Kalium: Redaktələr arasındakı fərq
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edilir: gu:દહાતુ |
|||
| (23 istifadəçi tərəfindən edilmiş 26 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 14: | Sətir 14: | ||
| atom kütləsi = 39.0983 |
| atom kütləsi = 39.0983 |
||
| elektron formulu = [Ar] 4s<sup>1</sup> |
| elektron formulu = [Ar] 4s<sup>1</sup> |
||
| halı = |
| halı =bərk |
||
| sıxlığı = |
| sıxlığı = |
||
| ərimə temperaturu c = 63.38 |
| ərimə temperaturu c = 63.38 |
||
| Sətir 23: | Sətir 23: | ||
| qaynama temperaturu f = 1398 |
| qaynama temperaturu f = 1398 |
||
}} |
}} |
||
'''Kalium''' ('''K''') – D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli|elementlərin dövri sistemində]] 19-cu element. |
|||
'''Kalium''' ('''K''') – D. İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli|elementlərin dövri sistemində]] 19-cu element. |
|||
Kalium (K) – toхumalardakı suyun miqdarını nizama salır və ürəyin işini yaхşılaşdırır. Toхumalarda kaliumun mübadiləsi son dərəcə sürətlə gedir. Bitki |
|||
mənşəli məhsulların külündə kaliumun miqdarı bəzən 50%-dən çoх olur. Ərzaq məhsullarında kaliumun miqdarı mq%-lə belədir: çovdar çörəyi – 227; buğda |
|||
Kalium (K) – toxumalardakı suyun miqdarını nizama salır və ürəyin işini yaxşılaşdırır. Toxumalarda kaliumun mübadiləsi son dərəcə sürətlə gedir. Bitki |
|||
çörəyi – 208; lobya – 1144; kartof – 429; yerkökü – 284; kələm – 247; ərik qurusu – 1780; mal əti – 338; yumurta – 140; balıq – 162; inək südü – 143; pendir – 89; alma – 248.<ref> Musayev N.Х. "Ərzaq malları əmtəəşünaslığının nəzəri əsasları". Dərslik. Bakı, "Çaşıoğlu" nəşriyyatı, 2003 – 368 səh. </ref> |
|||
mənşəli məhsulların külündə kaliumun miqdarı bəzən 50%-dən çox olur. Ərzaq məhsullarında kaliumun miqdarı mq%-lə belədir: [[çovdar çörəyi]] – 227; buğda |
|||
çörəyi – 208; lobya – 1144; kartof – 429; yerkökü – 284; kələm – 247; ərik qurusu – 1780; mal əti – 338; yumurta – 140; balıq – 162; inək südü – 143; pendir – 89; alma – 248.<ref>Musayev N. Х. "Ərzaq malları əmtəəşünaslığının nəzəri əsasları". Dərslik. Bakı, "Çaşıoğlu" nəşriyyatı, 2003 – 368 səh.</ref> xiyar- pomidorda—yoxdur-bəzən-2 götürülür. |
|||
Kalium çox aktiv elemen olduğuna görə metallurgiyada istifadə olunmur, lakin onun nitrat duzu (selitra) əsrlərlə barıtın hazırlanmasında istifadə olunub, kalium karbonat (potaş) sabun istehsalında, alüminium-kalium sulfat [[xəmir]] hazırlanmasında, kalium hidrosulfit çaxırlara fermentasiya prosesinin qarşısını almaq üçün əlavə edilir, kalium benzoat isə konservant kimi istifadə edilir. |
|||
Kalium bütün gübrələrin tərkibinə daxildir, bu səbəbdən onun filizinin illik hasilatı 35mln ton təşkil edir. Kalium hasilinin əsas bənbəyi silvin (kalium xlorid) mineralıdır. Kalium yuyucu vasitələrin, şüşənin, farmasevtik preparatların istehsalında istifadə olunur. İldə bu elementdən iki yüz ton istehsal olunur və onun çox hissəsi nadperoksidə çevrilir. Nadperoksid sualtı gəmilərdə, kosmik gəmilərində [[oksigen]] regeneratoru kimi tətbiq olunur. |
|||
Kalium canlı orqanizmlərdə gedən bioloji proseslərin mühüm hissəsini təşkil edir və sinir sisteminin fəaliyyətində mühüm rol oynayır. |
|||
== Kalium insan orqanizmində == |
|||
kütləsi 70 kq olan insanın bədənində 140 qram kalium olur. Yaşlı adam sutkada qida ilə hər kiloqram kütləyə görə 2–3 mq, uşaq isə hər kiloqram çəkiyə görə 12–13 mq kalium istifadə etməlidir. Uşaq orqanizmi cavan bitkilər kimi yaşlı orqanizmə nisbətən daha çox kalium tələb edir. |
|||
Kaliumun orqanizmə daxil olma mənbələri çoxdur. |
|||
Tərəvəz: ispanaq, xiyar, kartof, kök, soğan, cəfəri, qulançar, qıtığotu, zəncirotu, noxud, soya, lobya, sarımsaq. |
|||
Meyvə: qara moruq, qara gavalı, kişmiş və s. |
|||
== Kalium birləşmələri == |
|||
KOH — kalium hidroksid; |
|||
KCl — kalium xlorid, silvin; |
|||
K<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> — kalium sulfat, arkanit; |
|||
KAl(SO<sub>4</sub>) <sub>2</sub><sup>.</sup> 12H<sub>2</sub>O — alüminium kalium zəyi |
|||
== İstinadlar == |
== İstinadlar == |
||
{{İstinad siyahısı}} |
|||
<references/> |
|||
== Ədəbiyyat == |
|||
{{commons|Potassium}} |
|||
* Jon Emsli, 30 saniyə kimya haqqında kitabı, səh 18 |
|||
== Xarici keçidlər == |
|||
{{Kimyəvi element-qaralama}} |
|||
* [http://www.menimailem.com/saglamliginiz-ucun-kalium/ Sağlamlığınız üçün kalium] {{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot}} |
|||
{{Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli}} |
|||
== Həmçinin bax == |
|||
[[Kateqoriya:Kimyəvi elementlər]] |
|||
* [[Kalium bromid]] |
|||
{{Link GA|en}} |
|||
* [[Kalium gübrələri]] |
|||
{{Link GA|ja}} |
|||
* [[Kalium hidrosulfat]] |
|||
{{Link FM|ro}} |
|||
* [[Kalium nitrat]] |
|||
{{Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli}} |
|||
[[ |
[[Kateqoriya:Kalium| ]] |
||
[[an:Potasio]] |
|||
[[ar:بوتاسيوم]] |
|||
[[ast:Potasiu]] |
|||
[[ba:Калий]] |
|||
[[be:Калій]] |
|||
[[be-x-old:Каль]] |
|||
[[bg:Калий]] |
|||
[[bn:পটাশিয়াম]] |
|||
[[br:Potasiom]] |
|||
[[bs:Kalij]] |
|||
[[ca:Potassi]] |
|||
[[chr:ᏉᏔᏏᏯᎻ]] |
|||
[[co:Potassiu]] |
|||
[[cs:Draslík]] |
|||
[[cv:Кали]] |
|||
[[cy:Potasiwm]] |
|||
[[da:Kalium]] |
|||
[[de:Kalium]] |
|||
[[dv:ޕޮޓޭސިއަމް]] |
|||
[[el:Κάλιο]] |
|||
[[en:Potassium]] |
|||
[[eo:Kalio]] |
|||
[[es:Potasio]] |
|||
[[et:Kaalium]] |
|||
[[eu:Potasio]] |
|||
[[fa:پتاسیم]] |
|||
[[fi:Kalium]] |
|||
[[fr:Potassium]] |
|||
[[frr:Kalium]] |
|||
[[fur:Potassi]] |
|||
[[ga:Potaisiam]] |
|||
[[gl:Potasio]] |
|||
[[gu:દહાતુ]] |
|||
[[gv:Potashum]] |
|||
[[hak:Kap]] |
|||
[[haw:Potasiuma]] |
|||
[[he:אשלגן]] |
|||
[[hi:पोटैशियम]] |
|||
[[hif:Potassium]] |
|||
[[hr:Kalij]] |
|||
[[ht:Potasyòm]] |
|||
[[hu:Kálium]] |
|||
[[hy:Կալիում]] |
|||
[[ia:Potassium]] |
|||
[[id:Kalium]] |
|||
[[io:Kalio]] |
|||
[[is:Kalín]] |
|||
[[it:Potassio]] |
|||
[[ja:カリウム]] |
|||
[[jbo:sodnrkali]] |
|||
[[jv:Kalium]] |
|||
[[ka:კალიუმი]] |
|||
[[kk:Калий]] |
|||
[[kn:ಪೊಟ್ಯಾಶಿಯಮ್]] |
|||
[[ko:칼륨]] |
|||
[[ku:Qelye]] |
|||
[[kv:Калий]] |
|||
[[la:Kalium]] |
|||
[[lb:Kalium]] |
|||
[[lij:Potassio]] |
|||
[[ln:Potasu]] |
|||
[[lt:Kalis]] |
|||
[[lv:Kālijs]] |
|||
[[mi:Konurehu]] |
|||
[[mk:Калиум]] |
|||
[[ml:പൊട്ടാസ്യം]] |
|||
[[mr:पलाश]] |
|||
[[mrj:Калий]] |
|||
[[ms:Kalium]] |
|||
[[my:ပိုတက်ဆီယမ်]] |
|||
[[nds:Kalium]] |
|||
[[ne:पोटाशियम]] |
|||
[[nl:Kalium]] |
|||
[[nn:Kalium]] |
|||
[[no:Kalium]] |
|||
[[nov:Kalium]] |
|||
[[oc:Potassi]] |
|||
[[pa:ਪੋਟਾਸ਼ਿਅਮ]] |
|||
[[pl:Potas]] |
|||
[[pnb:پوٹاشیم]] |
|||
[[pt:Potássio]] |
|||
[[qu:Kalyu]] |
|||
[[ro:Potasiu]] |
|||
[[ru:Калий]] |
|||
[[sa:पोटासियम्]] |
|||
[[sah:Калиум]] |
|||
[[scn:Putassa]] |
|||
[[sh:Kalij]] |
|||
[[si:පොටෑසියම්]] |
|||
[[simple:Potassium]] |
|||
[[sk:Draslík]] |
|||
[[sl:Kalij]] |
|||
[[sq:Kaliumi]] |
|||
[[sr:Калијум]] |
|||
[[stq:Kalium]] |
|||
[[sv:Kalium]] |
|||
[[sw:Kali]] |
|||
[[ta:பொட்டாசியம்]] |
|||
[[te:పొటాషియం]] |
|||
[[tg:Калий]] |
|||
[[th:โพแทสเซียม]] |
|||
[[tl:Potasyo]] |
|||
[[tr:Potasyum]] |
|||
[[tt:Калий]] |
|||
[[ug:كالىي]] |
|||
[[uk:Калій]] |
|||
[[ur:اُشنانصر]] |
|||
[[uz:Kaliy]] |
|||
[[vep:Kalii]] |
|||
[[vi:Kali]] |
|||
[[vls:Kalium]] |
|||
[[wa:Potassiom]] |
|||
[[war:Potasyo]] |
|||
[[xal:Калион]] |
|||
[[yi:קאליום]] |
|||
[[yo:Potassium]] |
|||
[[za:Gyaz]] |
|||
[[zh:钾]] |
|||
[[zh-min-nan:Kah-sò͘]] |
|||
[[zh-yue:鉀]] |
|||
Səhifəsinin 17:48, 4 iyul 2024 tarixinə olan son versiyası
| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | kalium, K, 19 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | 1, 4, s | |||||
| Xarici görünüşü | 
| |||||
| Atom kütləsi | 39.0983 q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Ar] 4s1 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L | |||||
| Ərimə temperaturu | 63.38 °C (336.53 K, 146.08 °F) | |||||
| Qaynama temperaturu | 759 °C (1032 K, 1398 °F) | |||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Kalium (K) – D. İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 19-cu element.
Kalium (K) – toxumalardakı suyun miqdarını nizama salır və ürəyin işini yaxşılaşdırır. Toxumalarda kaliumun mübadiləsi son dərəcə sürətlə gedir. Bitki mənşəli məhsulların külündə kaliumun miqdarı bəzən 50%-dən çox olur. Ərzaq məhsullarında kaliumun miqdarı mq%-lə belədir: çovdar çörəyi – 227; buğda çörəyi – 208; lobya – 1144; kartof – 429; yerkökü – 284; kələm – 247; ərik qurusu – 1780; mal əti – 338; yumurta – 140; balıq – 162; inək südü – 143; pendir – 89; alma – 248.[1] xiyar- pomidorda—yoxdur-bəzən-2 götürülür.
Kalium çox aktiv elemen olduğuna görə metallurgiyada istifadə olunmur, lakin onun nitrat duzu (selitra) əsrlərlə barıtın hazırlanmasında istifadə olunub, kalium karbonat (potaş) sabun istehsalında, alüminium-kalium sulfat xəmir hazırlanmasında, kalium hidrosulfit çaxırlara fermentasiya prosesinin qarşısını almaq üçün əlavə edilir, kalium benzoat isə konservant kimi istifadə edilir. Kalium bütün gübrələrin tərkibinə daxildir, bu səbəbdən onun filizinin illik hasilatı 35mln ton təşkil edir. Kalium hasilinin əsas bənbəyi silvin (kalium xlorid) mineralıdır. Kalium yuyucu vasitələrin, şüşənin, farmasevtik preparatların istehsalında istifadə olunur. İldə bu elementdən iki yüz ton istehsal olunur və onun çox hissəsi nadperoksidə çevrilir. Nadperoksid sualtı gəmilərdə, kosmik gəmilərində oksigen regeneratoru kimi tətbiq olunur. Kalium canlı orqanizmlərdə gedən bioloji proseslərin mühüm hissəsini təşkil edir və sinir sisteminin fəaliyyətində mühüm rol oynayır.
Kalium insan orqanizmində
[redaktə | mənbəni redaktə et]kütləsi 70 kq olan insanın bədənində 140 qram kalium olur. Yaşlı adam sutkada qida ilə hər kiloqram kütləyə görə 2–3 mq, uşaq isə hər kiloqram çəkiyə görə 12–13 mq kalium istifadə etməlidir. Uşaq orqanizmi cavan bitkilər kimi yaşlı orqanizmə nisbətən daha çox kalium tələb edir.
Kaliumun orqanizmə daxil olma mənbələri çoxdur.
Tərəvəz: ispanaq, xiyar, kartof, kök, soğan, cəfəri, qulançar, qıtığotu, zəncirotu, noxud, soya, lobya, sarımsaq.
Meyvə: qara moruq, qara gavalı, kişmiş və s.
Kalium birləşmələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]KOH — kalium hidroksid;
KCl — kalium xlorid, silvin;
K2SO4 — kalium sulfat, arkanit;
KAl(SO4) 2. 12H2O — alüminium kalium zəyi
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Musayev N. Х. "Ərzaq malları əmtəəşünaslığının nəzəri əsasları". Dərslik. Bakı, "Çaşıoğlu" nəşriyyatı, 2003 – 368 səh.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Jon Emsli, 30 saniyə kimya haqqında kitabı, səh 18
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||