Qasım bəy Zakir: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur Teqlər: Vizual redaktə Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
|||
| (4 istifadəçi tərəfindən edilmiş 8 dəyişiklik göstərilmir) | |||
Sətir 5:
|uşağı = Əli bəy Fuladov, Nəcəfqulu bəy, Nənəş xanım
}}
'''Qasım bəy Əli bəy oğlu Zakir''' ({{DVTY}})— [[azərbaycanlı]] [[şair]].
[[Abdulla bəy Asi]], [[İbrahim bəy Azər]] və [[Xudadat bəy Poladov]]un babasıdır.
Sətir 54:
| səhifə = 560
| isbn = 9952-421-16-6
| archive-url = https://archive.
| arxiv tarixi = 08.02.2024
}}</ref>
== Yaradıcılığı ==
Qasım bəy Zakir Azərbaycan ədəbiyyatında [[Realizm (ədəbiyyat)|realizm]]in görkəmli nümayəndəsi, maarifçi realist [[Satira|satira]]nın banisidir. Zakirin satiraları Azərbaycan [[Ədəbiyyat|ədəbiyyat]]ında realizmin formalaşması və inkişafında böyük rol oynamışdır. Ədəbiyyat tarixində xüsusi mərhələ təşkil edən Zakir satiraları [[Feodalizm|feodalizm]] cəmiyyətinin qüsurlarını aşkara çıxaran, zəhmətkeş xalqın hüquqlarını müdafiə edən sənət nümunələridir. Bu [[satira]]lar əsas etibarilə [[Çar|çar]] hakimləri və çarizmin [[müstəmləkə]]çi qanun və qaydaları əleyhinə çevrilmişdir. İfşaçılıq, kəskin [[Tənqid|tənqid]] və kinayəli gülüş Zakir satiralarının əsas xüsusiyyətlərindəndir. O, ictimai nöqsanları sadəcə təsvir etməklə kifayətlənmir, eyni zamanda onlara qarşı özünün kəskin tənqidi münasibətini, nifrət və qəzəbini də bildirmişdi. Qasım bəy Zakirin "Bax", "Xəbər alsan bu vilanın əhvalın", "Qarabağ qazisi" adlı satirik şeirləri vardır.<ref>{{cite book |müəllif= Kamran Məmmədov |kitabın adı= Qasım bəy Zakir. Seçilmiş əsərləri |cild= |fəsil= |sitat= |url= https://anl.az/el/z/zq_se.pdf |dil= |yer= |nəşriyyat= AVRASİYA PRESS|tarix=2005 |səhifə=400 |isbn= 9952-421-24-7 |archive-url= https://archive.
Həm [[Lirik növ|lirik]], həm də [[Epik növ|epik növ]]də yazan şairin yaradıcılığında mənzum hekayə və [[Təmsil|təmsil]]lər də mühüm yer tutur. [[Nizami Gəncəvi|Nizami]], [[Xaqani Şirvani|Xaqani]], [[Məhəmməd Füzuli|Füzuli]] və başqa Azərbaycan klassikləri kimi Zakir də öz mənzum hekayələrinin çoxunu müasir həyatın tələblərinə uyğun olaraq yazırdı. Qasım bəy Zakir "Aşiq və məşuq haqqında", "Dəvəsi itən şəxs", "Əmirzadeyi-məşuq və cavan aşiq", "Zövci-axər", "Məlikzadə və Şahsənəm", "Tərlanlar və elçilər", "Həyasız dərviş və ismətli qadın", "Həyasız dərvişlər haqqında" adlı mənzum hekayələrin müəllifidir. <ref>{{cite book |müəllif= Feyzulla Qasımzadə|kitabın adı= XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı |cild= |fəsil= |sitat= |url= http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=533980&pno=4 |dil= |yer= Bakı |nəşriyyat= Elm və təhsil |tarix= 2017 |səhifə= 552 |isbn= 978-9952-81-76-2-1 |archive-url= https://archive.
Zakirin mənzum hekayələrində məhəbbət insanın ülvi və nəcib hissi kimi təsvir olunur. Məhəbbətdə sədaqət, mətanət və dözümlülük, vəfada möhkəmlik bu hekayələrin bir qismində əsas məzmunu təşkil edir. Qasım bəy Zakir [[Əruz vəzni|əruz vəzni]]ndə [[Qəzəl|qəzəl]], [[Müxəmməs|müxəmməs]], [[Müstəzad|müstəzad]], [[Heca vəzni|heca vəzni]]ndə isə [[Qoşma (ədəbiyyat janrı)|qoşma]], [[Gəraylı|gəraylı]], [[Təcnis|təcnis]] kimi janrlardan öz yaradıcılığında istifadə etmişdir.
Zakirin realist yaradıcılığında təmsillərinin əhəmiyyəti müstəsnadır.
Zakir təmsillərini yazarkən birinci növbədə şifahi xalq yaradıcılığında geniş yayılan təmsillərdən və məşhur hind abidəsi "[[Kəlilə və Dimnə]]" əsərindən, həmçinin klassik poeziyadakı təmsillərdən, Nizami, [[Mövlana Cəlaləddin Rumi|Cəlaləddin Rumi]], Füzuli təmsillərindən də istifadə etmişdir.
Zakir təmsillərini yeni tarixi şəraitə, müasir həyatın tələblərinə uyğun olaraq yazmışdır. Bu əsərlərdə təbliğ olunan ideya şairin dövrü ilə həmahəng idi. Qasım bəy Zakirin təmsilləri sırasına "Aslan, Qurd və Çaqqal", "Dəvə və Eşşək", "Səfaqətli dostlar haqqında", "Tülkü və Şir", "Tülkü və Qurd", "Xain yoldaşlar haqqında" adlı əsərləri daxildir. O, bir tərəfdən dövrünün ictimai və siyasi hadisələrinə özünün eyhamları ilə işarələr edir, zülmün əleyhinə çıxır, o biri tərəfdən zəmanə gənclərinə vəfa, sədaqət, mərdlik və s. kimi nəcib tərbiyəvi məsləhətlər verirdi.<ref>{{cite book |müəllif= Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu. D. Məmmədova |kitabın adı= Qasım bəy Zakir (məqalələr məcmuəsi) |cild= |fəsil= |sitat= |url= http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=177403&pno=2 |dil= |yer= Bakı |nəşriyyat= Elm|tarix= 1985 |səhifə= 208 |isbn= |archive-url= https://archive.
== İrsi və tədqiqi ==
Qasım bəy Zakirin ədəbi irsi hələ sağlığında böyük şöhrət qazanmış, onun yaradıcılığı dövrün görkəmli [[Ziyalı|ziyalı]]ları tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. Hələ XIX əsrin 40–50-ci illərində dövrün ən böyük ziyalısı [[Mirzə Fətəli Axundov|M. F. Axundzadə]] şairi geniş ictimaiyyətə tanıtmaq üçün onun "Fərzəndi-əziz" şeirini [[Kavkaz (qəzet)|"Kavkaz" qəzeti]]nin 50-ci sayında nəşr etdirmişdir. XIX əsrin II yarısında Zakir irsinə olan maraq geniş vüsət tapmış, başda M.F.Axundzadə olmaqla dövrün əksər ziyalıları ədibin əsərlərində qoyduğu məsələlərin əsl məqsədini düzgün anlayaraq onu təbliğ etməyə başladılar. Həmçinin 1925-ci ildə Zakirin əsərləri [[Fundamentalizm|fundamental]] şəkildə [[Salman Mümtaz]]ın tərtib və redaktorluğu ilə nəşr olundu. Bu kitabda şairin 230 şeiri verilmişdir ki, bu da onun küliyyatını tam əhatə etmirdi. Müəyyən qüsurlarına baxmayaraq S. Mümtazın tərtib etdiyi bu kitabı zakirşünaslıq elminin fundamental təməl daşı hesab etmək olar. Məhz bu əsərdən sonra Zakir irsinə maraq daha da artdı və sonrakı illərdə onun bazasında 1936-cı ildə ikinci, 1947-ci ildə üçüncü, 1953-cü ildə dördüncü, 1957-ci ildə beşinci, 1964-cü ildə altıncı, 1984-cü ildə yeddinci və nəhayət, 2005-ci ildə yeni əlifba ilə səkkizinci nəşri <ref>{{cite book |müəllif= Kamran Məmmədov |kitabın adı= Qasım bəy Zakir. Seçilmiş əsərləri |cild= |fəsil= |sitat= |url= http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=8230&pno=2 |dil= |yer=Bakı |nəşriyyat=AVRASİYA PRESS |tarix=2005 |səhifə=400 |isbn= |archive-url= https://archive.
| müəllif = Raqub Kərimov
| kitabın adı = Qasım bəy Zakir
Sətir 80:
| səhifə = 252
| isbn =
| archive-url = https://archive.
| archive-date = 09.02.2024
}}</ref>[[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Qasım bəy [[Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı]]na daxil edilmişdir.<ref>{{cite web
| |||