Bakirə Məryəmin viladəti üçün mənbəyə bax

{{Xristianlıq}}
'''İsanın bakirədən doğulması''' [[Xristianlıq]] və [[İslam]]da qəbul edilən doktrinalardan biridir ki, onun da əsasında [[Məryəm]] ananın bakirə olduğu halda, möcüzəvi şəkildə [[İsa]]nı dünyaya gətirməsi hadisəsi dayanır. Bu doktrina [[Xristianlıq]]da II əsrdən yayılmağa başlamış<ref name="britannica">"[http://www.britannica.com/eb/article-9075467/Virgin-Birth#181858 Virgin Birth] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20080303125658/http://www.britannica.com/eb/article-9075467/Virgin-Birth#181858 |date=2008-03-03 }}" ''britannica.com'' Retrieved October 22, 2007.</ref>  və [[Roma-Katolik kilsəsi|Roma Katolik]], [[Şərq kilsəsi|Şərq]], [[Pravoslavlıq|Şərq Ortodoks]], [[Protestantlıq|Protestant]] və [[Anqlikan kilsəsi|Anqlikan]] kilsələri tərəfindən qəbul edilmişdir. Bu doktrina özündə iki əsas xristian inancını – ''“İsa Məryəm ana və Müqəddəs Ruhun törəməsidir”'' ([[Nikena inancı]]) və ''“İsa Bakirə Məryəm ana tərəfindən dünyaya gətirilmişdir”''  ([[Apostollar inancı]]) inanclarını birləşdirir. XVIII əsrdə Teoloji aydınlanma hərəkatına qədər, kiçik sektalar xaric olmaqla heç kim bu doktrinaya qarşı çıxmamışdır.<ref name="britannica"/>

[[Kanonik İncillər]] [[Matfeyin İncili|Matfey]] və [[Lukanın incili|Luka]] qeyd edirlər ki, [[Məryəm]] [[Bakirəlik|bakirə]] olub və [[İsa]] [[Müqəddəs Ruh (xristianlıq)|Müqəddəs Ruh]] tərəfindən onun bətninə yerləşdirilib. Bu incillər, sonrakı tarixi ənənə və müasir Xristianlıq doktrinasına görə İsa möcüzəvi şəkildə, heç bir insani ata olmadan, heç bir cinsi əlaqə, heç bir kişi toxumu olmadan Müqəddəs Ruhun vasitəsiylə dünyaya gətirilmişdir.<ref>{{Cite web |title=Lateran Council of 649, canon 3, quoted in Denzinger, 256 |url=http://www.catecheticsonline.com/SourcesofDogma3.php |access-date=2012-05-05 |archive-date=2021-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210808073153/http://www.catecheticsonline.com/SourcesofDogma3.php |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Cathechism of the Catholic Church, 484-486 and 496-498 |url=http://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P1K.HTM |access-date=2012-05-05 |archive-date=2016-03-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303172603/http://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P1K.HTM |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=John Paul II, 10 July 1996, 3 |url=http://www.ewtn.com/library/papaldoc/jp2bvm26.htm |access-date=5 May 2012 |archive-date=7 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101207000747/http://www.ewtn.com/library/PAPALDOC/JP2BVM26.HTM |url-status=dead }}</ref><ref name=GlennG220 /> Roma Katolik kilsəsi və Şərq Pravoslav kilsəsində “bakirənin doğuşu” termini təkcə İsa peyğəmbərin Bakirə Məryəm tərəfindən dünyaya gətirilməsi fikrini deyil, eyni zamanda Məryəm ananın ömrünün sonuna kimi bakirə qalması fikrini də əhatə edir və bu inanc II əsrdən sonra birmənalı şəkildə təsdiq edilməkdədir.

Əsas Xristian inanclarından olan “İsanın bakirə tərəfindən dünyaya gətirilməsi” inancını heç də, Məryəmin günahsızlığını əsaslandırmağa çalışan əsas katolik doktrinası [[Ləkəsizlik Anlayışı]] ilə qarışdırmaq olmaz. Katolik inancına görə İsa möcüzəvi şəkildə yox, normal yolla dünyaya gəlmişdir. Roman Katolik Ləkəsizlik Anlayışına görə Məryəm yaradılarkən, bətni bu şəkildə formalaşdırılmış və bu onun “ləkə”si ([[latın dili|latınca]] ''macula'') yox, [[anadangəlmə günah]]ıdır.<ref>{{Cite web |title=Kathleen Coyle, ''Mary in the Christian Tradition'' (Twenty-third Publications 1996 ISBN 0-85244-380-3), p. 36 |url=http://books.google.com/books?id=5QCZlA_j3BcC&pg=PA36&dq=%22immaculate+conception%22&hl=en&ei=NnjnTZWEDojAhAfk29DOCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDwQ6AEwAg#v=onepage&q=%22immaculate%20conception%22&f=false |access-date=2012-05-05 |archive-date=2014-09-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140917004516/http://books.google.com/books?id=5QCZlA_j3BcC&pg=PA36&dq=%22immaculate+conception%22&hl=en&ei=NnjnTZWEDojAhAfk29DOCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDwQ6AEwAg#v=onepage&q=%22immaculate%20conception%22&f=false |url-status=live }}</ref>

Məryəmin bakirə olduğu halda İsa peyğəmbəri dünyaya gətirməsi inancı Xristianlıqla yanaşı, [[İslam]]da da qəbul edilmişdir.<ref name=Sarker /><ref>[[Al-i-Imran|Qur'an 3:45, 3:47, 3:59]], 66:12.</ref> İslam dini ədəbiyyatında İsa matronimik şəkildə [[İsa|İsa peyğəmbər]] [[İslamda]] [[İsa|İsa bin Məryəm]] adlandırılır ki, bu da [[Quran]] ənənəsindən irəli gəlməkdədir.<ref>Qur'an 2:87, 2:253, 4:157, 4:171, 5:46, 5:72, 5:75, 5:112, 5:114, 5:116, 9:31, 43:57, 61:6, 61:14.</ref>

== Digər doktrinalardan fərqi ==
[[Şəkil:Bouguereau - Annunciation.jpg|thumb|270px|[[Vilyam Buqro]] tərəfindən çəkilmiş Müjdə əsəri. Mələyin əlində tutduğu [[ağ zanbaq]] katolik ikonaqrafiyasında Məryəmin bakirəliyinin simvoludur.]]

[[İsa]]nın Bakirə [[Məryəm]] tərəfindən dünyaya gətirilməsi əksər hallarda [[Roma Katolik Kilsəsi|Roman Katolik Kilsəsinə]] məxsus olan və İsanın Məryəm ana tərəfindən normal şəkildə dünyaya gətirildiyini, lakin bunun [[anadangəlmə günah]]dan qaynaqlandığını ehtiva edən<ref>''A history of the church in the Middle Ages'' by F. Donald Logan 2002 ISBN 0-415-13289-4 page 150</ref> [[Ləkəsizlik Anlayışı]] ilə qarışdırılır. Halbuki İsanın bakirədən doğulması İsanın doğulması ilə əlaqləli olduğu halda, Ləkəsizlik Anlayışında bu Məryəmin doğulması ilə bağlanılır. Bu Roman Katolik kilsəsinə məxsus Ləkəsizlik anlayışında bu cür göstərilir: ''“Müqəddəslərin müqəddəsi Bakirə Məryəm, hər şeyə qadir, tək və böyük Allah tərəfindən yaradılarkən, ona insanlığın Xilaskarı olan İisus Xristosu dünyaya gətirmək fəziləti bəxş edilmiş və bunun sayəsində o, ömrünün sonuna kimi, bütün günahlardan kənar və ləkəsiz qalmışdı.”''<ref>[http://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P1K.HTM Catechism of the Catholic Church, 491] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160303172603/http://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P1K.HTM |date=2016-03-03 }}.</ref>

İsanın bakirədən doğulması anlayışı eyni zamanda, bir çox xüsusiyyətlərinə görə [[Məryəmin daimi bakirəliyi]] əsasında bakirədən doğulma anlayışını izah edən digər doktrinalardan da fərqlidir.<ref name=Miravalle56 >''Mark Miravalle, 1993, ''Introduction to Mary'', Queenship Publishing ISBN 978-1-882972-06-7, pages 56-64</ref><ref name=REBrown273 >''Mary in the New Testament'' edited by Raymond Edward Brown 1978 ISBN 0-8091-2168-9 page 273</ref>

== Əhdi Cədid ==

[[Erkən xristianlıq|Erkən xristian]] qaynaqlarında [[İsa]] haqqında olan məlumatlar əsasən onun doğulması və ölümünü əhatə etsə də, erkən kilsə qurumları onun həyatının xronologiyasını bərpa etməyə diqqət yetirmişlər.<ref name="REBrown26">Raymond E. Brown, in ''The Birth of the Messiah'', pages 26-28</ref><ref name=Benedetto351 /><ref>Robert J. Karris (editor), ''Collegeville Bible Commentary'' 1992, p. 939 [http://books.google.com/books?id=fJR0wYP12ZEC&pg=PA939&dq=%22infancy+stories+were+added%22&hl=en&ei=_aRSTqD-EIHRhAf_uMTVBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q=%22infancy%20stories%20were%20added%22&f=false] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20140623181337/http://books.google.com/books?id=fJR0wYP12ZEC&pg=PA939&dq=%22infancy+stories+were+added%22&hl=en&ei=_aRSTqD-EIHRhAf_uMTVBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q=%22infancy%20stories%20were%20added%22&f=false |date=2014-06-23 }}</ref> Erkən xristinlar arasında inanc baxımından heç bir fərq yox idi və İsanın doğulması haqqında İncillərdə olan fərqli məqamların sonradan əlavələr nəticəsində meydana gəlməsi ehtimal edilir. Lakin İsanın doğulması hadisəsinin Luka və Matfeydə verilmiş təsvirlərinin müqayisəsi bakirədən doğulma, Betleyemdə doğuş, Nazaretdə keçən uşaqlıq kimi müxtəlif məqamların xeyli ümumi cəhətlərlə təsvir edildiyini ortaya çıxarmışdır.<ref name=Benedetto351 >''The new Westminster dictionary of church history, Volume 1'' by Robert Benedetto 2008 ISBN 0-664-22416-4 page 351</ref><ref>''The Origins of the Gospel According to St. Matthew'' by George Dunbar Kilpatrick 2007 ISBN 0-86516-667-6 page 54.</ref>

=== İncillər ===

İsanın doğulması haqqında məlumat dörd [[KAnonik İncillər|kanonik incildən]] yalnız ikisində [[Lukanın İncili|Luka]] və [[Matfeyin İncili|Matfeyin]] incillərində vardır. Lukanın təsvir etdiyi hadisənin mərkəzində [[Məryəm]] dayansa da, Matfeyin təsvir etdiyi hadisənin mərkəzində Cozef dayanır və hər iki incil İsanın insan atası olmadan dünyaya gəldiyini bildirir.<ref>''Mercer dictionary of the Bible'' by Watson E. Mills, Roger Aubrey Bullard 1998 ISBN 0-86554-373-9 page 556</ref><ref>''Jesus and the Gospels'' by Clive Marsh, Steve Moyise 2006 ISBN 0-567-04073-9 page 37</ref><ref>''The Gospel according to Matthew'' by Leon Morris ISBN 0-85111-338-9 page 26</ref>

Nə Luka, nə də ki, Matfey təsvir etdikləri doğum hadisəsinin Məryəm və ya Cozef tərəfindən nəql edildiyini iddia etmirlər.<ref>''Lord Jesus Christ'' by [[Larry W. Hurtado]] 2005 ISBN 0-8028-3167-2 page 322</ref> [[Ceyms Hastinqs]] və Tomas Nyufeld qeyd edirlər ki, İsanın doğulması hadisəsi qəsdən dolaşıq şəkildə təsvir edilərək, əsl həqiqət kiçik erkən xristian toplumları arasında gizlədilmiş və uzun illərdən bəri sirr kimi qorunmaqdadır.<ref>''A Dictionary of Christ and the Gospels: Volume II'' by James Hastings 2004 ISBN 1-4102-1788-4 page 805</ref><ref>''Recovering Jesus: the witness of the New Testament'' Thomas R. Yoder Neufeld 2007 ISBN 1-58743-202-1 pages 116-123</ref> Ronald Braunriq isə qeyd edir ki, ola bilsin ki, Luka təsvir etdiyi hadisəni Məryəmin, Matfey isə Cozefin vasitəsiylə əldə etmişdir.<ref>''Who's Who in the New Testament'' by Ronald Brownrigg 2001 ISBN 0-415-26036-1 page 99</ref>

=== Matfey ===

[[Matfeyin İncili]] [[İbrahim peyğəmbər]]dən [[Müqəddəs İosif|İosifə]] qədər olan nəsil şəcərəsinin izlənməsi ilə başlayır, lakin bundan sonra Matfey İosefi ''“Məsih adlandırılan İsanı doğmuş Məryəmin əri”'' adlandırır. {{Bibleref2c-nb|Mt.|1:16}} Mətnin original yunan dilində olan versiyasında işlədilən "ἐξ ἧς" (tək qadın anlamlı ifadə) ifadə, göstərir ki, burada İsanın İosif və [[Məryəm]]in övladı olması yox, sırf Məryəmin İsanı dünyaya gətirməsi və ya Cozefin İsanı dünyaya gətirmiş qadınla evlənməsi nəzərdə tutulmuşdur.{{Bibleref2c-nb|Mt.|1:16}} Lakin elə oradaca qeyd edilir ki, Məryəm hamilə olduğunu öyrəndiyi zaman İosifdən ayrıldı {{Bibleref2c-nb|Mt.|1:18}}  və [[İsa]]nı dünyaya gətirdikdən sonra da bir daha heç kimlə evlilik münasibətində olmadı. {{Bibleref2c-nb|Mt.|1:25}}

Matfey daha sonra qeyd edir: Kəhanəti yerinə yetirəcək Peyğəmbərin dünyaya gəlməsi üçün ''“bu onun bətnində Müqəddəs Ruh tərəfindən yerləşdirilmişdi”'' {{Bibleref2c-nb|Mt.|1:20}} : ''“Bakirə uşaq dünyaya gətirməli və həmin uşağı böyütməli idi"'', onu ''“Tanrı bizimlədir”'' anlamına gələn adla – İmmanuel adlandırmalı idilər.” {{Bibleref2c|Mt.|1:22-23}} Tədqiqatçılar “''peyğəmbər''” sözünün Yesayaya {{Bibleref2|Yeşaya|7:14}} işarə etdiyini bildirirlər. Bəzi V – VI əsr əlyazmalarında bu ifadə elə məhz ''“Peyğəmbər Yeşaya”'' şəklində işlədilmişdir.<ref>Barbara Aland, et al. ''Latin New Testament'' 1983, American Bible Society. ISBN 3-438-05401-9 page 3</ref>

[[Yəhudi dili]]ndə xüsusi söz “''almah''” sözü vardır ki, “''qız''”, ''“gənc xanım”'' və “''bakirə''” anlamında işlədilir. Matfey 1:22 qeyd edəndə ki, ''“Bakirə uşaq dünyaya gətirməli idi”'' o, yunan sözü olan “''parthenos''” sözünü bakirə anlamında istifadə etmişdir ki, bu da [[Septuaginta]] tərcümədə meydana çıxmış və Masoretik tərcümədə yəhudi dilində olan “almah” ifadəsi istifadə edilmişdir.<ref name=Brown92 >[[Raymond E. Brown|Brown, Raymond E.]]; [[Paul J. Achtemeier|Achtemeier, Paul J.]] (1978). ''Mary in the New Testament: A Collaborative Assessment by Protestant and Roman Catholic Scholars''. Paulist Press. p. 92. ISBN 0-8091-2168-9.</ref> Bu [[Yunan dili|yunan]] tərcüməsində original yəhudi dilində olan mətn tərcümə edilərkən ''“gənc qadın”'' anlamında da işlədilən söz yunan dilinə sırf "''bakirə''" anlamı daşıyan “''parthenos''” sözü kimi tərcümə edilmişdir.<ref>Diarmaid MacCulloch, ''A History of Christianity'', 2009 (Penguin 2010, p. 81). ISBN 978-0-14-102189-8</ref> Reymond Braun qeyd edir ki, ola bilsin ki, yunan dilinə [[Septuaginta]] tərcümənin müəllifi [[yəhudi dili]]ndəki ”almah” sözünün bu mətndə bakirə anlamında istifadə edildiyini zənn etmişdir.<ref name=Brown92 />

=== Luka ===

İsanın doğulması mövzusu [[Lukanın İncili]]nin əsas mövzularından biri olmaqla, kitabın mətnin 10% - ə qədərini təşkil edir və bu mətn Matfeyin İncilində İsanın doğulmasını təsvir edən mətndən 3 dəfə uzundur.<ref name=Craddock >''The people's New Testament commentary'' by M. Eugene Boring, Fred B. Craddock 2004 ISBN 0-664-22754-6 page 177</ref> {{Bibleref2|Lukanın|1:30-35}} İncilində [[Məryəm]] bakirə olduğu halda necə hamilə qalmasını və uşaq dünyaya gətirməsini danışır və bunu Tanrının qüdrəti ilə bağlayır. {{Bibleref2|Lukanın|3:23-38}} İncilində  Matfeyin verdiyi şəcərədən fərqli olan nəsil şəcərəsi də verilmişdir. Lukanın yoxsa Matfeyin verdiyi şəcərənin doğru olması məsələsində tədqiqatçılar müxtəlif fikirlər səsləndirmişlər.<ref>John Gresham Machen ''Virgin Birth of Christ'' 1987 Page 218 "We shall still be able to say that the difference between the two genealogies, taken broadly, is due to the fact that for the most part — perhaps even in every link except one — the Lucan genealogy traces the actual physical ancestors."</ref>

[[Cəbrayıl (mələk)|Mələk Cəbrayıl]] [[Məryəm]]ə hamilə olduğunu və [[Müqəddəs Ruh]]un ona bəxş etdiyi uşağı dünyaya gətirəcəyini söylədikdə,{{Bibleref2c|Lk.|1:26-38}}  o bunu sevinclə qarşıladı  {{Bibleref2c|Lk.|1:46-55}} və  sevindiyindən dua etdi.<ref name=Kugler394 >''An Introduction to the Bible'' by Robert Kugler, Patrick Hartin ISBN 0-8028-4636-X page 394</ref>

=== Pavelin məktubları ===
{{İncil İsa}}
[[Pavelin məktubları]] dövrümüzə çatmış ən qədim xristian mətnlərindən biridir. Həmin mətnlərdə də İsanın doğulması hadisəsi təsvir edilmiş və burada da İsanın bakirə ana tərəfindən dünyaya gətirildiyi qeyd edilmişdir. Bu əlyazmada qəribə müqayisə aparılaraq İsanın doğulması [[Adəm və Həvva|Adəmin Şeytana məğlub olması]] ilə müqayisə edilir və İsa ''“yaradılmışların ilk doğulmuşu”'' adlandırılaraq [[Sonuncu Adəm|İkinci Adəmin]]  olduğu qeyd edilir.<ref name=GlennG220 >''The virgin birth'' by Robert Glenn Gromacki 2002 ISBN 0-8254-2746-0 pages 220-221</ref><ref>The International Standard Bible Encyclopedia'' by Geoffrey W. Bromiley 1988 ISBN 0-8028-3785-9 page</ref><ref>''An introductory dictionary of theology and religious studies'' by Orlando O. Espín, James B. Nickoloff 2007 ISBN 0-8146-5856-3 page 238</ref><ref>''Mercer dictionary of the Bible'' by Watson E. Mills, Roger Aubrey Bullard 1998 ISBN 0-86554-373-9 page 712</ref>

Bəzi tədqiqatçılar<ref name=Weatherhead>{{cite book|author=Weatherhead, L.D.|title=The Christian Agnostic|pages=59–63|publisher=Hodder and Stoughton|location=England|year=1965|url=http://DLMcN.com/weatherhead.html|access-date=2021-01-18|archive-date=2016-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160406073356/http://www.dlmcn.com/weatherhead.html|url-status=dead}}</ref> Pavelin bakirəlik məsələsinin üstündən susqunluqla keçməsini İsanın bakirdən doğulması haqqında mənbələrin olmaması ilə əsaslandırsalar da,  [[Reymond Braun]] kimi bir qrup tədqiqatçılar da Pavelin məktublarının əsasən rahiblik məsələlərinə həsr olunduğu və bu səbəbdən də İsanın həyatı haqqında məlumatlara səthi yanaşıldığını qeyd edirlər.

Reymond E. Braun qeyd edir ki, göstərilən iddiaların heç birinə əsaslanaraq Pavelin bakirəlik məsələsində nəsə bilib – bilməməsi haqqında fikir yürütmək mümkün deyil.<ref name=RBrown57/> Braun yazır ki, Pavelin İsanın bakirədən doğulması məsələsi üzərində çox dayanmamasının nəyəsə işarə olub – olmadığı haqqında fikir bildirmək çox çətindir.<ref name=RBrown57 >{{Cite web |url=http://books.google.com/books?id=a0Ik5DuD01cC&pg=PA56&dq=raymond+brown+%22problem-oriented%22&hl=en&ei=SqxSTueDE5OxhQeKxsHmBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false |title=Raymond Edward Brown, ''The Virginal Conception and Bodily Resurrection of Jesus'' (Paulist Press 1973 ISBN 978-0-8091-1768-0), pp. 56-57 |access-date=2012-06-17 |archive-date=2023-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230701175821/https://books.google.com/books?id=a0Ik5DuD01cC&pg=PA56&dq=raymond+brown+%22problem-oriented%22&hl=en&ei=SqxSTueDE5OxhQeKxsHmBg&sa=X&oi=book_result&ct=result#v=onepage&q&f=false |url-status=live }}</ref> Braun qeyd edir ki, hətta Pavelin bakirəlik məsələsi ilə bağlı susması onun İsanın bakirədən doğulması məsələsini rədd etdiyi anlamına gəlsə belə, bu İsanın bakirə qadın tərəfindən dünyaya gətirilməsi məsələsinin doğru və ya yanlış olmasını sübut etmir və Matfey və Lukanın istifadə etdiyi mənbələrdən təxminən 30 – 60 il sonrakı dövr ərzində müxtəlif dini ənənələr də bu məsələni qarışdıra bilərdi.<ref>Brown, ''The Virginal Conception and Bodily Resurrection of Jesus'', p. 61</ref> Başqa tədqiqatçılar isə bakirəlik məsələsində Pavelin məktublarının önəmli mənbə olmadığını, bu mətnlərin xronoloji baxımdan qarışıq olduğunu və mənbədə İsanın həyatına dair çox səthi məlumat verildiyini, hətta [[Sonuncu şam yeməyi]] hadisəsinə yalnız [[Pavelin Korinflilərlə birinci məktubu|Korinf probleminin]] izahı üçün toxunulduğunu qeyd edirlər.<ref>''Virgin Birth of Christ'' by J Gresham Machen 1987 ISBN 0-227-67630-0 page 262</ref>

Pavelin məktublarında İncilin {{Bibleref2|Qalatiyalılar|4:4}} hissəsinə tez – tez istinad edilir və həmin parça adətən belə tərcümə olunur: ''“artıq zamanı yetişəndə Tanrı qadından, qanunsuz şəkildə doğulmuş, öz oğlunu göndərdi”''. (burada istifadə edilmiş “doğulmuş” ifadəsi əslində əmələ gəlmiş kimi anlaşılmalıdır.) Bəziləri Pavelin bakirəlik məsələsindəki susqunluğunu onun bu haqqda az bilgiyə malik olması ilə izah etsələr də, bəziləri də onun istinad etdiyi ''“qadından, qanunsuz şəkildə doğulmuş”'' ifadəsinin İsanın insan atası olmadan doğulduğu anlamına gəldiyini vurğulayırlar.<ref>John P. Meier. ''A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus: The Roots of the Problem and the Person, Vol. 1'', Anchor Bible. 1991. p. 226</ref><ref>"A Re-Study of the Virgin Birth of Christ" in ''[[Evangelical Quarterly]]'' 37, published as a ''Supplement to the Columbia Theological Seminary Bulletin'' 1966, pp. 1-14]</ref> Məktubların əvvəlində İncilin Romalılar hissəsindən ({{Bibleref2|Romalılar|1:1-4|esv}}) aşağıdakı misralara istinad edilir: ''“Onun oğluna gəldikdə Davidin soyundan olan (Davidin nəslinin törəməsi olan) bu şəxs Tanrının oğlu olduğunu elan etdi, doğumundan ölümünə kimi Müqəddəs ruh tərəfindən gücləndirildiyini və İsa Məsihin bizim ağamız olduğunu bildirdi.”'' Bəzi tədqiqatçılar burada işlədilmiş “''Davidin soyundan olan''” ifadəsinin Cozefin Davidin nəslindən olması və beləliklə İsanın fiziki atasının Cozef olması kimi əsaslandırıb, bu yolla da İsanın bakirə qadın tərəfindən doğulması məsələsini rədd etsələr də, bəzi tədqiqatçılar da Məryəmin Davidin nəslindən olduğunu və yuxarıdakı istinadda məhz buna işarə edildiyini bildirirlər.<ref>{{Citation
  | last = Stevens
  | first = George Barker
  | title = The Theology of the New Testament
  | publisher = T&T Clark
  | year = 1899
  | page = 391}}</ref><ref>{{Citation
  | last = Brunner
  | first = Emil
  | last2 = Wyon
  | first2 = Olive
  | title = The Mediator: A Study of the Central Doctrine of the Christian Faith
  | publisher = Lutterworth Press
  | year = 2003
  | page = 361
  | isbn = 0-7188-9049-3}}</ref><ref>{{Citation
  | last = Adamson
  | first = Joseph J.
   | title = What Is the World Coming To?: A Candid Look at Past, Present and Future Through the Lens of Real Prophecy and Common Sense
   | publisher = iUniverse.com
  | year = 2004
  | page = 6
  | isbn = 0-595-31998-X}}</ref><ref>
{{Citation
  | last = Sullivan
  | first = Clayton
  | title = Rescuing Jesus from the Christians
  | publisher = Trinity Press International
  | year = 2002
  | page = 40
  | isbn = B001S308LY}}</ref>

Digər tərəfdən, İncil, Qalatiyalılar 4:4  - də olduğu kimi, Pavel da İsanın doğulmasından bəhs edərkən sırf “''doğulmaq''” (''γεννητός'', gennetos  - doğulmaq sözünü {{bibleverse||Matthew|11:11}} [[Vəftizçi İohann]]ın doğulmasından bəhs edərkən ''“qadından doğulmuş”'' şəklində işlədir.) sözündən istifadə etmir və onun istifadə etdiyi γενόμενος, genomenos sözü yunan dilindən hərfi tərcümədə “olmaq”, “əmələ gəlmək”<ref>{{Cite web |title=Herbert Lockyer, ''All the Doctrines of the Bible'' (Zondervan 1964 ISBN 0-310-28051-6), p. 43 |url=http://books.google.com/books?id=BywUZArOxMkC&pg=PA43&dq=%22Galatians+4:4%22+genomenos&hl=en&ei=16pbTrnuJM30-gbroeWDDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDoQ6AEwAw#v=onepage&q=%22Galatians%204%3A4%22%20genomenos&f=false |access-date=2012-06-17 |archive-date=2014-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140108041134/http://books.google.com/books?id=BywUZArOxMkC&pg=PA43&dq=%22Galatians+4:4%22+genomenos&hl=en&ei=16pbTrnuJM30-gbroeWDDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDoQ6AEwAw#v=onepage&q=%22Galatians%204%3A4%22%20genomenos&f=false |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Donald Guthrie, ''New Testament Theology'' (Intervarsity Press 1981 ISBN 0-85111-742-2), p. 371 |url=http://books.google.com/books?ei=n7lbTpr9Oci58gP_noiZDA&ct=result&id=0srYAAAAMAAJ&dq=%22Romans+1%3A3%22+genomenos&q=genomenos#search_anchor |access-date=2012-06-17 |archive-date=2014-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140108041129/http://books.google.com/books?ei=n7lbTpr9Oci58gP_noiZDA&ct=result&id=0srYAAAAMAAJ&dq=%22Romans+1%3A3%22+genomenos&q=genomenos#search_anchor |url-status=live }}</ref> anlamını verir. Bu fakta istinad edərək, bəzi tədqiqatçılar əvvəldən mövcud olmuş [[Tanrının Oğlu]]nun insanlar arasına gətirilməsindən bəhs edildiyinə diqqət yönləndirirlər.<ref>Tim S. Perry, William J. Abraham (editors), ''Mary for Evangelicals'', Intervarsity Press 2006 ISBN 978-0-8308-2569-1, p. 25 [http://books.google.com/books?id=5isiXz67i14C&pg=PA25&dq=%22Romans+1:3%22+david&hl=en&ei=FZpbTubDL4OV8QOTjvmtDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDEQ6AEwAjgK#v=onepage&q=%22Romans%201%3A3%22%20david&f=false] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20140108041059/http://books.google.com/books?id=5isiXz67i14C&pg=PA25&dq=%22Romans+1:3%22+david&hl=en&ei=FZpbTubDL4OV8QOTjvmtDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDEQ6AEwAjgK#v=onepage&q=%22Romans%201%3A3%22%20david&f=false |date=2014-01-08 }}</ref><ref>''Lord Jesus Christ' by Larry W. Hurtado 2005 ISBN 0-8028-3167-2 page 324</ref>

Məktublarda, {{Bibleref2|Romalılar|8:3-4|nrsv}} - ə istinadla yazılmış Tanrı öz oğlunu ''“günahkar kimi”'' göndərdi ifadəsinin  isə İsanın sadəcə olaraq digər insanlardan fərqli şəkildə dünyaya gəlməsi anlamı daşıdığı ehtimal edilir və bu ehtimal Paulun başqa bir istinadındakı [[Məsih]] ''“bilirdi ki, heç bir günahı yoxdur”'' ifadəsi ilə dəstəklənir. {{Bibleref2c|2Cor|5:21||2 Cor 5:21}} Bir qrup tədqiqatçı isə Pavelin istifadə etdiyi ''“bilirdi ki, heç bir günahı yoxdur”'' ifadəsinin onun bakirədən doğulmasına işarə olduğunu iddia edir. Paulun insanlara ''“özlərini miflərə inandırmamağa və müxtəlif insanlar tərəfindən ortaya atılmış qarışıq nəsil şəcərələrinə aldanmamağa”'' çağırışı əks etdirən {{Bibleref2|1Timofi|1:4}} qeydlərinə əsasən onun bakirədən doğulma məsələsi və müxtəlif mənbələrdə əks olunmuş nəsil şəcərələrinə qarşı neqativ münasibətdə olduğu güman edilir.<ref>Barrett, J. Edward (1988). "Can Scholars Take the Virgin Birth Seriously?" Bible Review, October, pp. 10-15, 29.</ref>

== Əhdi Ətiq ==

=== İsaak ===

Möcüzəvi və gözlənilməz doğumla bağlı hadisələrə İncilin müxtəlif hissələrində fərqli obrazların iştirakı ilə dəfələrlə rast gəlinir. Bibliyanın ilk kitabı olan [[Genezis]]də  [[Sara]]nın verimsizlik dövründə - 90 yaşında [[İsaak]]ı dünyaya gətirildiyi göstərilir. Genezisdə, eləcə də [[Bibliya]]nın digər kitablarında bir çox qadın obrazların məhz qoca vaxtinda – verimsizlik dövründə uşaq dünyaya gətirməsindən bəhs edilir. Təxminən eyni qəlibdə olan bu hadisələrin hamısında möcüzəvi şəkildə dünyaya gəlmiş övladların xalqa rəhbərlik edərək onu xilas etməsi gözlənilir.<ref>R. H. Jarrell, [http://jot.sagepub.com/cgi/content/abstract/26/3/3 'The Birth Narrative as Female Counterpart to Covenant'] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20081209121917/http://jot.sagepub.com/cgi/content/abstract/26/3/3 |date=2008-12-09 }}, ''[[Journal for the Study of the Old Testament]]'' '''26''' (2002): 3–18.</ref> Bəzi teoloqlar bu faktı yəhudi teologiyasını kralların mükəmməl qanunlarından ayıran incəlik kimi nəzərdə keçirirlər.<ref>Mark G. Brett, [http://books.google.com/books?id=aQGjxem3WEsC&pg=PA137&lpg=PA137&dq=%22divine+right+of+kings%22+%22hebrew+bible%22&source=web&ots=1pFkyWxp-l&sig=116fk6oz3-qL5whMsUnvcgivOKs 'Nationalism and the Hebrew Bible'] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20140917021045/http://books.google.com/books?id=aQGjxem3WEsC&pg=PA137&lpg=PA137&dq=%22divine+right+of+kings%22+%22hebrew+bible%22&source=web&ots=1pFkyWxp-l&sig=116fk6oz3-qL5whMsUnvcgivOKs |date=2014-09-17 }}, in John William Rogerson and others (eds), ''The Bible in Ethics: The Second Sheffield Colloquium'', (Sheffield: Continuum International Publishing Group, 1995), p. 137.</ref>

=== Yesaya ===
[[Şəkil:Jesaja (Michelangelo).jpg|right|150px|thumb|[[Mikelancelo]] - Yesaya, [[Sikstin kapellası]]]]
Matfey İsanın doğulması haqqında, yunan dilində {{Bibleref2|Yesaya|7:14-16}} [[Septuaginta]] mətnə istinadən məlumat verir və bu zaman yunana dilində "παρθένος" (parthenos, bakirə) sözünü istifadə edir, halbuki orijinal [[yəhudi dili]]ndə olan mətndə "עלמה" (''almah'' – olmaq, əmələ gəlmək) sözü işlənmişdi və bu söz Bibiliyada eyni zamanda evlənməmiş, nişanlı anlamında da işlənir, necə ki deyilir Ahaz Zaxariyanın qızı Abiya ilə nişanlandı.

[[Bibliyanın Kral Ceyms versiyası]]nın ənənəvi [[Protestantlıq|protestant]] tərcüməsində Yesayanın misraları aşağıdakı şəkildə səslənir (Bəzi müasir tərcümələrdə almah ifadəsi heç də bakirə kimi tərcümə olunmur. Bu cür tərcümələrə misal olaraq “[http://www.biblegateway.com/passage/?search=Isa.%207:14-16;&version=GNT the Good News Translation]”ı göstərmək olar):

:''“Bu səbəbdən də Ağa özü sənə işarə verir; diqqətlə fikir ver, bakirə uşaq yetişdirməli, onu dünyaya gətirməli və İmmanuel adlandırmalıdır. O yağ və bal yeməli, eyni zamanda şəri və onun gətirdiyi günahı rədd edərək yaxşılığı seçməlidir. Uşaq şəri rədd edib yaxşılığın tərəfində durana kimi bütün ölkə hər iki krala nifrət edəcəkdir.”''<ref>{{bibleverse||Isaiah|7:14-16|KJV}}</ref>

Bu istinadın izahlarından biri belədir ki, əsl kəhanət eramızdan əvvəl [[734]] – cü ildə olmuş və tezliklə doğulacağından bəhs edilən uşaq o zamankı [[Suriya]]nın ərazisi hesab edilən Rezini (müasir [[İsrail]] ərazisindədir) fəth etməli idi. Bu kəhanət iki il gec - e.ə. 732 – ci ildə [[Assuriya]] kralı [[III Tiqlatpalasar]]ın Suriyaya hücumundan sonra tamamlandı. Haqqında bəhs olunan bu uşaq daha sonra VIII fəsildə peyda olur və qeyd edir ki, onun gəlməsindən əvvəl Pekanın idarə etdiyi [[Samariya krallığı]] və Şimali İsrail məhv olacaq. Bu hadisə də e.ə. 722 – ci ildə Assuriyanın əli ilə gerçəkləşir.<ref>''Reading the Old Testament: an introduction to the Hebrew Bible'' by Barry L. Bandstra 2008 ISBN 0-495-39105-0 pages 300-302</ref>

[[wikisource:Bible (American Standard)/Isaiah#8:8|Yesaya 8:8]] – də [[İmmanuel]]in yenidən yanısılması  7:14 – də daha da aydınlaşır və məsihlik mövzusuna gedən yolun hamarlanması məqsədi güddüyü ortaya çıxır. Septuagintanın tərcüməçiləri isə buna, qeyri adi doğulmadan daha çox diqqət ayıraraq İsanın doğulmasını [[yunan dili]]ndə “parthenos”, [[yəhudi dili]]ndə “almah” sözləri ilə ifadə etmişlər.<ref>''The Gospel according to Matthew'' by [[R. T. France]] 1987 ISBN 0-8028-0063-7 page 79</ref>

== Quran ==
[[Şəkil:Virgin Mary and Jesus (old Persian miniature).jpg|right|thumb|120px|[[Bakirə]] [[Məryəm]] və [[İsa]] peyğəmbər orta əsr [[şiə]] [[İran]] miniatüründə]]
[[Quran]]da xüsusi olaraq qeyd edilməsə də, müsəlmanlar, [[Allah]]ın [[İsa]] və [[Məryəm]]i Şeytandan qoruyan xüsusi pərdə yaratmasına görə,  onların doğuş zamanı [[Şeytan]] əli dəyməmiş yeganə insanlar olduğuna inanırlar.<ref>Rodwell, J. M. '''The Koran'''. 2009 ISBN 0-559-13127-5 page 505</ref>

Quranda [[İsa]]nın Bakirə Məryəm tərəfindən doğulduğu qeyd edilir. Məryəmin müjdələnməsi və İsanın doğulması Quranın III və XIX surələrində ətraflı şəkildə təsvir edilir və göstərilir ki, Allah öz mələyini göndərərək  bildirdi ki, o, bakirə olmasına baxmayaraq hamilədir və oğlan uşağı dünyaya gətirəcək.<ref name=Sarker >Sarker, Abraham.''Understand My Muslim People''. 2004 ISBN 1-59498-002-0 page 260</ref>

Quranın XIX surəsinin [Quran 19:1] təsvirləri [[Lukanın İncili]] ilə uyğunluq təşkil edir.<ref>Jackson, Montell. '''Islam Revealed'''. 2003 ISBN 1-59160-869-4 page 73</ref> Hər iki kitabda Məryəm müjdələnərkən bildirilir ki, o, Allahın oğlunu dünyaya gətirmək üçün seçilmişdir. Eyni zamanda xəbəri çatdıran və [[Cəbrayıl (mələk)|Cəbrayıl]] olduğuna inanılan mələyin hər iki kitabda insan şəklində zühur etdiyi bildirilir.<ref name=Peters23 /><ref name=Phyllis558 /> Quranda qeyd edilir ki, Məryəmə oğlan uşağı dünyaya gətirəcəyi söylənildikdə, o, günahsız və pak olduğu halda bunun necə baş verəcəyini soruşur və cavabında Allahın istədiyi hər şeyi etməyə qadir olduğunu və bu işlərin onunçün çox asan olduğunu eşidir.<ref name=Peters23 />  Eyni zamanda, Quranda qeyd edilir ki (21:91 və 66:12), [[Allah]] öz “[[Müqəddəs Ruh]]”unu bakirə Məryəmin bətninə daxil etdi.<ref name=Peters23 >''Islam: A Guide for Jews and Christians'' by F. E. Peters 2005 Princeton University Press ISBN 0-691-12233-4 page 23 [http://books.google.it/books?id=HYJ2c9E9IM8C&pg=PA23&dq=angel+breathed+Mary+islam&hl=en&ei=z6XoTqKgNpCrsgaI1fmQBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160314051828/https://books.google.it/books?id=HYJ2c9E9IM8C&pg=PA23&dq=angel+breathed+Mary+islam&hl=en&ei=z6XoTqKgNpCrsgaI1fmQBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |date=2016-03-14 }}</ref><ref name=Phyllis558 >''Holy people of the world: a cross-cultural encyclopedia, Volume 1'' by Phyllis G. Jestice 2004 ISBN 1-57607-355-6 pages 558-559</ref>

== Tənqidi analiz ==
[[Şəkil:La Anunciación, by Fra Angelico, from Prado in Google Earth - main panel.jpg|left|thumb|300px|[[Fra Anjeliko]] - Müjdələnmə, [[1430]]-[[1432]]]]
=== Tarixilik ===

Bəzi tədqiqatçılar<ref>Geoffrey Bromiley, 1995, ''International Standard Bible Encyclopedia'' Eerdmans Publishing ISBN 978-0-8028-3784-4 page 991</ref><ref>{{Cite web |title=Craig S. Keener, ''The Gospel of Matthew'' (Eerdmans 2009 ISBN 978-0-8028-6498-7), p. 83 |url=http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=Keener+infancy++independent+attestation&btnG= |access-date=2012-07-20 |archive-date=2022-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325064145/http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=Keener+infancy++independent+attestation&btnG= |url-status=live }}</ref><ref>Donald A. Hagner, ''Matthew 1-13'' (Paternoster Press 1993 ISBN 978-0-8499-0232-1), pp. 14-15, cited in the preceding</ref><ref>{{Cite web |title=Millard Erickson, ''Christian Theology'' (Baker Academic 1998 ISBN 978-0-8010-2182-4), p. 761 |url=http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=Erickson+stronger+claim+historicity&btnG=#pq=erickson+stronger+claim+historicity&hl=en&ds=bo&cp=40&gs_id=1j&xhr=t&q=Erickson+%22stronger+claim+to+historicity%22&pf=p&sclient=psy-ab&tbo=1&tbm=bks&source=hp&pbx=1&oq=Erickson+%22stronger+claim+to+historicity%22&aq=f&aqi=&aql=&gs_sm=&gs_upl=&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&fp=8e5f8c3c68f62cfd&biw=1366&bih=643 |access-date=2012-07-20 |archive-date=2022-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325064145/http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=Erickson+stronger+claim+historicity&btnG=#pq=erickson+stronger+claim+historicity&hl=en&ds=bo&cp=40&gs_id=1j&xhr=t&q=Erickson+%22stronger+claim+to+historicity%22&pf=p&sclient=psy-ab&tbo=1&tbm=bks&source=hp&pbx=1&oq=Erickson+%22stronger+claim+to+historicity%22&aq=f&aqi=&aql=&gs_sm=&gs_upl=&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&fp=8e5f8c3c68f62cfd&biw=1366&bih=643 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Fritz Allhoff, Scott C. Lowe, ''Christmas'' (Wiley-Blackwell 2010 ISBN 978-1-4443-3090-8), p. 28 |url=http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=Allhoff+Lowe+predates+writing&btnG= |access-date=2012-07-20 |archive-date=2022-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325064146/http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=Allhoff+Lowe+predates+writing&btnG= |url-status=live }}</ref> bakirə [[Məryəm]]in doğması məsələsini araşdırarkən, detalları hər nə qədər fərqli olsa da, bunun iki fərqli [[İncil]]də xüsusi olaraq qeyd edilməsini önə çəkirlər.<ref>{{Cite web |title=Frederick Dale Bruner, ''Matthew: The Christbook'' (Eerdmans 2004 ISBN 9780802811189), p. 41 |url=http://www.google.com/search?tbm=bks&hl=en&q=Bruner+%22two+independent+literary%22%60 |access-date=2012-07-20 |archive-date=2022-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325064146/http://www.google.com/search?tbm=bks&hl=en&q=Bruner+%22two+independent+literary%22%60 |url-status=live }}</ref> Bu baxışa görə, İsanın bakirə Məryəm tərəfindən doğulmasını təsdiq edən bir çox sübutlar var.

Luka və Matfey müxtəlif ənənələrin təqdim etdiyi fərqli mənbələrə istinad etmişlər. Fərqli mənbələrə istinad etmələri [[Luka]] və [[Matfey]]in İsanın doğumu haqqında məlumatlarında fərqliliklərin yaranmasına gətirib çıxarmışdır ki, bu da tədqiqatçıların diqqətini cəlb etmişdir.<ref>Samuel Lachs, 1987, ''A rabbinic commentary on the New Testament''KTAV Press, ISBN 978-0-88125-089-3 page 5</ref><ref>Geoffrey Ashe, 1988 ''The Virgin'' Routledge Press ISBN 978-1-85063-100-2 page 49</ref> Matfeyə görə adsız bir mələk bakirə Məryəmin uşaq dünyaya gətirəcəyini Cozefə xəbər verir, Lukaya görə isə [[Cəbrayıl (mələk)|Cəbrayıl]] Məryəmə bakirə olduğu halda uşaq dünyaya gətirəcəyini xəbər verir. Lakin iki fərqli təsvir olmasına baxmayaraq, həm Matfey, həm də Luka [[İsa]]nın məhz bakirə Məryəm tərəfindən doğulmasını qeyd edir.<ref>Eugene Laverdiere, 2006, ''The Annunciation to Mary'' Liturgy Training Press ISBN 978-1-56854-557-8 page 48</ref><ref>Gresham Machen, 1987, ''Virgin Birth of Christ'' Ingram Press ISBN 978-0-227-67630-1 page 252</ref><ref>Robert Gromacki, 2002, ''The Virgin Birth'' Kragel ISBN 978-0-8254-2746-6 page 202</ref> Onların təsvirlərinin iki əsas qayəsi belədir:

# Bakirənin doğması tarixi hadisədir və bu hadisənin müxtəlif aspektlərini işıqlandıran Matfey və Lukanın İncilləri onun tarixiliyini təsdiq edir. 
# Həm Matfey, həm də Luka İsanı qədim yəhudi yazılarında bəhs edilən kəhanətin tamamlayıcısı kimi təqdim etməyə çalışırlar. Onlar hər ikisi, bakirədən doğulma və Betlehemin kəhanətin əsas elementlərindən olduğunu bilirdilər və buna görə də təsvirlərində bu iki elementə xüsusi diqqət yetirirlər. Lakin hər iki müəllif bu hadisələri müxtəlif mənbələrə istinad edərək, fərqli yolla təsvir edirlər. Məsələn, hər iki müəllif Betlehemdə doğulmuş İsanın sonradan necə Nazaretli kimi tanınması məsələsinə toxunur, lakin bunu fərqli şəkildə izah edirlər.

İsanın bakirə Məryəm tərəfindən doğulması haqqında digər bir mövqe isə [[Stefan L. Harris]]ə<ref name="Harris">Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.</ref> məxsusdur. Onun fikrincə, İsanın bakirədən doğulması məsələsi, hər iki müəllif tərəfindən, [[yəhudilər]]in İsanın qeyri-qanuni doğulmuş övlad olması iddiasına cavab olaraq II əsrdə yazılmışdır. Amma Matfey və Lukanın nəyə görə yəhudilərin iddiasına xeyli zaman sonra cavab verməsi məsələsi açıq qalır.<ref>Brown, Raymond E., The Birth of the Messiah. Doubleday & Company. 1977, Appendix V: The Charge of Illegitimacy, p. 537</ref> [[Helmut Köster]] isə İsanın bakirədən doğulması hadisəsinin köklərinin [[Ellinist sivilizasiya|Ellinist]] mifologiyaya dayandığını iddia edir.<ref>Köster, Helmut ''Ancient Christian gospels: their history and development'' Edition 7, Trinity Press, 2004, pg 306</ref>

=== Psilantropizm ===
[[Şəkil:Origen.jpg|thumb|120px|right|[[Origen]]]]
Psilantropistlər İsanın bakirə tərəfindən dünyaya gətirilməsi fikrinə qarşı çıxır və onun “sadəcə insan” olduğunu iddia edirlər.<ref>''The Westminster handbook to patristic theology'' by John Anthony McGuckin 2004 ISBN 0-664-22396-6 page 286</ref> [[Psilantropizm]]  İsanın [[Məsih]] olduğunu qəbul edib, [[Həvari Pavel]]in həvariliyini rədd edən [[Ebionitlər]] kimi ilkin yəhudi xristian qrupları arasında da mövcud olmuşdur.<ref>''Angels and Principalities'' by A. Wesley Carr 2005 ISBN 0-521-01875-7 page 131</ref>
<ref>''Jews, Christians and Jewish Christians in Antiquity'' by [[James Carleton Paget]] 2010 ISBN 3-16-150312-0 page 360</ref> Lakin IV əsrdə çağırılmış [[Nikena kilsə məclisi]] İsanın “sadəcə insan” olması fikrini rədd etmişdir.<ref>''The creed: the apostolic faith in contemporary theology'' by Berard L. Marthaler 2007 ISBN 0-89622-537-2 page 129</ref>

II əsrdə antixristian, paqan yunan filosofu [[Çels]] İsanın atasının Pantera adlı Roma döyüşçüsü olduğunu yazırdı. Selsusun bu mövqeyi [[Origen]]in diqqətini cəlb etmiş və o, bunu uydurulmuş hekayə adlandırmışdır.<ref>''Contra Celsum'' by Origen, Henry Chadwick 1980 ISBN 0-521-29576-9 page 32</ref><ref>Patrick, John ''The Apology of Origen in Reply to Celsus'' 2009 ISBN 1-110-13388-X pages 22–24</ref> [[Reymond E. Braun]] isə qeyd edir ki, Pantera ilə bağlı əhvalat çox az tarixi əhəmiyyət daşıyan, [[İsa]]nın doğumuna xəyalpərəst yanaşmalardan biridir.<ref>''Mary in the New Testament'' by [[Raymond Edward Brown]], et al. 1978 ISBN 0-8091-2168-9 page 262</ref>

Orta əsrlərdə yəhudi – xristian qarşıdurması zamanı, [[yəhudilər]] tərəfindən İncillərin parodiyası olan [[Toledot Yeşu]] adlı kitab yazılmışdır.<ref>Michael J. Cook ''Jewish Perspectives on Jesus'' Chapter 14 in the "The Blackwell Companion to Jesus" edited by Delbert Burkett 2011 ISBN ISBN 978-1-4443-2794-6</ref> Həmin kitabda da İsanın atasının Pantera və ya Pandera adlı kişi olması göstərilir və [[İuda İskariot]] qəhrəman kimi təsvir edilir.<ref name=Chilton450 >''Studying the historical Jesus: evaluations of the state of current research'' by Bruce Chilton, Craig A. Evans 1998 ISBN 90-04-11142-5 page 450</ref><ref>{{Cite web |title=Princeton University |url=http://www.princeton.edu/~judaic/toledotyeshu.html |access-date=2012-07-20 |archive-date=2011-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110629125634/http://www.princeton.edu/~judaic/toledotyeshu.html |url-status=live }}</ref><ref name=Horbury >[[William Horbury]], ''The Depiction of Judeo-Christians in the Toledot Yeshu'' in "The image of the Judaeo-Christians in ancient Jewish and Christian literature" edited by Doris Lambers-Petry 2003 ISBN 3-16-148094-5 pages 280-285</ref> Kitabda İsanın Panteranın qeyri-qanuni doğulmuş övladı olduğu göstərilir, o kafir adlandırılır və davamçılarının fəaliyyəti pislənir.<ref name=Chilton450 /><ref name=Horbury /> [[Robert E. Van Vurst]] qeyd edir ki, Toledot Yeşunun ədəbi üslubu onun IV əsrdən əvvəl yazılması fikrini rədd edir və IV əsrdə yazılmıış İsanın doğulması haqqında bu cür iddia etibarsız hesab edilə bilər.<ref>Van Voorst, Robert E (2000). ''Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence'' WmB Eerdmans Publishing. ISBN 0-8028-4368-9 pp. 122 and 127</ref>

=== Analogiyaları ===
[[Şəkil:Justin Martyr.jpg|thumb|right|120px|[[Yustin|Yustin Martir]]]]
I – II əsrlərdə xristianlarla digər qruplar arasında münaqişələr zamanı, [[yəhudilər]] və paqan dinlərə inananlar qeyd edirdilər ki, İsanın bakirədən doğulması haqqında xristian inancı paqan mənşəlidir.<ref name=Rome44 /><ref>''A Dictionary of Christ and the Gospels: Volume I'' by James Hastings 2004 ISBN 1-4102-1786-8 page 784</ref> [[Yustin|Yustin Martir]] kimi ilkin xristianlar isə, İsanın bakirədən doğulması hadisəsinin paqanizmlə hər hansı əlaqəsinin olması fikrini rədd edirdilər.<ref name=Brom271 /> II əsrdə [[Yustin]] öz qrqumentlərini “[[Yustinin ilk üzrü]]” və “[[Trifo ilə dialoq]]” əsərlərində təqdim etmişdi.<ref name=Brom271 >''The International Standard Bible Encyclopedia'' by Geoffrey W. Bromiley 1995 ISBN 0-8028-3785-9 page 271</ref> Yustin öz mövqeyni ətraflı şəkildə şərh edərək bildirir ki, ümumiyyətlə “bakirə” sözü paqan mənbələrində istifadə edilmir.<ref>''Virgin Birth of Christ'' by J Gresham Machen 1987 ISBN 0-227-67630-0 page 335</ref> O, eyni zamanda Trifo adlı yəhudi ilə debatlarında Əhdi-Ətiq mövzularına tez-tez müraciət edir.<ref name=Rome44 >''Roman world, 44 B.C.-A.D. 180'' by Martin Goodman, Jane Sherwood 1997 ISBN 0-415-04969-5 page 326</ref>

[[Mitraizm]]in davamçıları bildirirlər ki, [[Mitra]], Ana Dünya və [[Ahuramazda]]nın birləşməsindən doğulmuşdur və həm [[Xristianlıq]], həm də [[Çin mifologiyası]] bu hadisədən təsirlənmişdir.<ref>''The mysteries of Mithras'' by Payam Nabarz 2005 ISBN 1-59477-027-1 page 5</ref> Xristian müəlliflər isə Xristianlığın Mitraizmdən təsirlənməsi fikrinin heç bir tarixi əsası olmadığını bildirirlər.<ref>''The Catholic Answer Book of Mary'' by Peter M. J. Stravinskas 2000 ISBN 0-87973-347-0 page 105</ref>

Erkən xristian sənədlərindən olan və II əsrə aid edilən “[[Yesayanın yüksəlməsi]]”ndə də İsanın bakirədən doğulması haqqında qeydlər vardır.<ref>''Virgin Birth of Christ'' by J Gresham Machen 1987 ISBN 0-227-67630-0 page 42</ref> Lakin həmin sənədin tarixi və mənşəyi məsələsi mübahisəli olduğundan tədqiqatçılar sənəd müəllifinin öz fikirlərini Yesaya adının arxasında gizlətdiyini düşünürlər.<ref>''Lord Jesus Christ'' by Larry W. Hurtado 2005 ISBN 0-8028-3167-2 page 595</ref>

[[Partenogenez]]ə əsasən İsanın bakirədən doğulmasının mümkün bioloji müxanizmi təklif edilmişdir.<ref>[[Edward L. Kessel|Kessel, E.L.]] 1983. A proposed biological interpretation of the Virgin birth. Journal of the American Scientific Affiliation 35:129-136. [http://www.asa3.org/ASA/PSCF/1983/JASA9-83Kessel.html  web version] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220527235450/https://www.asa3.org/ASA/PSCF/1983/JASA9-83Kessel.html |date=2022-05-27 }}</ref> Lakin bu nəzəriyyə elmdə ciddi dəstək tapmamışdır.<ref>''The birth of Jesus'' by George J. Brooke 2001 ISBN 0-567-08756-5 pages 62-63</ref><ref name=Gromacki113 >''The virgin birth'' by Robert Glenn Gromacki 2002 ISBN 0-8254-2746-0 page 113</ref>

== Xristian bayram və mərasimlərində ==

Xristianlar  İsa bayramını [[25 mart]], İsanın doğumunu ([[Milad]]) [[25 dekabr]] və [[Epifani (bayram)|Epifani]] gününü [[6 yanvar]] tarixlərində qeyd edirlər. Müxtəlif ənənələri özündə birləşdirən və İsanın doğumunun [[İncil]]lərdəki təsvirlərinə aid elementlərlə zəngin müasir [[Milad]] bayramı isə XIII əsrdən – [[Fransiskanlar]]ın dövründən qeyd edilməkdədir.<ref>''The image of St Francis'' by Rosalind B. Brooke 2006 ISBN 0-521-78291-0 pages 183-184</ref><ref>''The vitality of the Christian tradition'' by George Finger Thomas 1944 ISBN 0-8369-2378-2 page 110-112</ref><ref>''The tradition of Catholic prayer'' by Christian Raab, Harry Hagan, St. Meinrad Archabbey 2007 ISBN 0-8146-3184-3 pages 86-87</ref>

Sonradan Milada çevrilmiş Doğuluş festivalı IV əsrdən Katolik kilsəsi tərəfindən əsasən [[Roma]]da və Şimali [[Afrika]]da qeyd edilməkdə idi, lakin onun ilk dəfə harda və nə zaman keçirilməsi dəqiq bilinmir.<ref>''Christian worship in Reformed Churches past and present'' by Lukas Vischer 2002 ISBN 0-8028-0520-5 pages 400-401</ref> İsanın miladının nəyə görə məhz 25 dekabr tarixində qeyd edilməsi məsələsi də müzakirə mövzusudur. Bir nəzəriyyəyə görə həmin tarix. Xristianlıqdan əvvəl “''Natalis Solis Invicti''” (Məğlubedilməz Günəşin doğum günü) kimi qeyd edilmişdir. Digər bir nəzəriyyəyə görə isə Miladın tarixi İsanın bakirədən doğulması nəzəriyyəsinə Müjdələnmə hadisəsinə əsaslanır.<ref name="ODCC:Christmas">Oxford Dictionary of the Christian Church (Oxford University Press 2005 ISBN 978-0-19-280290-3), article ''Christmas''</ref>

Bununla belə, İsanın doğumunun yəhudi təqviminin 14 Nisan (25 mart və ya 6 aprel) tarixində  baş verdiyi<ref>Procter and Frere's ''New History of the Book of Common Prayer'' (see [http://www.oremus.org/liturgy/etc/ktf/intro.html#xmas The Date of Christmas and Epiphany] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20150406002327/http://www.oremus.org/liturgy/etc/ktf/intro.html#xmas |date=2015-04-06 }})</ref> və beləliklə qeyd edilən tarixdən 9 ay gec olduğu haqqında da fikirlər vardır.<ref name="ODCC:Christmas"/> Səhvən [[Yohannes Xrisostomos]]a aid edilən traktatda isə İsanın ilin eyni günündə - [[25 mart]]da doğulduğu və çarmıxa çəkildiyi bildirilir. Bu tarixdən eyni zamanda [[Avreli Avqustin|Hippolu Müqəddəs Auqustin]] də bəhs etmişdir.<ref name="ODCC:Christmas"/>

[[Şərq Pravoslav Kilsəsi]] Məryəmi bildirən anlayış kimi “''Həmişə bakirə Məryəm''” ifadəsini işlətməkdə və Şərq kilsə liturgiyasının mühüm hissəsini təşkil etməkdədir.<ref>''The image of the Virgin Mary in the Akathistos hymn'' by Leena Mari Peltomaa 2001 ISBN 90-04-12088-2 page 127</ref>

== Mədəniyyətdə ==

=== Rəssamlıqda ===

İsanın bakirə Məryəm tərəfindən doğulması xristian incəsənətində tez-tez müraciət olunan mövzulardan biridir. Dini mövzulu rəsm əsərlərində daha çox [[Məryəm]] [[Cəbrayıl]]la, [[İsa]]nın doğulması, Məryəmin [[Tanrının oğlu]]nu dünyaya gətirəcəyi ilə bağlı müjdələnməsi səhnələri təsvir olunmuşdur.

Müjdələnmə [[Avropa]] incəsənətində ən çox müraciət edilmiş səhnələrdən biridir.<ref>''The encyclopedia of angels'' by Rosemary Guiley 2004 ISBN 0-8160-5023-6 page 183</ref> Müjdələnmə eyni zamanda Avropa incəsənətində [[Cəbrayıl (mələk)|Cəbrayıl]]ın ən çox təsvir edildiyi səhnədir.<ref>''Medieval art: a topical dictionary'' by Leslie Ross 1996 ISBN 0-313-29329-5 page 99</ref> Bəzi doğulma səhnələrində Cozefin geri dönməsinin təsvir edilməsi onun, [[Müqəddəs Ruh]]a atalıq etməsini sərgiləməkdədir.<ref>''Christian iconography: a study of its origins'' by André Grabar 1968 Taylor & Francis page 130</ref>

<center>
<gallery caption="" perrow="5" widths="150px" heights="200px">
Şəkil:Holy Doors.jpg|Sinay dağındakı [[Müqəddəs Yekaterina monastırı]]nda "Müqəddəs qapılar", XII əsr
Şəkil:Birth of Jesus - Capella dei Scrovegni - Padua 2016.jpg|[[Cotto]] - İsanın doğulması
Şəkil:Sandro Botticelli 080.jpg|[[Sandro Botiçelli]] - [[Müjdələnmə (Botiçelli)|Müjdələnmə]]
Şəkil:Domenico Beccafumi - The Annunciation - WGA01551.jpg|[[Domeniko Bekkafumi]] - Müjdələnmə
Şəkil:L' Annonciation de 1644, Philippe de Champaigne..jpg|[[Filipp de Şampan]] - Müjdələnmə
Şəkil:Bartolomé Esteban Perez Murillo 023.jpg|[[Bartolome Esteban Murillo]] - Müjdələnmə
Şəkil:Annunciation nesterov.jpg|[[Mixail Nesterov]] - Müjdələnmə
</gallery>
</center>

== İstinadlar ==

{{İstinad siyahısı|2}}

== Həmçinin bax ==
{{Portal|Xristianlıq}}
* [[Ləkəsizlik Anlayışı]]
* [[Məryəmin daimi bakirəliyi]] 
* [[Xristologiya]]

[[Kateqoriya:Xristianlıq]]
[[Kateqoriya:Bibliya]]
[[Kateqoriya:İsa]]
[[Kateqoriya:Məryəm]]

[[pl:Dziewicze poczęcie]]
[[th:การคืนพระชนม์ของพระเยซูคริสต์]]