Gürcü dili

Gürcü dili
Orijinal adı	ქართული ენა
Ölkələr	Gürcüstan, Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya
Rəsmi status	Gürcüstan
Danışanların ümumi sayı	4,3 milyon
Təsnifatı
Kateqoriya	Kartvel dilləri
Qafqaz dilləri Kartvel dilləri Karto-Zan gürcü dili
Yazı	Gürcü yazıları
Dil kodları
QOST 7.75–97	гру 158
ISO 639-1	ka
ISO 639-2	geo (B); kat (T)
ISO 639-3	kat
Dilin strukturlarının dünya atlası	geo
Ethnologue	kat
Linguasphere	42-CAB
LINGUIST List	geor
ABS ASCL	4902
IETF	ka
Glottolog	nucl1302
Bu dildə olan Vikipediya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Gürcü dili (ქართული ენა kartuli ena) — Kartvel dilləri ailəsində dil. Meqrel, laz və svan dilləri ilə bir kökdən olub, onlardan çox əski zamanlarda ayrılmışdır. Buna görə onlar arasında qarşılıqlı anlaşılma yoxdur. Gürcü dilinin Kaxetiyada, Kartlidə, Quriyada, İmeretiyada, Acarıstanda, Türkiyədə, Azərbaycanda və Iranda fərqli ləhcələri danışılır. Tərkibində çoxlu yunan, türk, ərəb və fars sözləri vardır. Gürcü dili Gürcüstanın rəsmi dövlət dili olmaqla yanaşı Gürcüstanda yaşayan bütün Kartvel (İber) xalqlarının ortaq dilidir. Çox zəngin dildir.

Gürcü dili 1919-cu ildə yaradılmış Bakıdakı Azərbaycan Universitetində tədris edilirdi. 1950-ci illərdə İsveçrədə gürcü dilinin təfsilatlı dərsliyi işıq üzü gördü. 1970-ci illərdən bəri Almaniyanın Yena Universitetində professor Feynrix "Georgica" jurnalını təsis etmişdir. Jurnal bu günədək çıxmaqdadır.

Amerikalı gürcüşünas Aronson 1950–60-ci illərdə gürcü dili üzrə fundamental derslik və lüğətləri redaktə edib, nəşr etdirmişdir.

Hazırda gürcü dili Almaniya, Fransa, Polşa, İsveç, İngiltərə və ABŞ-nin bir sıra universitetlərində tədris edilir.

Tarixi

Gürcü dilinin yazılı inkişafı aşağıdakı xronoloji dövrlərə ayrılır:

• qədim dövr, V–XI əsrlərdir
• orta dövr, XII–XVIII əsrlərdir
• yeni dövr, XIX əsrdən

Bəzi tədqiqatçılar son iki dövrü bölmürlər, çünki yeni gürcü dili əsasən leksikada fərqlərə malikdir. Qədim gürcü dilinin əsasını kartli nitqi təşkil edir. 1819-cu ildə gürcü dilində ilk daimi nəşri "Sakartvelos" qəzeti fəaliyyətə başladı. Müasir ədəbi gürcü dilinin inkişafında İlya Çavçavadze, Akakiy Çereteli, Vaja Pşavela əhəmiyyətli rol oynadılar.

Sayılar

Bilindiyi kimi, dünya dillərində say sistemləri müxtəlifdir. Bəzi dillərdə onluq, iyirmilik, on ikilik, beşlik say sistemlərindən istifadə olunur. Eyni zamanda, türk dilləri də daxil olmaqla, bir çox dünya dillərdə onluq say sistemi işlədilməkdədir. Gürcü dilində isə say sistemi qarışıqdır. Qismən onluq, qismən təklik və qismən də iyirmilik mövcuddur. Belə ki, gürcü dilində say sistemi 11-dən 19-a qədər onluq, 21-dən 99-a qədər iyirmilikdir.

Sayların gürcü dilində ifadəsi

Ümumi say kategoriyası: რიცხვითი სახელი — ritsxviti saxeli (say adı). Əsl saylar: რაოდენობითი რიცხვითი სახელი — raodenobiti ritsxviti saxeli (miqdar sayı adı). Say sistemi თვლის სისთემა – tvlis sistema (say sistemi).

Gürcücə	Oxunuşu	Say olaraq
ერთი	erti	1
ორი	ori	2
სამი	sami	3
ოთხი	otxi	4
ხუთი	xuti	5
ექვსი	ekvsi	6
შვიდი	şvidi	7
რვა	rva	8
ცხრა	tsxra	9
ათი	ati	10
ოცი	otsi	20
ოცდაათი	otsdaati	30
ორმოცი	ormotsi	40
ორმოცდაათი	ormotsdaati	50
ასი	asi	100

Həftənin günləri

Gürcücə	Oxunuşu	Tərcüməsi
ორშაბათი	Orşabati (ori (iki), şabati (şabbat / şənbə) — şənbədən (altıncı gündən) iki gün sonra)	Bazar ertəsi / Birinci gün / Düşənbə
სამშაბათი	Samşabati (sami (üç), şabati (şabbat / şənbə) — şənbədən (altıncı gündən) üç gün sonra)	Çərşənbə axşamı / İkinci gün / Seşənbə
ოთხშაბათი	Otxşabati (otxi (iki), şabati (şabbat / şənbə) — şənbədən (altıncı gündən) dörd gün sonra)	Çərşənbə / Üçüncü gün
ხუთშაბათი	Xutşabati (xuti (iki), şabati (şabbat / şənbə) — şənbədən (altıncı gündən) beş gün sonra)	Cümə axşamı / Dördüncü gün / Pəncşənbə
პარასკევი	P'araskevi (qədim yunanca "hazırlıq, hazırlaşma" demək olan "paraskeue" (пαρασκευή) sözündən -"şabbata / şənbəyə (bir gün qaldığından savayı) hazırlıq günü")	Cümə / Beşinci gün / Adinə (Adına, Adna)
შაბათი	Şabati (ehtimalən akkadca "şapattu" (ayın orta günü) sözündən qaynaqlanan, ivritcə "şənbə günü" demək olan "şabat" (שַׁבָּת) sözündən, ehtimalən ermənicənin vasitəsi ilə)	Şənbə / Altıncı gün
კვირა	Kvira (yunanca "Allahın günü" ("he Kuriake hemera" (ἡ Κυριακὴ ἡμέρα)) ifadəsindən gələn, və "bazar günü / yeddinci gün" demək olan "Kuriake" (Κυριακή) sözündən)	Bazar / Yeddinci gün / Yekşənbə