Mirzə Əli Ləli: Redaktələr arasındakı fərq
Naviqasiyaya keç
Axtarışa keç
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
| (9 istifadəçi tərəfindən edilmiş 23 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Yazıçı |
|||
{{ədəbiyyat-qaralama}} |
|||
|adı = Mirzə Əli Ləli |
|||
{{Şəxslər |
|||
|orijinal adı = Mirzə Əli Xan Ləli |
|||
|şəkil = Şəkil yoxdur-kişi.svg |
|||
|digər adları = |
|||
|şəkil məlumat= |
|||
|şəkil |
|şəkil = |
||
|ilk adı = |
|||
|Adı = MİRZƏ ƏLİ LƏLİ |
|||
| |
|təxəllüsü = Ləli |
||
|milliyyəti = |
|||
|Digər Adları = |
|||
|təhsili = |
|||
|Doğum Tarixi = ? [[1837]] [[1845]] |
|||
|ixtisası = |
|||
|Doğum Yeri = |
|||
|fəaliyyəti = |
|||
|Ölüm Tarixi = [[1907]] |
|||
|fəaliyyət illəri = |
|||
|Ölüm Yeri = |
|||
|əsərlərinin dili = |
|||
|Ölüm Səbəbi = |
|||
|istiqamət = |
|||
|Rəsmi vebsaytı = |
|||
|janr = |
|||
}} |
|||
|ilk əsəri = |
|||
|} |
|||
|tanınmış əsərləri = |
|||
|mükafatları = |
|||
|imzası = |
|||
|saytı = |
|||
|vikimənbə = |
|||
|vikianbar = |
|||
}} |
|||
'''Mirzə Əli Ləli''' və ya '''Mirzə Əlixan İrəvani''' ({{DVTY}}) — [[azərbaycanlılar|azərbaycanlı]] şair, həkim.<ref>Ziyəddin Məhərrəmov. [http://www.anl.az/el/m/mz_im&m.pdf "İrəvanda məktəbdarlıq və maarifçilik"] {{Vebarxiv |
|||
| url = https://web.archive.org/web/20190716170445/http://www.anl.az/el/m/mz_im%26m.pdf |
|||
| date = 2019-07-16 |
|||
}}, Bakı, "Nurlan", 2010.</ref> |
|||
==Həyatı== |
== Həyatı == |
||
Mirzə Əli Ləli 1845-ci ildə Təbrizdə<ref>{{cite web |
|||
Mirzә Әlixan Şәmsül-hükәma tәvәllüd edibdir Tәbrizdә: 1261[1], vәfatı Tiflisdә: 1325[2]. Ata vә anası irәvanlıdırlar. Tәlim-tәrbiyәsi Tәbrizdә [olub] oranın mәdrәsәlәrindә. Әrәb vә fars dillәrindә lazım olan qәdәri mәlumat kәsb edibdir. Orada әttariyyat dükanı açıbdır vә bir zaman nüsxәbәndlik edib, sonraları oranın mәşhur tәbiblәrinin yanında filcümlә tәbabәt elmindәn mәlumat kәsb edibdir. Tәbabәt elmini tәkmil etmәk üçün Tehrana gedibdir vә orada elmini tamama yetirәndәn sonra dübarә Tәbrizә müraciәt edib, orada hәkimliyә mәşğul olubdur vә bir çox tәcrübә kәsb edibdir. Bә`dәn Misirә, İstambula vә hәtta Avropanın bәzi şәhәrlәrinә azim olub, öz bilik vә tәcrübәsini artırıbdır. Belә ki, İran tәbiblәrinin mәşhurundan birisi sayılırmış. |
|||
| url = http://anl.az/el/latin_qrafikasi/ea/az.an.pdf |
|||
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20160305013616/http://www.anl.az/el/latin_qrafikasi/ea/az.an.pdf |
|||
| archivedate = 2016-03-05 |
|||
| title = XIX əsr Azərbaycan şeiri antologiyası |
|||
| author = Tərtib edəni: Zaman Əsgərli |
|||
| date = 2005 |
|||
| work = Milli Kitabxana |
|||
| publisher = "Şərq-Qərb" |
|||
| accessdate = 2016-08-13 |
|||
| language = az |
|||
}}</ref> dünyaya gəlib. Ata-anası əslən irəvanlı olub. Təbriz mədrəsələrində təlim-tərbiyə alıb. Ərəb və fars dillərini öyrənib. Təbrizdə əttarlıq dükanı açıb və bir müddət ticarətlə məşğul olub. Sonra o dövrün məşhur həkimlərindən təbabət elmini öyrənib. Bu sahədə biliklərini təkmilləşdirmək üçün Tehrana gedib. Sonra Təbrizə qayıdaraq həkimlik etməyə başlayıb. Öz bilik və təcrübəsini artırmaq üçün Misirə, İstanbula, hətta Avropanın bəzi şəhərlərinə səfərlər edib. İranın ən məşhur həkimlərindən biri sayılıb. |
|||
Ləlinin hikmətli sözləri dillərdə əzbər olub və zərbi-məsəllərə çevrilib. Şair-həkim bir sıra həcvlər də qələmə almışdır. "Şəmsül-hükəma" ləqəbini [[Müzəffərəddin şah Qacar|Müzəffərəddin]] şahın Təbrizdə vəliəhd olduğu vaxtlarda xəstələrindən birini müalicə edib sağaltdığı üçün alıb və bundan başqa ona vəzifə də verilib. |
|||
Məddahlıqla arası olmayan, hürriyyət və azadlıq sevən şair o dövrdə yüksək mənsəb sahiblərinin qüsurlarını öz həcvlərində yazıb. Vaxtının çoxunu səyahətdə keçirib. Əsasən Tiflisə və İstanbula səfərlər edib. |
|||
[1] 1845. |
|||
Şeirlərinin çox Azərbaycan türkcəsindədir. Qəsidələri, qəzəlləri, dübeytləri və növhələri vardır. |
|||
[2] 1907. |
|||
== İstinadlar == |
|||
{{İstinad siyahısı}} |
|||
{{Vikilər |
|||
| commons = |
|||
| wikispecies = |
|||
| wikt = |
|||
| b = |
|||
| s = Müəllif:Mirzə Əli Ləli |
|||
| q = |
|||
| n = |
|||
| m = |
|||
}} |
|||
[[Kateqoriya:İran həkimləri]] |
|||
Bunlardan әlavә ziyadә fәsih vә şirinzәban olduğu üçün Tәbrizin әyanü әşrafı arasında özü üçün böyük hörmәt qazanıbdır vә onlar ilә hәmcәlis olubdur. Bu halda dәxi Lәlinin türfә sözlәri vә pürhikmәt kәlamları zәrbülmәsәl mәqamında istemal olunur. Bununla belә Lәlinin bir növ hәcvguluğa meyli var imiş vә bir çox hәcvlәri vardır ki, onların kitabımıza küncayişi yoxdur. "Şәmsül-hükәma" lәqәbini almağa sәbәb Müzәffәrәddin şahın Tәbrizdә vәliәhd olan vaxtlarda müqәrrәblәrindәn birisinә müalicә edib sağaltması olubdur vә bundan әlavә ona vәzifә dәxi tәyin olunubdur. |
|||
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı həkimlər]] |
|||
[[Kateqoriya:İran şairləri]] |
|||
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı şairlər]] |
|||
Mәddahlığa vә qәsidәguluğa çәndan meyli yoxmuş. Zatәn hürriyyәtpәsәnd vә azadәlik sevәn vә tәmәlluqdәn uzaq bir vücud imiş. Belә ki, çox böyük adamların vә sahibixtiyar şәxslәrin hәcvindәn özünü saxlamayıb, qüsurlarını haman hәcvlәrdә bәyan edibdir. Vaxtının çoxunu sәyahәtdә keçirәrmiş. Әksәr övqat Tiflisdә vә İslambulda olarmış. Әrfәüddövlә ilә böyük mürafiqәti varmış. |
|||
Mәaşı tәbabәt ilә keçәrmiş. Tәbi-şeriyyәsi ziyadә qüvvәli vә әşarı mövzun vә pürmәzmun. Әksәri türk lisanındadır. Çox gözәl qәsidәlәri, qәzәllәri, dübeytlәri vә növhәlәri vardır. Farsca dәxi hәr qisim abdar kәlamları vardır. Vәfatına sәbәb tәzyiqi-nәfәs olubdur. |
|||
Tiflisin istiliyi babında yazıbdır: |
|||
Bir deyәn yoxdur, ey xudavәnda, |
|||
Bu bәdәn qurquşundu, ya misdi? |
|||
Kürәxanә deyil bizim mәnzil, |
|||
Nәyә lazımdı bu qәdәr isti? |
|||
Bizim ev Mәkkә, mәn әrәb deyilәm, |
|||
Әrәbistan deyil bu, Tiflisdi. |
|||
Bu hava xәtti-istivadә gәrәk, |
|||
Sakinani-şimalә çox pisdi. |
|||
Bunu göndәr ki, özgә bәndәlәrin |
|||
Cümlәsi acü urü müflisdi. |
|||
Cücülәr doldurub kitab arasın, |
|||
Biri molla, biri müdәrrisdi. |
|||
Birәvü mığmığavü kor milçәk |
|||
Cәm olub, bir qәribә mәclisdi. |
|||
Şәhәri qızdırıb, çölü soyudub, |
|||
Bilmirәm bu necә mühәndisdi?! |
|||
Tiflisin yağışı barәsindә demişdir: |
|||
Bu yağışa dayanırmı dәmir, daş, görüm, |
|||
Qalaydı xeyrin, ilahi, qapında kaş görüm! |
|||
Yağış gәrәk çölә yağsın, nә şәhr, bazarә, |
|||
Nә xeyri var sәnә üstü başımı yaş görüm? |
|||
Bir aydı üst-başım zığdı, başmağım palçıq, |
|||
Özün mәlәklәr ilә bircә gün sulaş görüm. |
|||
Nә vaxt yağıbdı yağış, küçәlәrdә it boğulub, |
|||
Nә vaxt yağıbdı dolu, sındırıbdı baş görüm. |
|||
Bahalıq ildә acından ölәnlәri gördün, |
|||
Tapa bilir oların qırxı bir lavaş görüm? |
|||
MİRZӘ ӘLİXAN ŞӘMSÜL-HÜKӘMA "LӘLİ" |
|||
Mirzә Әlixan Şәmsül-hükәma tәvәllüd edibdir Tәbrizdә: 1261[1], vәfatı Tiflisdә: 1325[2]. Ata vә anası irәvanlıdırlar. Tәlim-tәrbiyәsi Tәbrizdә [olub] oranın mәdrәsәlәrindә. Әrәb vә fars dillәrindә lazım olan qәdәri mәlumat kәsb edibdir. Orada әttariyyat dükanı açıbdır vә bir zaman nüsxәbәndlik edib, sonraları oranın mәşhur tәbiblәrinin yanında filcümlә tәbabәt elmindәn mәlumat kәsb edibdir. Tәbabәt elmini tәkmil etmәk üçün Tehrana gedibdir vә orada elmini tamama yetirәndәn sonra dübarә Tәbrizә müraciәt edib, orada hәkimliyә mәşğul olubdur vә bir çox tәcrübә kәsb edibdir. Bә`dәn Misirә, İstambula vә hәtta Avropanın bәzi şәhәrlәrinә azim olub, öz bilik vә tәcrübәsini artırıbdır. Belә ki, İran tәbiblәrinin mәşhurundan birisi sayılırmış. |
|||
[1] 1845. |
|||
[2] 1907. |
|||
Bunlardan әlavә ziyadә fәsih vә şirinzәban olduğu üçün Tәbrizin әyanü әşrafı arasında özü üçün böyük hörmәt qazanıbdır vә onlar ilә hәmcәlis olubdur. Bu halda dәxi Lәlinin türfә sözlәri vә pürhikmәt kәlamları zәrbülmәsәl mәqamında istemal olunur. Bununla belә Lәlinin bir növ hәcvguluğa meyli var imiş vә bir çox hәcvlәri vardır ki, onların kitabımıza küncayişi yoxdur. "Şәmsül-hükәma" lәqәbini almağa sәbәb Müzәffәrәddin şahın Tәbrizdә vәliәhd olan vaxtlarda müqәrrәblәrindәn birisinә müalicә edib sağaltması olubdur vә bundan әlavә ona vәzifә dәxi tәyin olunubdur. |
|||
Mәddahlığa vә qәsidәguluğa çәndan meyli yoxmuş. Zatәn hürriyyәtpәsәnd vә azadәlik sevәn vә tәmәlluqdәn uzaq bir vücud imiş. Belә ki, çox böyük adamların vә sahibixtiyar şәxslәrin hәcvindәn özünü saxlamayıb, qüsurlarını haman hәcvlәrdә bәyan edibdir. Vaxtının çoxunu sәyahәtdә keçirәrmiş. Әksәr övqat Tiflisdә vә İslambulda olarmış. Әrfәüddövlә ilә böyük mürafiqәti varmış. |
|||
Mәaşı tәbabәt ilә keçәrmiş. Tәbi-şeriyyәsi ziyadә qüvvәli vә әşarı mövzun vә pürmәzmun. Әksәri türk lisanındadır. Çox gözәl qәsidәlәri, qәzәllәri, dübeytlәri vә növhәlәri vardır. Farsca dәxi hәr qisim abdar kәlamları vardır. Vәfatına sәbәb tәzyiqi-nәfәs olubdur. |
|||
Tiflisin istiliyi babında yazıbdır: |
|||
Bir deyәn yoxdur, ey xudavәnda, |
|||
Bu bәdәn qurquşundu, ya misdi? |
|||
Kürәxanә deyil bizim mәnzil, |
|||
Nәyә lazımdı bu qәdәr isti? |
|||
Bizim ev Mәkkә, mәn әrәb deyilәm, |
|||
Әrәbistan deyil bu, Tiflisdi. |
|||
Bu hava xәtti-istivadә gәrәk, |
|||
Sakinani-şimalә çox pisdi. |
|||
Bunu göndәr ki, özgә bәndәlәrin |
|||
Cümlәsi acü urü müflisdi. |
|||
Cücülәr doldurub kitab arasın, |
|||
Biri molla, biri müdәrrisdi. |
|||
Birәvü mığmığavü kor milçәk |
|||
Cәm olub, bir qәribә mәclisdi. |
|||
Şәhәri qızdırıb, çölü soyudub, |
|||
Bilmirәm bu necә mühәndisdi?! |
|||
Tiflisin yağışı barәsindә demişdir: |
|||
Bu yağışa dayanırmı dәmir, daş, görüm, |
|||
Qalaydı xeyrin, ilahi, qapında kaş görüm! |
|||
Yağış gәrәk çölә yağsın, nә şәhr, bazarә, |
|||
Nә xeyri var sәnә üstü başımı yaş görüm? |
|||
Bir aydı üst-başım zığdı, başmağım palçıq, |
|||
Özün mәlәklәr ilә bircә gün sulaş görüm. |
|||
Nә vaxt yağıbdı yağış, küçәlәrdә it boğulub, |
|||
Nә vaxt yağıbdı dolu, sındırıbdı baş görüm. |
|||
Bahalıq ildә acından ölәnlәri gördün, |
|||
Tapa bilir oların qırxı bir lavaş görüm? |
|||
==Yaradıcılığı== |
|||
==Həmçinin Bax== |
|||
[[Kateqoriya:Azərbaycan ədəbiyyatı]] |
|||
Səhifəsinin 15:31, 5 avqust 2023 tarixinə olan son versiyası
| Mirzə Əli Ləli | |
|---|---|
| Mirzə Əli Xan Ləli | |
 | |
| Təxəllüsü | Ləli |
| Doğum tarixi | 1845 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1907 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | şair, həkim |
 Mirzə Əli Ləli Vikimənbədə | |
Mirzə Əli Ləli və ya Mirzə Əlixan İrəvani (1845, Təbriz və ya İrəvan, Gürcüstan-İmeretiya quberniyası – 1907, Tiflis və ya Təbriz) — azərbaycanlı şair, həkim.[1]
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mirzə Əli Ləli 1845-ci ildə Təbrizdə[2] dünyaya gəlib. Ata-anası əslən irəvanlı olub. Təbriz mədrəsələrində təlim-tərbiyə alıb. Ərəb və fars dillərini öyrənib. Təbrizdə əttarlıq dükanı açıb və bir müddət ticarətlə məşğul olub. Sonra o dövrün məşhur həkimlərindən təbabət elmini öyrənib. Bu sahədə biliklərini təkmilləşdirmək üçün Tehrana gedib. Sonra Təbrizə qayıdaraq həkimlik etməyə başlayıb. Öz bilik və təcrübəsini artırmaq üçün Misirə, İstanbula, hətta Avropanın bəzi şəhərlərinə səfərlər edib. İranın ən məşhur həkimlərindən biri sayılıb.
Ləlinin hikmətli sözləri dillərdə əzbər olub və zərbi-məsəllərə çevrilib. Şair-həkim bir sıra həcvlər də qələmə almışdır. "Şəmsül-hükəma" ləqəbini Müzəffərəddin şahın Təbrizdə vəliəhd olduğu vaxtlarda xəstələrindən birini müalicə edib sağaltdığı üçün alıb və bundan başqa ona vəzifə də verilib.
Məddahlıqla arası olmayan, hürriyyət və azadlıq sevən şair o dövrdə yüksək mənsəb sahiblərinin qüsurlarını öz həcvlərində yazıb. Vaxtının çoxunu səyahətdə keçirib. Əsasən Tiflisə və İstanbula səfərlər edib.
Şeirlərinin çox Azərbaycan türkcəsindədir. Qəsidələri, qəzəlləri, dübeytləri və növhələri vardır.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Ziyəddin Məhərrəmov. "İrəvanda məktəbdarlıq və maarifçilik" Arxivləşdirilib 2019-07-16 at the Wayback Machine, Bakı, "Nurlan", 2010.
- ↑ Tərtib edəni: Zaman Əsgərli. "XIX əsr Azərbaycan şeiri antologiyası" (PDF). Milli Kitabxana (az.). "Şərq-Qərb". 2005. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-13.
