Saltar al conteníu

Trompeta

De Wikipedia
Trompeta
[editar datos en Wikidata]

La trompeta ye un instrumentu musical de vientu, perteneciente a la familia de los instrumentos de vientu-metal o metales, fabricáu en aleación de metal. El soníu produzse gracies a la vibración de los llabios del intérprete na parte denomada boquilla a partir de la columna del aire (fluxu del aire). La trompeta, comúnmente, ta afinada en si (bemol), esto ye, un tonu per debaxo de l'afinación real (tamién hai trompetes afinaes en fa, en do, en la y en mi (bemol)).

El músicu que toca la trompeta recibe'l nome de trompetista.

Mecanismu

[editar | editar la fonte]
Pistón «al aire» o non pulsiáu.
Pistón pulsiáu.

La trompeta ta construyida con un tubu, de latón xeneralmente, dobláu en espiral d'aproximao 180 cm de llargu, con diverses válvules o pistones, que termina nuna boca acampanada que recibe'l nome de campana o pabellón. Los dos primeros tercios del tubu son práuticamente cilíndricos, lo que-y apurre un soníu fuerte y brillante, al contrariu de lo qu'asocede cola corneta y el fliscorno, que tienen un tubu cónicu y producen un tonu más nidiu. L'otru terciu restante ye un tubu cónicu, sacante nos postreros 30 cm, nos que'l tubu enanchar pa formar la boca en forma de campana. El calibre ye una serie complexa de vueltes, más pequeñes nel receptor col piquín y más grande xustu enantes del empiezu de la campana. El diseñu cuidadosu d'estes vueltes ye críticu pa la entonación de la trompeta.[1]

Como con tolos instrumentos de metal, el soníu ye producíu pel aire que se sopla al traviés de los llabios zarraos, llogrando un runfíu» na boquilla y empezando una permanente fola de vibración na columna d'aire nel interior de la trompeta. El trompetista puede escoyer la execución d'una gama de matices harmónicos o camudando l'apertura y tensión del llabiu exercida sobre la boquilla (conocida como la embocadura).

En principiu, la so capacidá pa producir soníos llindar a una serie d'harmónicos sobre la nota fundamental. Sicasí, cola posterior adautación del mecanismu del pistón, la trompeta convertir nun instrumentu cromáticu. Ta provista de tres pistones y polo xeneral ta afinada en si música|bemol}}, do o la. Cuando'l so afinación ye en do nun hai necesidá de tresportar. Na trompeta en Si música|bemol}} y la trompeta en la, la transposición ye básicamente la mesma que s'utiliza pal clarinete.[2]

La trompeta tien tres pistones que dirixen el soníu per distintos partes de la tubería que forma'l instrumentu y de esta manera allonga o encurtia'l percorríu del soníu y, por tanto, consigue'l so afinación cromática. Cada unu d'estos pistones aumenta'l llargor de los tubos cuando son pulsiaos, lo qu'amenorga la tonalidá de la nota. El primer pistón, que ta conectáu a un tubu de llargu medianu, amenorga la nota de la trompeta en dos semitonos; el segundu pistón, conectáu a un tubu de curtiu llargor, baxa la nota un semitonu; y el tercer pistón, conectáu a un tubu llargu, baxa notar tres semitonos. N'ocasiones esiste un cuartu pistón, como ye'l casu de la trompeta piccolo, qu'amenorga en 5 semitonos la nota de la trompeta. Por aciu la combinación d'estos trés (o cuatro) pistones consíguese casi tola afinación cromática yá que se llogren hasta ocho longitud distintes nel tubu resonador. El soníu proyeutar escontra l'esterior pola campana.[1]

D'esta forma, la trompeta en si música|bemol}} al apertar el primer pistón (dos semitonos menos), fai que do baxe a si música|bemol}}, mi a re, y sol a fa. Na tonalidá real baxa si a la , re a do, y fa a mi . Al apertar el segundu pistón (un semitonu menos), do baxa a si, la mio baxa a re música|sosteníu (sosteníu),}} y sol a fa Parámetru sosteníu . non aceutáuEn tonalidá real baxa si a la, re a do música|sosteníu ,}}y de fa a mi. Al apertar el tercer pistón (tres semitonos menos), do baxa la, la mio baxa a do música|sosteníu ,}}y sol baxa a mi. En tonalidá real baxa si a sol, re a si, y fa a re. Al apertar dos pistones al empar, sumir les sos cayíes de tonalidá, siendo tres tonos lo máximo que puede baxase: apertando los trés pistones al empar: 2 semitonos + 1 semitonu + 3 semitonos = 6 semitonos o 3 tonos.

Bomba de afinación.

La serie harmónica de la trompeta asemeyar a la escala de música, pero hai delles notes de la serie que son comprometíes por tar llixeramente fuera del rangu y conocer como tonos de llobu (o wolftone). Delles trompetes tienen un mecanismu esnidiosu pa compensales.

L'afinación suelse ver afeutada pola temperatura ambiental, por tanto ye necesariu calecer el instrumentu enantes de tocar soplando al traviés d'él. P'afinar correutamente la trompeta ye necesariu afaer la bomba de afinación hasta consiguir la afinación deseyada. La bomba de afinación ye'l coldu metálicu que remata la seición central de la trompeta y que queda al mesmu altor que la campana. Nesta mesma allugamientu atopa la llave de desaguadoriu, utilizada pa espulsar l'agua que s'atropa nel interior de la trompeta como resultáu de la condensación del aire nes sos tuberíes.

La boquilla tien un cantu circular llamáu aniellu qu'apurre un ambiente cómodo pa la vibración de los llabios. Darréu detrás del aniellu ta la copa, qu'enría l'aire por una apertura enforma menor, el granillo, que mengua un pocu por que coincida col diámetru de la tubería principal de la trompeta. Les dimensiones d'estes partes de la boquilla afecten al timbre o la calidá del soníu y a la facilidá y comodidá de la execución. Polo xeneral, cuanto mayor y más fonda ye la copa, más escuru ye'l soníu del timbre.[3]

Distintos tipos de sordina pa trompeta.

La trompeta puede fabricase en distintos estilos, con modelos pa los primerizos, los trompetistas entemedios o pa músicos profesionales. Nel pasáu, fabricáronse trompetes con un númberu de materiales improbables, incluyendo la madera, la magre y la cerámica. Tamién fueron fabricaes dafechu de latón, bronce, plata y níquel. La trompeta moderna ta fabricada comúnmente de latón y dacuando ye galvanizáu con plata, níquel, oru o cobre. Mide aproximao 50 cm.

La sordina ye un mecanismu que sirve pa camudar la calidá y atenuar el soníu producíu pola trompeta. Tien forma de pera y encaxa perfectamente na campana del instrumentu, anque esisten otros tipos de sordinas que nun s'acoplen na campana (como la sordina desatrancador). Suelen fabricase de fibra o metal.[1]

Les sordinas apexen los movimientos de les ondes sonores nos metales, amplifiquen ciertos harmónicos y amenorguen otros. Los trompetistas esperimentaron con diverses formes de sordinas, dende inxertar una mano nel pabellón (téunica ortodoxa en dellos metales clásicos) o inclusive cubrir la campana con un bombín.[4]

Estensión d'una trompeta: faParámetru sosteníu sub non aceutáu<>2 a do5, estendíu a un do6.

La tesitura básica de la trompeta tien una estensión de dos octaves y media, dende fa Parámetru sosteníu sub non aceutáu<>2 per debaxo del do central del pianu !--<Do3 -->, inclusive en delles ocasiones dende notes más graves, hasta do6. Anque na actualidá'l rexistru aumenta hasta un fa - sol percima d'esta nota aumentando'l rexistru a trés octaves. Percima d'esta nota, la trompeta tiende a emitir un soníu aburuyáu, que ye bien malo d'apoderar. Poro, esiste l'encamientu a los compositores que al momentu d'escribir pa estos instrumentos, nun pasen les llendes enriba mentaes. Esti encamientu ye frecuentemente inorada. Munchos trompetistas dedicar a devasar esti réxime (los llamaos «agudistas»), y superen en demasía estes llendes, inclusive pudiendo aumentar esti rexistru en más d'una octava, y xueguen colos tonos agudos o supra-altos, aproximao, hasta'l tercer do percima del central; ente ellos puédese mentar a Arturo Sandoval, instrumentista que llega hasta sol tercer octava.

Detalles especiales

[editar | editar la fonte]

La trompeta permediu, ensin pistones apertaos (esto ye: al aire) produz polo xeneral notar do, mi y sol en toles sos octaves. Sicasí, esisten 4 esceiciones: na octava per debaxo de la central, sol nun se produz al aire, sinón apertando'l primeru y el tercer pistón. Na octava central, el mi nun se produz al aire, sinón apertando'l primera y segundu pistón. Na segunda octava, esiste un si música|bemol}} al aire. Na tercera octava, esiste re al aire. Estes irregularidaes deber a los harmónicos naturales.

Nel siguiente cuadru amuésense les distintes notes que se llogren apertando los distintos pistones:

Nesta gráfica amuésense les notes que se producen al pulsiar cada unu de los pistones. El númberu sobre cada compás referir al númberu de pistón de la trompeta que tien de ser pulsiáu pa emitiles.

La historia de la trompeta remontar a los oríxenes de la historia de la humanidá. Casi tan antigües como la flauta, que se reputa como'l instrumentu más antiguu y xeneralizáu, tuvieron de ser la trompeta y la corneta, derivaes del cuernu de güe qu'entá puede sirvir como trompa de caza. Poro, les primeres trompetes fueron fabricaes con cuernos d'animales cocíos, cañes de bambú, tubos vexetales acovanaos o conches de moluscos y yeren emplegaes polos homes primitivos pa diverses cuestiones como yeren los entierros, rituales pa estornar a los malos espíritus, pa la caza o tresmitir señales.

N'antigües civilizaciones

[editar | editar la fonte]
Trompeta persa de la dinastía Aqueménida ellaborada en bronce. Alcuéntrase nel muséu de Persépolis (Irán).

Col descubrimientu de los metales empieza una nueva etapa pal desenvolvimientu de los instrumentos de vientu yá que el bronce ye un material fayadizo pa la so construcción ameyorando la so sonoridá y brillantez. Les primitives trompetes escarecíen col piquín y usábense a manera d'altavoz, glayando nel so interior pa deformar aumentando o aburuyando la voz del ejecutante.

Nos pueblos de l'antigüedá la trompeta apaez ente los sos instrumentos musicales. Los exipcios atribuyíen la so invención al dios Osiris y fuera heredada de los pueblos de Mesopotamia, disponíen de distintes trompetes qu'utilicen en paraes militares y rituales relixosos. Estos instrumentos recibíen el nome de Sneb y teníen forma cónica y rectos. Atopáronse dos trompetes na tumba del faraón exipciu Tutankamon, que reinó de 1353 a 1358 e.C. y nes pintures perantigues que les representaben. Diches trompetes miden respeutivamente 50,5 cm y 58 cm de llargu, presentando un anchu pabellón, pero ensin una embocadura puramente dicha. La primera d'elles ye de bronce y la segunda de plata, lo cual constituyó ensin dulda una esceición. Diches trompetes taben fabricaes en bronce col métodu de cera perdida. Nel Muséu Británicu, nel Muséu del Louvre de París y nel Arqueolóxicu de Nápoles tópense trompetes de bronce exipcies y romanes y nel Numantinu de Soria caltiénense dalgunes de folla cocíu y de factura ibérica, unes rectes y otres curves. Tamién se caltienen trompetes del Imperiu persa nel muséu de Persépolis (Irán).

Tomar de Xericó según un grabáu de Jean Fouquet.

Ente los pueblos hebreos la trompeta recibía'l nome de hazozra o chatzótzráh y tenía un calter casi divín yá que atribuyíen la so construcción a Moisés, siendo tocada namái polos sacerdotes p'anunciar les asamblees y acompañar les consagraciones y los sacrificios. Tamién tuvo usu militar y sirvía pa llevantar los campamentos nómaes o pa dar la señal d'alarma. La trompeta hebrea yera curtia, d'unos 45cm de llargu, con un tubu cónicu de plata batida que producía un soníu homoxéneu ya ininterrumpíu, o bien en duos de dos trompetes, esto ye, articulando distinto delles notes distintes. Tamién esistía otru tipu de trompeta, el shofár que taba fabricada a partir del cuernu d'un animal kosher (carneru, cabra, antílope y gacela) y yera utilizáu en delles fiestes xudíes, según en dellos servicios d'otres relixones cristianu y xudeocristianu.[5]

Lur, luur o lure xermánicu de bronce.

Otros pueblos que conocíen y desenvolvieron distintes trompetes fueron el xermanu y el celta. La forma primitiva de «esi» (S) cónica de los cuernos xermánicos y escandinavos denominaos lur, lures, lure o luur (1500-400 e.C.) yera debida a que taba construyida col canil d'un mamut. Caltiénense exemplares en perfectu estáu topaos n'escavaciones arqueolóxiques realizaes fundamentalmente en Dinamarca. La lure midía ente 1,50 y 2,50 m de media, yera llixeramente cónica y presentaba la forma de S. El tubu componer de dos partes curves de distintu llargor, la segunda de les cualos taba asitiada nun planu distintu a la primera. Polo xeneral los exemplares que s'afayaron apaecen xuníos de dos en dos, d'idénticu tamañu y simétricos, lo cual fai suponer que se tocaben por pareyes afinaes al unísonu, o bien simultáneamente, o n'alternanza. Colgar na bandolera y los dos músicos, unu xunto a otru, teníen de suxetar cada instrumentu en vertical percima de la so cabeza. Realizáronse intentos colos exemplares meyor calteníos nos consiguiéronse los dolce primeros harmónicos y una escala cromática d'una séptima a partir del soníu fundamental, pero ye pocu probable que los antiguos aprovecharon esta estensión sonora.[5] El carnyx, karnix o karnyx celta yera un instrumentu de tubu rectu que se doblar n'ángulu rectu ,en forma de gabitu, paecíu a la trompeta y destináu a usos militares, construyíu dafechu en bronce y cola campana en forma de dragón.[6] Esti tipu de trompeta foi reproducíu nel añu 113 nel arcu d'Adriano, en Roma.

En redol al sieglu IV e.C., los griegos yá incluyíen certámenes de trompeteros nel programa de los Xuegos Olímpicos. La trompeta recibía'l nome de salpinx y la so invención taba atribuyida a la diosa Atenea. Taba fabricada en fierro o bronce, dacuando de plata y yera un tubu estrechu y con embocadura de cuernu o de güesu. Enantes del pabellón, que yera esféricu y de dimensiones modestes, solíen asitiase argolles decoratives o corredices. Heredar de los etruscos, que de la mesma la heredaron de los exipcios. Tamién usaben el keras que yera un cuernu cocíu d'animal y usábase con fines militares.

Mientres l'Imperiu romanu l'usu de les trompetes heredaes de griegos y etruscos adquier una gran importancia social. Taben fabricaes en plata y bronce y recibíen distintos nomes: buccina, cornus, salpinx, aduba, clario, tubesta, lituus o argia ente otros, según diverses formes rectes o curves. La más conocida de toes elles yera la tubesta o tuba que media 117 cm y yera de de forma cónica, con 1 cm de diámetru na embocadura. El tubu cónicu yera de bronce, con una embocadura móvil y un pabellón llixeramente enancháu; la tuba yera utilizada na infantería, pero tamién tuvo gran importancia nos combates de gladiadores xunto cola trompa y l'órganu hidráulicu, utilizándose dacuando en determinaos sacrificios relixosos. El lituus, otra manera, foi un instrumentu d'usu puramente militar que s'emplegó na caballería: yera una llarga trompeta cilíndrica, de dimensiones variables (de 75 cm aproximao a 1,40 m de llargu) que tenía l'estremu opuestu al de la embocadura dobláu en forma de J, abiertu sobre un pabellón dacuando recortáu. Como nel casu de la tuba, el tubu del lituus yera de bronce. El timbre d'estos instrumentos tenía de resultar ensin dulda pocu prestosu: los autores romanos califiquen el timbre de la tuba de «roncu» y «apavoriante». El del lituus yera más agudu y ensin dulda abondo más estridente.[5] Los cuerpos de trompeteros romanos favorecieron el desenvolvimientu de les trompetes utilizándoles pa llamamientos, fanfarries militares y civiles. Nes escultures romanes puede reparase que les trompetes apaecíen en toles procesiones.[7]

Tanto la Biblia como Homero en La Ilíada acoten la importancia de la trompeta nes ceremonies relixoses primitives y el del so usu nes batalles, inclusive s'apunta en La Biblia que'l soníu brillosu de les trompetes foi'l causante de la cayida de la ciudá de Xericó.

Siete sacerdotes van dir delantre de l'arca del pactu, cada unu con una trompeta de cuernu de carneru y el séptimu día vais dar siete vueltes a la ciudá mientres los sacerdotes toquen les trompetes.
De siguío Joab ordenó que tocaren la trompeta, y les tropes dexaron d'escorrer a los d'Israel, porque Joab detener.
Tocái la trompeta al llegar la lluna nueva, y tamién al llegar la lluna llena, que ye'l día de la nuesa gran fiesta.
Suena la trompeta llamando a la batalla; toos prepárense, pero naide sale a lluchar. Voi castigar con roxura l'arguyu d'Israel.
Palas Atenea vocingló tamién y amenó una inmensa balasma ente los teucros. Como s'oi la voz sonora de la trompeta cuando vienen cercar la ciudá enemigos que la vida quiten; tan sonora foi entós la voz del Eácida.
Cantar XVIII de La Ilíada, Homero
El primer ánxel tocó la so trompeta, y fueron llanzaos sobre la tierra xarazo y fueu entemecíos con sangre.
Llibru del Apocalipsis de San Juan 8, 6-13[8]
Suona, trompeta china.

La cultura china contribuyó en gran midida nel desenvolvimientu de la trompeta, apurriendo una interesada trompeta compuesta por distintos tubos cónicos qu'encaxaben unos n'otros telescópicamente. Otra aportación so foi la trompeta helicoidal tocada polos marineros y sacerdotes budistes. Tamién esistía una trompeta llamada La pa o Laba y otra llamada suona que ye un tipu de trompeta asemeyada al oboe de tonos altos y fuertes que puede tener siete o ocho furacos.[9] El suona foi bien popular na primera Dinastía Jin (265-420) nes zones de la rexón de Xinjiang y ta formáu por un tubu cónicu de madera furáu d'ocho orificios (siete nes parte delantera y unu na trasera), un tubu de cobre y un xiblatu de caña (lo que-y fai similar al oboe) nel estremu superior de la madera y un altavoz de cobre nel estremu inferior.[10] Una versión de la suona ye la corneta china, un instrumentu que ye entá bien utilizáu como elementu melódicu indispensable na «conga santiaguera», tipu de música popular imprescindible en fiestes populares na rexón oriental de Cuba, que la so capital ye Santiago de Cuba, d'ende'l so nome.

Nos reinos de Xava y Bali esistía mientres el sieglu X unos pequeños conxuntos musicales en que la so formación atopar una trompeta de forma curva. Nel Tíbet, dende'l sieglu VII la influencia india tien de resultes la introducción de instrumentos como'l dung-dkar, ref<name="dung">«Instrumentos del mundu: El dung-dkar». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-05-21. Consultáu'l 29 de payares de 2007.</ref> fabricáu con una caracola y n'ocasiones con embocadura de metal y con un allongamientu fechu con una placa metálica, llamada ala (gshog-ma), bien similar al sankh de la India, ref<name="sankh ">«Instrumentos del mundu: El sankh». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-05-21. Consultáu'l 29 de payares de 2007.</ref> y el wadun, fabricáu con un cuernu. El mag-dun ye una gran trompeta de soníos graves y roncos que puede midir hasta 5 metros y ye un instrumentu carauterístico y orixinario del Tíbet.

N'Australia, les tribus aboríxenes sirvir d'un instrumentu que consiste nun tubu de madera llargo y acovanáu qu'usaben nos sos ritos y que recibe'l nome de didgeridoo o diyiridú.

Ye importante mentar que toes estes trompetes nun teníen pistones y namái remanaben ente 2 y 5 notes.

Trompetista turcu y 2 oboistas a caballu. Daniel Hopfer (ca 1470-1536).

La trompeta siguió siendo utilizada en batalles y ceremonies muncho depués de la disolución d'estos pueblos. Na Edá Media, con instrumentos fechos d'aleaciones de metales, diba notándose una distinción ente dos rames de instrumentos de vientu metálicos: los que darréu evolucionaríen a trompetes y deriváu, conocida como claro, y los que se derivaríen nos trombones y familiares, denomada buccina.

Nun principiu el claru yera un tubu recto y llargo, pero pa faelo más bono de tresportar, amenorgóse'l llargor del instrumentu doblando'l tubu n'espiral, recibiendo'l nome de clarión.

L'Islam apurre dellos instrumentos, les trompetes sarracenes son usaes polos musulmanes dende dómina bien antigua. Reciben el nome de al-nafir o cuernu sarracenu que n'España recibiría'l nome d'añafil. El añafil yera un aerófono rectu, que'l so soníu surdía de la vibración de los llabios del intérprete nuna boquilla en forma de pequeñu embudu. Esti tipu de instrumentu encuádrase xeneralmente dientro del grupu de les denominaes «trompes naturales», yá que nun presenta furos, llaves nin nengún otru elementu constructivu qu'alterie la afinación o'l timbre. Yera usáu principalmente pa usos militares.[11]

Mientres esta dómina la trompeta adquier popularidá por cuenta de la so gran sonoridá. Ye'l instrumentu preferíu de la nobleza. Los trompeteros y timbaleros toquen en fiestes solemnes, gociando d'una posición social más elevada que'l restu de los músicos. La trompeta constituyir nun elementu imprescindible pa tresmitir órdenes nel campu de batalla, nel castiellu y llueu empezaría a realizar funciones d'entretenimientu pa la nobleza. Esto va dar llugar a la nacencia de trompetes trovador de guerra y trompetes trovador de corte o cámara.

Como datu interesáu cabo destacar que mientres la Edá Media a los músicos considerábase-yos «non honorables». La Ilesia negába-yos los sacramentos y namái cuando entraben al serviciu d'un noble o al serviciu d'una ciudá adqueríen la condición d'honorables.

Cuatro sacabuches, dos tenores, un altu y un baxu.

Les trompetes antigües yeren de bronce fundíu o planches de fierro finu, yeren rectes y les sos embocadures fueron una prominencia nel estremu del tubu fecha pa sofitar los llabios. A finales del sieglu XIV la trompeta dexa de ser recta, tomando nun primer momentu la forma d'esi (S) pa faela más afechiscu y darréu foi tomando la forma actual con tubu cilíndricu nos dos terceres partes del so llargor pa enanchase nel postreru terciu y formar el pabellón. Paralelamente a esta evolución apaez la trompeta de vares o correderes que ye l'antecesora del trombón. Ésta consistía nel allongamientu de la embocadura nel primer tubu del instrumentu d'esta forma la embocadura quedaba fixa y el restu del instrumentu alloñábase o volvía a sigo. Denominar trompeta de corredera, doble trompeta o sacabuche, ente otros nomes.

La gran importancia de la trompeta nes conxuntes presees medievales alvertir nel fechu de que, de los cuarenta y dos instrumentistes adscritos a la corte d'Enrique VIII d'Inglaterra, catorce yeren trompetistas.[7]

El Barrocu: estiéndese'l so usu

[editar | editar la fonte]
Trompeta barroca.

La llamada trompeta «natural» o «barroca» foi'l instrumentu pal qu'escribieron Claudio Monteverdi, Jean-Baptiste Lully, Henry Purcell, Johann Sebastian Bach y Georg Friedrich Händel: tratar d'una trompeta balerada en metal y de forma moderna (seición cilíndrica hasta'l pabellón que s'enancha progresivamente), pero que nun podía emitir por cuenta de la presión del aire namás que los harmónicos naturales del soníu fundamental que venía determináu pol llargor del tubu (teóricamente, esti llargor tendría de ser 2,34 m). La trompeta natural taba afinada en do, más corrientemente en re (n'ocasiones en fa na Alemaña del sieglu XVIII). La so sonoridá claro y caltriante, perbrillante, perfectamente afecha a les interpretaciones al campu, fizo que se pasaren per alto les sos llimitaciones polo qu'hai munchos pasaxes que, entá tocaos en modelos de válvules, siguen paeciendo d'una dificultá increíble. Les trompetes naturales que se tocaben en xunto en fanfarries yeren idéntiques, esto ye, toes elles taben na mesma tonalidá: el músicu que tocaba la parte cimera utilizaba una embocadura más pequeña pa facilitar la producción de notes sobreagudes. L'actual trompeta de caballería ye una trompeta natural.

Gottfried Reiche, trompetista y compositor barrocu. Foi la trompeta solista de Johann Sebastian Bach en Leipzig.

Emplegar mientres los sieglos XVII y XVIII, tantu n'Italia como n'Alemaña, la pallabra clarino pa designar a una trompeta natural de pequeñes dimensiones afecha al rexistru agudu y dempués, adulces, acabó per aplicar se a cualesquier parte escrita nesti rexistru pa trompeta d'orquesta. Inclusive n'obres de Bach y Händel, les partes correspondientes al clarino interpretar con una pequeña trompeta afinada en Re, anque'l instrumentu figura per primer vegada d'una manera esplícita na partitura del Orfeo de Monteverdi.[5]

A empiezos del sieglu XVII, el papel de la trompeta nos conxuntos orquestales nun yera bien importante, anque esisten esceiciones. L'Orfeo de Monteverdi (1607) ye la primer obra na que s'integra a la trompeta dientro de les formaciones orquesta-yos y dientro d'esta obra puede atopase una tocata pa cinco trompetes de distintes afinaciones. Escontra finales del sieglu XVII, la trompeta empieza a tomar un papel más protagonista y a ser un instrumentu bien utilizáu nes agrupaciones orquestales. Apaeció entós la Manera per imparar a sonara di trompa, de Fantino (Métodu p'aprender a tocar la trompeta), publicáu en Frankfurt del Main en 1638, que ye un testimoniu del ampliu usu que la daba al instrumentu.

Nel mesmu periodu, Purcell emplegó frecuentemente la trompeta. Na so ópera Dioclesian, una trompeta y una voz de contraltu canten a dúu. Les sos composiciones solíen dir destinaes como yera costume de la dómina a John Shore, trompetista de la corte y miembru d'una familia de trompetistas que foi famosa mientres tou un sieglu. Nesta mesma dómina la gran mayoría de los compositores alemanes incluyíen la trompeta nos conxuntos orquestales.[12]

Händel, poco tiempu dempués, escribió partes bien agudes y floríes pa esti instrumentu, como'l so «Let the bright seraphim» (en Sansón) y «The trumpet shall sound» (en El Mesíes). Händel indicaba na partitura «Clarino I, Clarino II y Prinzipale», lo que demuestra que naquella dómina entá se caltenía la mesma distribución pa los instrumentistes que s'emplegaba nes composiciones orquestales de la dómina de Monteverdi. Bach tamién compunxo pa la trompeta partes bien ellaboraes, y polo xeneral, nun rexistru más agudu. La interpretación de dichos pasaxes más ellaboraos y tan agudos yera posible por cuenta de que los instrumentistes especializábense dependiendo de les carauterístiques de los pasaxes, unos en pasaxes agudos y otros nos graves de les partes pa trompeta. Asina, l'instrumentista encargáu de tocar el clarino namái interpretaba los pasaxes más agudos polo que dichos pasaxes terminaben siendo más fáciles na so execución.[5]

Händel y Bach entós, compunxeron música na que se-y daba'l papel protagonista a la trompeta y dempués d'ellos, empezó un periodu de decadencia de la trompeta, na que foi degradada a un papel secundariu. La trompeta convertir nun instrumentu harmónicu de notes baxes y espaciadas, y de xemes en cuando, nuna parte más de la percusión, al ser siempres puesta en fortissimo nes partes finales de los movimientos de, por casu, Mozart. Con Beethoven, la trompeta recupera cierta fuercia xunto colos timbales, pero non la esperada.[7]

Siglo XVIII y XIX: la trompeta de pistones

[editar | editar la fonte]
Trompetes de pistones.

El procesu que dexa dotar al instrumentu d'un cromatismu capaz d'esaniciar los inconvenientes presentaos poles trompetes naturales empieza a finales del Barrocu. Son numberosos los intentos realizaos al respective: tonillos o pieces de recambiu, trompeta de tapadoria, trompeta de correderes o de vares y d'últimes l'aplicación gradual de los pistones.

Les pieces de recambiu dexaron mientres dalgún tiempu llograr distintes tonalidaes al aplicales a la trompeta pero a lo llargo del sieglu XVIII siguió investigándose p'alzar los acordes de los cobres per mediu de llaves y furacos. Foi Anton Weidinger investigador y virtuosu de la trompeta de llaves, qu'aplica al instrumentu les llaves basándose nos mesmos principios nos que se basa la flauta o'l fagó. Esta trompeta constaba de 3 o 4 llaves asitiaes a la banda y gracies a esto podíen faer toles notes de la escala diatónica y cromática. Haydn y Hummel escribieron pa Weidinger los sos famosos conciertos. A pesar del ésitu la trompeta de llaves nun s'impunxo foi usada mientres dellos años per bandes militares d'Austria y d'Italia, a finales de los años 1920 sumió.[6]

Tres los primeros intentos consistentes en pone-y llaves a la trompeta pasar a pone-y una vara (esta forma tuvo ciertu ésitu n'Inglaterra en gran parte por cuenta d'eminentes trompetistas defensores del so usu como T. Harper y J. Horton, ente otros). La inclusión de los pistones tien llugar de manera paulatina, siendo'l inventor irlandés Charles Clagget quien constrúi en 1790 una trompeta doble afinada en re y mi con una única embocadura y como innovación un pistón. Más tarde, escontra 1815, Blühmel y Stölzel inventaríen el sistema de pistones que darréu sería ameyoráu por Adolphe Sax y Périnet (en 1839) hasta llegar a una forma bien paecida a l'actual de J.P. Oates, pasando poles meyora qu'introdució Merry Franquin, profesor del Conservatoriu de París, que dexaron a los ejecutantes modificar a voluntá l'altor de los soníos del instrumentu. Dauverne en Francia construyó la primer trompeta de dos pistones y la inclusión del tercer pistón producir en 1830 de mano de Müller de Mainz y Satter de Leipzig.

El primer compositor n'usar la trompeta de pistones na orquesta foi Halévy, na so ópera La xudía de 1835. Na so partitura escribe pa dos trompetes d'esti xéneru y dos trompetes naturales con tubos de recambiu.[7]

La trompeta de pistones llegó xusto a tiempu por que Richard Wagner empezara la so música con gran aplicación de los soníos metálicos de los instrumentos como'l trombón y la trompeta, dándo-y un mayor papel protagonista. Na segunda metá del sieglu XVIII les orquestes constituyíense corrientemente con dos trompetes (sacante para l'acompañamientu de les obres corales, casu nel cual escuchábense trés y hasta cuatro d'estos instrumentos). Como norma xeneral Wagner emplegó trés, con cuenta de poder asignar a la trompeta acordes enteros. Na so ópera Tannhäuser, un motivu especial llevar a emplegar hasta doce trompetes. Dende Wagner los compositores d'obres pa orquesta usaron la trompeta ensin nenguna clase de restricciones, siendo trés el númberu emplegáu de normal.

Hasta finales del sieglu XIX la trompeta de pistones nun atopa'l so puestu definitivu na orquesta: Hector Berlioz siguía utilizando la trompeta natural y hasta 1920 va usase una trompeta de válvules afinada en Fa que yá nun ye utilizada.

Dizzy Gillespie tocando la so trompeta.

La trompeta nel sieglu XX ye un instrumentu destacáu en munchos y distintos estilos musicales. Puede atopase en cualquier sala de conciertos sinfónicos o de cámara como solista o xunto a otros instrumentos o en cualquier club de jazz.

Les partes nes obres que correspuenden al clarino barrocu tocar con pequeñes trompetes de pistones denominaes trompeta píccolo, afinaes en si música|bemol}}-la y con cuatro pistones. Sicasí, dende los años 60 vuelve utilizase nuevamente una trompeta natural en re a la que tamién se bautizó col nome de «clarino», bien apreciada n'interpretaciones de música barroca.

A finales del sieglu XX, l'ésitu ostentar la trompeta afinada en si música|bemol}} anque'l timbre peculiar de la trompeta moderna en re fuera emplegada por compositores como Olivier Messiaen o Arthur Honegger (compositor que lu dedicó a esti últimu instrumentu la so Segunda sinfonía pa orquesta de cuerdes y trompeta en re ad libitum). Ígor Stravinski tamién realizó composiciones pa trompeta.

Güei, la trompeta usar en casi toles formes de música, incluyida la clásica, jazz, rock, blues, pop, ska, funk, mambo, guaracha, merengue, cumbia, salsa y polca.

La trompeta nel jazz

[editar | editar la fonte]

Na dómina posterior a la Guerra de Secesión podíen adquirise cornetes por un baxu preciu y les trompetes emplegar nos funerales, nes bandes caleyeres, nes de baille y nes de jazz. A partir del añu 1927, casi tolos cornetistas, salvo unes poques esceiciones, pasar a la trompeta, yá que preferíen el so soníu más melódicu y la mayor claridá de les sos notes agudes y por ser más senciella la so execución. La trompeta siguió siendo mientres un tiempu'l instrumentu principal nos pequeños grupos de jazz, ya inclusive nes bandes de swing.[13] Tamién ye un instrumentu destacáu nel estilu Dixieland.

La trompeta que se suel emplegar nel jazz tien un tonu fundamental en si música|bemol}}. Nel jazz primitivu emplegábase la corneta, que nel sieglu XIX desempeñaba'l papel que más palantre s'asignaría a la trompeta. El fliscorno tien un soníu más nidiu y los trompetistas adoptar como segundu instrumentu nes bandes de jazz, anque dalgunos hanse especializáu nél, como Art Farmer.[13] L'aportación a la lliteratura pa trompeta de músicos de jazz como Louis Armstrong, Joe King Oliver, Dizzy Gillespie o Miles Davis foi decisiva.

La trompeta en conxuntos de mariachi

[editar | editar la fonte]
Conxuntu de mariachi.

La trompeta ye un instrumentu fundamental nos conxuntos de mariachi. A principios del sieglu XX, nun yera común la esistencia de conxuntos de mariachi con instrumentos de vientu. La flauta, el clarinete, el saxofón sopranu, el trombón, el cornetu y la trompeta nun se víen con frecuencia nos grupos tradicionalmente integraos por instrumentos de cuerda, como'l violín, la guitarra o'l guitarrón.

Na década de 1930 dellos mariachi de Méxicu, D.F. como Jesús Salazar, quien trabayaba col Mariachi Tapatío de José Marmolejo, incorporaron la trompeta, que nos años 40 siguió cobrando fuercia hasta aportar a imprescindible pa los conxuntos de mariachi. Pedro Infante grabó en 1949 los primeros cantares con un mariachi con dos trompetes, collechando un notable ésitu dicha innovación.

L'usu de la trompeta nel mariachi algamó completa aceptación en 1952, cuando'l conxuntu Mariachi Méxicu, de Pepe Villa, grabó una serie de discos de gran ésitu qu'efectuó'l cambéu decisivu na instrumentación de los grupos de mariachi, que pa los años 1960 na so mayoría incluyíen yá dos trompetes.[14] Anque esistíen esceiciones como'l Mariachi Vargas que siguía usando una sola trompeta casi hasta mediaos de la década de los 60. Alredor de 1964 unu de los primeros duos de trompetes que tuvo'l Mariachi Vargas foi'l de los hermanos Pedro y Crescencio Hernández.[15]

La trompeta ye especialmente valorada nel son jalisciense.

Tipos de trompeta

[editar | editar la fonte]
Trompeta piccolo de 4 pistones.
Trompeta pocket.
Trompeta baxa de válvules rotatives.

Trompeta en do o en si música|bemol}}

[editar | editar la fonte]

Les trompetes corrientes tán afinaes en do o en si música|bemol}} y el so tubu apenes supera un metro de llargu. Tien tres pistones y la so estensión cromática, debida al mecanismu de los pistones, ye de dos octaves y una sesta mayor. La trompeta en si música|bemol}} suena un tonu más grave que la trompeta en do. Esti tipu de trompetes son de normal usaes nes bandes de música, nes orquestes de jazz y nes orquestes sinfóniques (sacante en Francia y España onde s'impunxo la trompeta en do, anque la trompeta en si continua siendo la más utilizada nestos ámbitos).[5]

Trompeta de vares

[editar | editar la fonte]

La trompeta de vares pue ser llamada «trompeta slide» o tamién «trombón sopranu». Varar ye proporcional al tamañu del instrumentu y tien los siete posiciones d'un trombón convencional. Esti instrumentu ta llográu por que neños de bien temprana edá, puedan estudiar el mecanismu de varar, de cara a tocar el trombón de vares nun futuru.

La trompeta de vares tien un rexistru esautamente igual a la trompeta tradicional de pistones, pero la so execución ye muncho más lenta comparada cola de los pistones. De normal la tonalidá de la trompeta de vares o trombón sopranu ye si .

Trompeta piccolo

[editar | editar la fonte]

La trompeta piccolo, tamién denomada trompeta barroca porque foi creada a finales del sieglu XIX pa interpretar obres barroques (como les de Bach o Händel, por casu), ye más pequeña que'l restu de trompetes y suena una octava más aguda que les demás y algámase con mayor facilidá'l rexistru sobreagudu. De normal ta afinada en la o en si música|bemol}}. Tien cuatro pistones, anque esisten modelos con tres pistones. El cuartu pistón desempeña la función de trespositor y amenorga en 5 semitonos la nota de la trompeta.[16][5]

Trompeta baxa

[editar | editar la fonte]

do o en si música|bemol}}. Suena una octava más grave que la trompeta normal y el so tubu ye más llargu. Anque foi utilizada por Wagner el so usu nun ta bien estendíu y emplégase n'ocasiones escepcionales.[16][5]

Trompeta pocket

[editar | editar la fonte]

La trompeta pocket (trompeta de bolsu) ye una versión en miniatura de la trompeta tradicional. Tien más curves qu'una trompeta normal, poro, el percorríu que fai'l soníu ye igual de llargu, pero la trompeta en sí ocupa menos espaciu. Esta gran cantidá de curves fai que nes octaves altes, el soníu de la trompeta se vaya volviendo más secu que'l d'una trompeta normal; rique mayor presión al soplar, escarez de slide.

Trompeta de llaves

[editar | editar la fonte]

La trompeta de llaves ye un tipu de trompeta qu'en llugar d'usar pistones usa llaves. Esti tipu de trompeta ye utilizáu en bien poques ocasiones nes actuaciones modernes pero foi relativamente común el so usu hasta la introducción de la trompeta de pistones a mediaos del sieglu XIX. Esti instrumentu yera capaz d'emitir namái la serie de los harmónicos naturales según el so afinación alteriando la presión de los llabios y del aliendu per mediu de la presión del músculu diafragmático. Por exemplu, una trompeta afinada en do daría la so serie d'harmónicos (do, sol, do, mi, sol, si, do...), lo que dexaba buecos nel so tesitura baxa anque básicamente defendiérase nos rexistros altos. La trompeta de llaves inventada por Anton Weidinger basar nun sistema similar a la flauta o'l fagó y usóse en bandes militares mientres el sieglu XIX, decayendo el so usu a principios del sieglu XX.

Caltenimientu

[editar | editar la fonte]

La trompeta ye un instrumentu bien sensible pola tantu ye bien importante balerar siempres la trompeta cola llave de desaguadoriu y ensugala per dientro y per fora. Pa esti fin hai trapos y banielles especiales que puede adquirir en comercios especializaos.

Boquilla de trompeta.

La boquilla y el tudel pueden estropiase fácilmente por un montaxe impropiu polo qu'hai que realizar con cuidu dicha aición. La forma correuta ye inxertar selemente la boquilla nel receptor y dar un leve xiru p'aseguralo. Nunca hai que forzar la boquilla dientro del tudel, yá que puede llegar a apexar. En casu de qu'esto asocediera, nun ye recomendable en nengún casu usar ferramientes d'agarre (tenaces, alicates,... ) pa quitar la boquilla apexada sinón que tien de llevase'l instrumentu a un establecimientu especializáu nel arreglu de instrumentos.[17]

Los tipos col piquín más usaos cuando se empezar son los 7C;más palantre utilícense los tipos de boquillas como la 1-1/2C, 1-1/4C, siendo los más comunes estos. La boquilla 3C ayuda p'algamar les notes agudes.

Pistón d'una trompeta desmontáu.

Cada unu de los 3 pistones va encaxáu nunos cilindros buecos que reciben el nome de camises. Los pistones y camises son partes bien importantes de la trompeta, por tanto, ye necesariu poner enforma curiáu en nun doblar nin rayalos. Un correutu caltenimientu de los pistones esixe'l lubricado enantes y dempués de cada usu de la trompeta. Pa ello, ye necesariu sacar el pistón en llinia recta, ensin xirar, y aplica-y 2 ó 3 gotes d'aceite llubricante específicu pa trompetes. De nenguna manera tien d'usase grasa para lubricar los pistones. Dempués vuélvese a asitiar el pistón con cuidáu sofitándolo na camisa apropiada, alliniando la guía del pistón cola ranura de la guía de la camisa. Encamiéntase pulsiar el pistón delles vegaes por que se cubrir tola superficie col aceite llubricante.

Ye recomendable una llimpieza periódica de los pistones. Pa ello, ye necesariu sacar el pistón en llinia recta, ensin xirar, y dexalo sobre una superficie llimpia y que nun raye'l pistón. Con un cepiyu de pistones llimpia l'interior de la camisa. En casu de nun disponer de dichu cepiyu, encamiéntase l'usu d'un pañu dobláu o una baniella envuelta en tela d'algodón. Llímpiense los pistones de cualquier tipu de suciedá acumulada na so superficie o furos y vuélvense a introducir nes sos correspondientes camises, aplicándo-yos 2 ó 3 gotes d'aceite llubricante.[18]

Al contrariu que nel casu de los pistones, encamiéntase usar grasa pa lubricar les bombes. La grasa de bombes caltién les bombes hermétiques y dotar d'un movimientu nidiu, por tanto ye un factor esencial nel cuidu de la trompeta. Pa realizar el caltenimientu de les bombes ye necesariu quitar la bomba primiendo'l pistón correspondiente. De siguío, inxertar una esquina d'un pañu d'algodón llimpio al traviés del furacu de la bomba y llímpiase cualquier tipu de suciedá dientro y fora d'ella, según na superficie de les bombes interiores. Aplícase una pequeña cantidá de grasa de bombes ya introduzse delles vegaes consecutives la bomba por que la grasa quede estendida uniformemente.[17]

Obres destacaes

[editar | editar la fonte]
Exercicios d'escales cromátiques del métodu de Jean-Baptiste Arban.
Dellos trompetistas d'una banda de música.

Obres pa trompeta solista

[editar | editar la fonte]

Pa trompeta natural o trompeta piccolo

[editar | editar la fonte]

Trompetistas famosos

[editar | editar la fonte]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. 1,0 1,1 1,2 «La trompeta y el so diseñu». Consultáu'l 28 de payares de 2007.
  2. «Los instrumentos: La trompeta». Archiváu dende l'orixinal, el 2001-08-22. Consultáu'l 28 de payares de 2007.
  3. «Tratáu sobre boquillas pa trompeta d'émbolos escritu por Phyllis Stork». Archiváu dende l'orixinal, el 2004-02-20. Consultáu'l 28 de payares de 2007.
  4. «Batuta en mano... La trompeta». Consultáu'l 10 de xineru de 2008.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 «El mundu de la trompeta». Consultáu'l 13 d'avientu de 2007.
  6. 6,0 6,1 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes vega
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 «Historia de la trompeta». Consultáu'l 28 de payares de 2007.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 «q=trompeta step=20&&&qall=1&qids=ffffffffffffffffffffff3&idq=23&díi22=1&pos=0&set=13&l=es q1=1& La Biblia n'internet». Consultáu'l 26 de marzu de 2008.
  9. «La Música en China». Consultáu'l 28 de payares de 2007.
  10. «El suona, un tipu de trompeta». Consultáu'l 29 de payares de 2007.
  11. «Instrumentos musicales nos Muséu de Urueña: El añafil». Consultáu'l 29 de payares de 2007.
  12. «John Shore: Information and Much More» (inglés). Consultáu'l 29 de payares de 2007.
  13. 13,0 13,1 «La trompeta nel jazz». Consultáu'l 10 de xineru de 2008.
  14. «El Mariachi, un Gran Cachu del Corazón Mexicanu». Consultáu'l 13 de xineru de 2008.
  15. «El Mariachi: Orixe y desenvolvimientu». Consultáu'l 13 de xineru de 2008.
  16. 16,0 16,1 «hlm.com - Fiches: la trompeta». Consultáu'l 6 de mayu de 2008.
  17. 17,0 17,1 «Caltenimientu de la trompeta». Consultáu'l 21 de xineru de 2008.
  18. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes mantenimiento

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]