Juan María Bordaberry

Juan María Bordaberry
Presidente d'Uruguái 1r marzu 1972 - 12 xunu 1976 ← Jorge Pacheco Areco - Alberto Demicheli → senador d'Uruguái Ministro de Agricultura (es)
Vida
Nacimientu	Montevidéu, 17 de xunu de 1928
Nacionalidá	Uruguái
Muerte	Montevidéu, 17 de xunetu de 2011 (83 años)
Sepultura	Parque Martinelli de Carrasco (en)
Causa de la muerte	enfermedá
Familia
Padre	Domingo Bordaberry
Casáu con	Josefina Herrán (es)
Fíos/es	Pedro Bordaberry (es)
Estudios
Llingües falaes	castellanu
Oficiu	políticu
Creencies
Partíu políticu	Partido Colorado (es)

Juan María Bordaberry Arocena (17 de xunu de 1928, Montevidéu – 17 de xunetu de 2011, Montevidéu) foi un políticu uruguayu qu'exerció como Presidente constitucional ente 1972 y 1973, y como dictador ente 1973 y 1976.

Dende'l mes de payares del 2006 atopábase cumpliendo una pena de penitenciaría, en siendo sometíu a procesos por diversos delitos de lesa humanidá, como desapaición forzada de persones sol so periodu de gobiernu dictatorial, crímenes d'homicidiu políticu y atentáu contra la Constitución en reiteración real. Nun principiu cumplió la so detención en dependencies carcelarias uruguayes, pero dende xineru del 2007, por causa del so estáu de salú, permanecía so arrestu domiciliariu hasta finar.

Biografía

Nació nel senu d'una familia d'orixe vascu y con fonderada coloriáu y antibatllista. Fíu del estanciero y políticu coloráu Domingo Bordaberry Elizondo y de Elisa Arocena. Educáu nel colexu de los Padres Xesuites, tresformar nun católicu integrista y críticu del Conceyu Vaticanu II convocáu por Juan XXIII. Dedicáu dende mozu a les actividaes agropecuaries, les sos primeres actividaes polítiques realizar nel senu de la Lliga Federal d'Aición Ruralista liderada por Benito Nardone. Foi escoyíu senador del Partíu Nacional pola alianza nacionalista-ruralista que trunfó nes eleiciones de 1958, ocupando esi cargu ente 1963 y 1965. En 1964 apiguró a los sos siguidores na Lliga Federal d'Aición Ruralista, integrándose en 1969 al Partíu Coloráu. Foi ministru de ganadería y agricultura ente 1969 y 1972 mientres el gobiernu de Jorge Pacheco Areco.

Ascensu a la Presidencia

Nes eleiciones de 1971, la Unión Nacional Reeleccionista, sector pachequista del Partíu Coloráu, postular a la Presidencia de la República, en fórmula completada por Jorge Sapelli, pal casu de que la reforma constitucional propuesta por dichu grupu p'habilitar la reelección del presidente Jorge Pacheco Areco nun llograra los votos necesarios pa la so aprobación. Como esto foi lo que socedió, Bordaberry convertir en Presidente de la República. Nel so momentu hubo quien afirmaron qu'habría irregularidaes en dicha eleición. En particular, qu'habría más votos que votantes habilitaos en dellos circuitos y que estes irregularidaes favoreceríen a Bordaberry, en desmedro de Wilson Ferreira Aldunate, candidatu del Partíu Nacional.

D'esa forma Juan María Bordaberry asumió como presidente nun momentu d'especial intensidá de les actividaes, tantu de la guerrilla representada pol Movimientu de Lliberación Nacional-Tupamaros, como de grupos d'estrema derecha como'l Escuadrón de la muerte y la Mocedá Uruguaya de pies (JUP), tou ello metanes una crisis económica (la inflación nun tardaría en disparase) y con múltiples midíes puestes de seguridá vixentes, lo cual daba cuenta de lo desvirtuadas que taben la institucionalidad y la llegalidá.

Fixo frente a la situación aliándose colos sectores más conservadores militares y civiles, qu'ocuparon los puestos más relevantes del gobiernu. Mientres los primeros meses, afayóse la "Cárcel del Pueblu" onde la guerrilla tupamara caltuviera a dellos secuestraos; esi foi'l principiu del fin de la guerrilla. Una vegada desarticulada la guerrilla produció una creciente influencia militar, que remató col cuestionamiento de l'autoridá de Bordaberry en febreru de 1973, al nun aceptar l'Exércitu y la Fuercia Aérea el nomamientu como Ministru de Defensa del xeneral Antonio Francese. Ante la indiferencia ciudadana al so llamáu de "defender les instituciones" y l'abandonu del so defensa per parte de l'Armada, Bordaberry terminó venciendo y apautando coles Fuercies Armaes el 12 de febreru nel llamáu Alcuerdu de Boiso Lanza, no que, pa dalgunos, foi'l prólogu del quebre institucional que vendría.

Golpe d'Estáu del 27 de xunu de 1973

Artículu principal: Golpe d'Estáu del 27 de xunu de 1973

Bordaberry presidió'l golpe d'estáu del 27 de xunu de 1973. Eslleió'l Parllamentu —al que sustituyó por un Conseyu d'Estáu designáu pol poder executivu—, les organizaciones sociales, los partíos políticos y suprimió les llibertaes civiles. Los militares empezaron entós a ocupar cargos de responsabilidá nel gobiernu no que se denominó'l "procesu cívicu militar".

En 1975, propunxo a los militares imponer un nuevu sistema constitucional d'inspiración fascista y franquista, esaniciando definitivamente a tolos partíos políticos aquel día ilegalizados y suprimiendo les instituciones lliberales. En 1976 Bordaberry presentó dos nuevos memorandos políticos a la Xunta d'Oficiales de les Fuercies Armaes. Ésta consideró que la propuesta d'esaniciar los partíos políticos yera bien arriesgada polo que, el 12 de xunu, decidió destituyir a Bordaberry y designar a Alberto Demicheli pa reemplazalo, quien entós ocupaba la presidencia del Conseyu d'Estáu.

El 16 de xunu les Fuercies Armaes dieron a conocer les sos discrepancies con Bordaberry por aciu un comunicáu:

"(...) Eses discrepancies materialícense:

1. En que'l presidente de la República nun acepta'l futuru funcionamientu de los partíos políticos tradicionales. Entiende qu'éstos nun tienen cabida nel Uruguái del futuru. Propón en sustitución de la vixencia d'ellos, la promoción y desenvolvimientu de corrientes d'opinión qu'en definitiva vendríen ocupar el vacíu dexáu por aquéllos. Sicasí, les FF. AA. nun quieren compartir el compromisu, la responsabilidá histórica, de suprimir los Partíos Políticos Tradicionales.
2. El Presidente de la República nun acepta'l pronunciamientu popular al traviés del votu, porque considera qu'esa práutica nes democracies actuales ye daqué superáu, argumentando que'l votu solamente débese riquir a los ciudadanos al traviés del referéndum o plebiscitos, sobre puntos o temes específiques que'l Poder Executivo considere conveniente. En contraposición a esto, les FF.AA. sostienen que la soberanía ta aniciada na Nación y que, ente otres coses, una forma auténtica d'espresión d'esa soberanía, ye'l votu popular (...)".

Ministros

Ministeriu	Nome	Periodu
Interior	Alejandro Rovira	1972
	Walter Ravenna	1972 - 1973
	Néstor Bolentini	1973 - 1974
	Hugo Llinares Brum	1974 - 1976
Rellaciones Esteriores	José Mora Otero	1972
	Juan Carlos Blanco Estradé	1972 - 1976
Economía y Finances	Francisco Forteza	1972
	Moisés Cohen Berru	1972 - 1973
	Manuel Palacios	1973 - 1974
	Alejandro Végh Villegas	1974 - 1976
Defensa Nacional	Enrique Magnani	1972
	Augusto Legnani	1972
	Armando Malet	1972 - 1973
	Antonio Francese	1973
	Walter Ravenna	1973 - 1976
Educación y Cultura	Julio María Sanguinetti	1972 - 1973
	José María Robaina Ansó	1973
	Edmundo Narancio	1973 - 1975
	Daniel Darracq	1975 - 1976
Obres Públiques	Walter Pintos Risso	1972
	Ángel Servetti	1972 - 1973
	Eduardo Encrespo Ayala	1973 - 1974
Industria y Comerciu	Jorge Echeverría Leúnda	1972
	Luis Balparda Blengio	1972 - 1973
	Jorge Presno Van Faer	1973
	José Etcheverry Stirling	1973 - 1974
	Adolfo Cardoso Guani	1974 - 1976
Salú Pública	Pablo Purriel	1972 - 1973
	Juan Bruno Iruleguy	1973 - 1974
	Justo Alonso Leguísamo	1974 - 1976
	Mario Arco Pérez	1976
Ganadería y Agricultura	Benito Medero	1972 - 1974
	Héctor Alburquerque	1974 - 1975
	Julio Eduardo Aznárez	1975 - 1976
Trabayu y Seguridá Social	Julio Amorín Larrañaga	1972
	Carlos Abdala	1972 - 1973
	Marcial Bugallo	1973 - 1974
	José Etcheverry Stirling	1974 - 1976
Tresporte, Comunicaciones y Turismu	Carlos Ribeiro	1972
	José Manuel Urraburu	1972
	Francisco Mario Ubillos	1972 - 1974
Tresporte y Obres Públiques	Eduardo Encrespo Ayala	1974 - 1976
Vivienda y Promoción Social	Federico Soneira	1974 - 1976
Secretaría de Presidencia	Luis Barrios Tassano	1972 - 1973
	Álvaro Pacheco Voi Ser	1973 - 1976
Prosecretaría de Presidencia	Álvaro Pacheco Voi Ser	1972 - 1973
	Aurelio Terra	1973 - 1976

Vinculación col Carlismu

Bordaberry foi unu de los principales esponentes de Carlismu fuera d'España. Foi designáu Caballeru de la Llexitimidá Proscrita xunto a otres personalidaes del mundu hispánicu'l 3 de mayu de 2006 n'atención al so compromisu cola Hispanidá y la so defensa del carlismu.

Según la Comunión Tradicionalista "la so aición de gobiernu aplicó principios orgánicos, restauró l'autoridá y favoreció la meyora económico y social de los uruguayos, talmente que merezse la reconocencia de los carlistes y de los españoles de bona voluntá".

Nun artículu tituláu "Honor al Carlismu" publicáu nel númberu 3 de la revista "Custodia de la Tradición Hispánica", Bordaberry sostuvo que "cuando Carlos V, primero de la dinastía carlista, llevantar contra l'abolición de la Llei Sálica que-y quitaba del so derechu, nun lo fai solo defendiendo ésti: facer defendiendo la España católica. Toles desgracies que para España vinieron dempués, hasta güei, nacieron ellí y pa torgar llevantóse'l carlismu. Quixo torgar que España dexara de ser España".

"Custodia de la Tradición Hispánica" foi una publicación continuadora del Boletín de la Sociedá d'Estudios Tradicionalistes "Juan Vázquez de Mella", órganu d'espardimientu de la Hermandá Tradicionalista Carlos VII. Esta hermandá tien miembros n'Arxentina y Uruguái. Tuvo como miembru destacáu a Álvaro Pacheco Voi Ser, Secretariu de la Presidencia de la República nel gobiernu de Bordaberry.

En marzu de 2005 Bordaberry foi visitáu por Sixto Enrique de Borbón, quien s'axuntó tamién con otres personalidaes del tradicionalismu uruguayu. Les Mocedaes Tradicionalistes d'España emitieron un comunicáu sofitando a Bordaberry y pidiendo la so llibertá tres el so procesamientu por crímenes de lesa humanidá asocedíos mientres el so gobiernu.

Unu de los fíos de Bordaberry, Santiago Bordaberry, ye un activista relixosu allegáu al carlismu tradicionalista. Santiago Bordaberry integra la Comisión Fiscal de la Sociedá Rural de Durazno y, en 2007, aumentó'l so perfil nos medios de prensa uruguayos a raigañu del procesamientu del so padre.

Procesamientu

Bordaberry foi condergáu pola xusticia uruguaya por crímenes de lesa humanidá asocedíos n'oportunidá del golpe d'estáu y de la dictadura que col mesmu empecipióse, siendo acusáu de violar la Constitución y de ser l'autor intelectual de secuestros y desapaiciones d'opositores políticos al réxime. El 16 de payares de 2006 foi sometíu a procesu por estos crímenes, xunto con quien fora'l so canciller, Juan Carlos Blanco. El xuez Roberto Timbal imputó-y los asesinatos de los llexisladores Zelmar Michelini y Héctor Gutiérrez Ruiz asocedíos en 1976, cuando se topaben abellugaos en Buenos Aires, y de dos ex presos políticos abellugaos n'Arxentina, los ex guerrilleros tupamaros Rosario del Carmen Barredo y William Whitelaw, nel marcu del Plan Cóndor. Foi sometíu a prisión preventiva.

El 20 d'avientu de 2006 la xueza Graciela Gatti someter a procesu tamién, imponiéndo-y coles mesmes prisión preventiva, como imputáu de los asesinatos d'Ubagessner Chávez Sosa y Fernando Miranda (que los sos restos fueron topaos en 2005 de resultes de les escavaciones en predivos militares ordenaes pol Poder Executivu en cumplimientu del artículu 4º de la Llei de Caducidá), y de Luis E. González, Juan M. Brieba, Carlos Arévalo, Julio Correa, Otermin Montes de Oca, Horacio Gelós Bonilla, José Arpino Vega y Eduardo Pérez Silveira, deteníos qu'entá permanecen sumíos pero que la xueza entendió teníen de ser consideraos finaos a efeutos d'esti procesu. Toos estos fechos asocedieron mientres el so periodu de gobiernu. La xueza Gatti declaró, sicasí, prescripto el delitu de "atentáu a la Constitución" que se-y atribuyía, por perpetar el golpe d'estáu del 27 de xunu de 1973.

El 23 de xineru de 2007 foi internáu nun hospital de Montevidéu, aquexáu de serios problemes pulmonares. Teniendo en cuenta'l so estáu de salú, el xuez Pablo Eguren dio-y el beneficiu de la prisión domiciliaria, polo que dende'l 27 de xineru pasó a cumplir la so detención na casa d'unu de los sos fíos, allugáu na capital uruguaya.

El 1 de xunu de 2007 un Tribunal d'Apelaciones confirmó la iniciación de procesu nel so contra pol casu de los asesinatos de Michelini y Gutiérrez Ruiz. Coles mesmes, el 10 de setiembre del mesmu añu, otru Tribunal d'Apelaciones confirmó l'apertura de procesu decretada pola xueza Gatti polos diez homicidios, según la prescripción del delitu de "atentáu a la Constitución".

El 7 de febreru del 2008, el BPS suspendió la xubilación que percibía como ex-presidente de la República.

El 9 de febreru del 2010 la xueza Mariana Mota condergar a trenta años de penitenciaría, a quince años de midíes de seguridá, a inhabilitación absoluta por seis años y a faese cargu de los gastos de reclusión. La condena ye polos delitos d'atentáu contra la Constitución en reiteración real, nueve crimen de desapaición forzada y dos crímenes d'homicidiu políticu.

El 5 de marzu de 2010 la fiscal Mirtha Guianze solicitó una condena de 30 años de prisión pa Juan María Bordaberry y pal ex-canciller Juan Carlos Blanco na causa polos asesinatos de Zelmar Michelini, Héctor Gutiérrez Ruiz, Rosario del Carmen Barredo y William Whitelaw.

Fallecimientu

Bordaberry finó en Montevideo el 17 de xunetu de 2011; los sos restos xacen nel Campusantu Parque Martinelli de Carrasco.

Familia

Casáu con Josefina Herrán, tuvo 9 fíos: María (Psicóloga), Juan María (Inxenieru Agrónomu), Juan Martín (empresariu), Juan Pedro (Abogáu, políticu, actual Senador del Partíu Coloráu), Santiago Juan (Veterinariu, activista ganaderu y relixosu), Juan Pablo (Inxenieru Agrónomu), Juan Javier (Abogáu), Juan Andrés (Contador) y Ana (Diseñadora testil) nacida dempués del 27 de xunu de 1973. Los nueve fíos diéronlu 19 nietos al matrimoniu Bordaberry - Herrán.

Bibliografía

• Lessa, Alfonso (1996). Estáu de Guerra. Editorial Fin de Sieglu. ISBN 997-449-072-3.
• Lessa, Alfonso (2009). La Primer Orde. Suramericana. ISBN 978-997-468-319-8.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Juan María Bordaberry.
• «Juan María Bordaberry». en Find a Grave. (n'inglés)

• Datos: Q313531
• Multimedia: Juan María Bordaberry