук [[унівэрсытэт Мінэсоты|унівэрсытэту Мінэсоты]]<ref>[https://web.archive.org/web/20111011092046/http://www.cogsci.umn.edu/OLD/calendar/past_events/millennium/final.html ''«The one hundred most influential works in cognitive science in the 20th century»'']. Millennium Project.</ref>. Аднак, паводле словаў сябра філёзафа [[Георг Гэнрык фон Врыгт|Георга Гэнрыка фон Врыгта]], ён лічыў, што ягоныя ідэі ўвогуле былі няслушна зразуметымі і скажонымі нават тымі, хто вызнаваў сябе ягонымі вучнямі. Ён сумняваўся і наконт таго, што ў будучыні яго лепш зразумеюць. Аднойчы ён сказаў, што адчувае як быццам ён піша для людзей, якія думаюць па-іншаму, дыхаюць іншым паветрам жыцьця, чым сучасныя людзі{{Зноска|Malcolm|1958|Malcolm|64}}.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар         = McGuinness, Brian
|частка        = 
|загаловак     = Wittgenstein: A Life: Young Ludwig 1889–1921
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = 
|выдавецтва    = University of California Press
|год           = 1988
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-0-520-06496-6
|ref           = McGuinness
}}
* {{Кніга
|аўтар         = Malcolm, Norman
|частка        = 
|загаловак     = Ludwig Wittgenstein: A Memoir
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = Oxford
|выдавецтва    = Oxford University Press
|год           = 1958
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-0-199-24759-2
|ref           = Malcolm
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://curlie.org/Society/Philosophy/Philosophers/W/Wittgenstein%2C_Ludwig/ Людвіг Вітгенштайн] на Curlie{{ref-en}}.
* [https://www.gutenberg.org/author/Wittgenstein,+Ludwig Працы Вітгенштайна]. Project Gutenberg{{ref-en}}.
* [https://archive.org/search.php?query=%28%28subject%3A%22Wittgenstein%2C%20Ludwig%22%20OR%20subject%3A%22Ludwig%20Wittgenstein%22%20OR%20creator%3A%22Wittgenstein%2C%20Ludwig%22%20OR%20creator%3A%22Ludwig%20Wittgenstein%22%20OR%20creator%3A%22Wittgenstein%2C%20L%2E%22%20OR%20title%3A%22Ludwig%20Wittgenstein%22%20OR%20description%3A%22Wittgenstein%2C%20Ludwig%22%20OR%20description%3A%22Ludwig%20Wittgenstein%22%29%20OR%20%28%221889-1951%22%20AND%20Wittgenstein%29%29%20AND%20%28-mediatype:software%29 Працы Вітгенштайна і пра яго]. Internet Archive{{ref-en}}.
* [http://www.iep.utm.edu/wittgens Людвіг Вітгенштайн] на Internet Encyclopedia of Philosophy{{ref-en}}.

{{Клясычная лёгіка}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Вітгенштайн, Людвіг}}
[[Катэгорыя:Аўстрыйскія філёзафы]]
[[Катэгорыя:Брытанскія філёзафы]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]