Fundamentalizm: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 18:
== Fundamentalizmin din və siyasət arasındakı ayrı-seçkiliyə yanaşması ==
[[Şəkil:Dinlər.jpg|thumb|Fundamentalizmin din və siyasət arasındakı ayrı-seçkiliyə yanaşması]]
Fundamentalizm ən əhəmiyyətli xarakteristika xüsusiyyəti din və siyasət arasındakı ayrı-seçkiliyi rədd etməsidir. Ancaq 20-ci əsrdə dinin siyasət üzərindəki təsiri liberal mədəniyyətin yayılması və sekülerizmin inkişafıyla birlikdə yaxşıca məhdudlaşdırılmışdır. Sekülerizm dini yox etməyi amaçlamamıştır ; lakin dinə uyğun bir sahə və vəzifə verməyə , nəticə olaraq dini siyasətdən uzaqlaşdırmağa çalışmışdır. Cəmiyyət və xüsusi ayrı-seçkiliyini kəskin bir şəkildə müdafiə edən liberalizm isə fərdi azadlığı zəmanət altına almağa çalışarkən bir mənada dini də özelleştirmiştir . Halbuki kökdən dinçilik ictimai - xüsusi ayrı-seçkiliyini rədd etməkdədir. Cəmiyyətdə birləşdirici ünsür olaraq dini yerləşdirər və fərdlərə bir aitlik duyğusu qazandırmağı məqsədlər . Belə ki adam cəmiyyətdən ayrı tutulduğu zaman bir əskiklik hiss etməlidir. Dini fərdi bir məsələ halına gətirmək ictimai korlanma özü ilə gətirər. Fərdlərin cəmiyyətin xeyrini güdmədən hərəkət etməyə başlamasına səbəb olar və bu da ehtiras , cinayət və əxlaqsızlığa gətirib çıxarar. Yeni bir dünya üçün mövcud strukturlar , dini qanunlar üzərinə inşa edilən; [[hüquq]] , [[siyasət]], [[cəmiyyət]] , mədəniyyət və iqtisadiyyatı saxlayan əhatəli bir sistem ilə iştirak dəyişdirməlidir.
Kökdən [[din]]çilik ümumi mənasıyla təməl və qurucu olaraq görülən bəzi fikir və dəyərlərə bağlılığı izah edər. Bu təməl və qurucu fikirlər davamlı və dəyişməz bir quruluşa malikdir. Bu vəziyyət fundamentalist fikirlərin qaynağını , müqəddəs sayılan bəzi mətnlərdən almasının bir nəticəsidir. Ancaq köktendinciliği dini yazıtlarla bir saxlamaq və ya bunlardan ibarət olduğunu düşünmək doğru olmaz. Çünki [[əxlaq]]i və siyasi bir proqram olaraq istifadə edə bilmək üçün müqəddəs mətnlərin təməllərinə enmək lazımdır. Beləcə daha açıqlayıcı qanunlar əldə edilmiş olar. Bunun yanında harfiyen kitaba görə yaşamaq yerinə mətnləri daha aktivist bir dünyagörüşüylə , yəni tətbiqə istiqamətli şəkildə oxumağı seçmişlər. Ancaq bu vəziyyətin , davamlı və dəyişməz olması lazım olan fikirlər üzərində Şərh fərqinə səbəb olmaması üçün köktendinciler mətni kimin yorumladığına son dərəcə əhəmiyyət verməkdədir. Bu adam dərin inanca , əxlaqi təmizliyə sahib və mübarizənin içində tapılmış bir aktivist olmalıdır. Mətnlərin olduğu kimi alınması yerinə uyğun şəkildə şərh sayəsində Fundamentalizm siyasi eylemcilik və insanları hərəkətə keçirmə qabiliyyəti də böyük dərəcədə artmışdır .
[[Fundamentalizm]] insanları hərəkətə keçirmə qabiliyyəti psixoloji və ictimai səviyyədəki funksiyalarından irəli gəlməkdədir. Psixoloji baxımdan baxıldığında kökdən [[din]]çilik naməlum bir dünyada insanlara certainties təqdim edə bilməkdədir. Dini olaraq ən dərin problemlərə sadə və mütləq həllər təqdim edir. Ancaq bu qətilik Fundamentalizm kompleks problemlərə cavab tapmaqda məcburiyyəti da səbəb olmaqdadır. Sosial baxımdan baxıldığında isə iqtisadi olaraq kafi səviyyəyə çata bilməmiş insanların köktən [[din]]çiliyə daha çox maraq duyduqları görülməkdədir. Sosial ədalət və ictimai nizam ümidi təqdim etməsi baxımından kökdən dinçilik , [[Sovetlər Birliyi]]nin dağılmasından sonra sosializmin yerini almışdır.
| |||