Saltar al conteníu

Diferencies ente revisiones de «Jean-Paul Sartre»

Editar los enllaces
Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antigua
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
m Iguo testu: "manos" => "manes"
m iguo plantía {{enllaz rotu}}
 
(Nun s'amuesen 34 revisiones intermedies de 7 usuarios)
Llinia 1: Llinia 1:
{{1000}}
{{1000}}
{{Persona}}
{{persona}}
{{Multimedia|archivo=Reflexones de Jean Paul Sartre sobre la guerra y la llibertá.ogg|títulu=Cavilgues de J. P. Sartre|descripción=Cavilgues de Jean Paul Sartre sobre la guerra y la llibertá.}}
{{Multimedia|archivu=Reflexones de Jean Paul Sartre sobre la guerra y la llibertá.ogg|títulu=Cavilgues de J. P. Sartre|descripción=Cavilgues de Jean Paul Sartre sobre la guerra y la llibertá.}}
'''Jean-Paul Charles Aymard Sartre''' {{nym}}, conocíu comúnmente como '''Jean-Paul Sartre''', foi un [[Filosofía|filósofu]], [[escritor]], [[novelista]], [[dramaturgu]], [[activista políticu]], [[biógrafu]] y [[críticu lliterariu]] [[Francia|francés]], esponente del [[esistencialismu]] y del [[marxismu humanista]]. Foi'l décimu escritor francés escoyíu como [[Premiu Nobel de Lliteratura]], en [[1964]], pero refugar esplicando nuna carta<ref>{{cita web |url=http://cultura.elpais.com/cultura/2015/01/05/actualidá/1420480227_638327.html | títulu=Sartre pidió per carta que nun-y dieren el Nobel que finalmente ganó en 1964 | fechaacceso=5 de xineru de 2015 | apellíu=El País | fecha=5 de xineru de 2015l}}</ref> a l'[[Academia Sueca]] qu'él tenía por regla tornar toa reconocencia o distinción y que los llazos ente l'home y la cultura teníen de desenvolvese direutamente, ensin pasar poles instituciones. Foi pareya de la tamién filósofa [[Simone de Beauvoir]].
'''Jean-Paul Charles Aymard Sartre''' {{nym}}, conocíu comúnmente como '''Jean-Paul Sartre''', foi un [[Filosofía|filósofu]], [[escritor]], [[novelista]], [[dramaturgu]], [[activista políticu]], [[biógrafu]] y [[críticu lliterariu]] [[Francia|francés]], esponente del [[esistencialismu]] y del [[marxismu humanista]]. Foi'l décimu escritor francés escoyíu como [[Premiu Nobel de Lliteratura]], en [[1964]], pero refugar esplicando nuna carta<ref>{{cita web |url=http://cultura.elpais.com/cultura/2015/01/05/actualidad/1420480227_638327.html | títulu=Sartre pidió per carta que nun-y dieren el Nobel que finalmente ganó en 1964 | fechaaccesu=5 de xineru de 2015 | apellíu=El País | fecha=5 de xineru de 2015l}}</ref> a l'[[Academia Sueca]] qu'él tenía por regla tornar toa reconocencia o distinción y que los llazos ente l'home y la cultura teníen de desenvolvese direutamente, ensin pasar poles instituciones. Foi pareya de la tamién filósofa [[Simone de Beauvoir]].


== Biografía ==
== Biografía ==

Los padres de Sartre fueron Jean-Baptiste Sartre, un oficial naval, y Anne-Marie Schweitzer, hermana d'[[Albert Schweitzer]]. El so padre morrió de fiebre cuando él tenía apenes quince meses, y Anne-Marie criar con ayuda del so güelu, Charles Schweitzer, quien enseñaría matemátiques a Jean-Paul ya introduciríalu dende bien nueva a la lliteratura clásica.
Los padres de Sartre fueron Jean-Baptiste Sartre, un oficial naval, y Anne-Marie Schweitzer, hermana d'[[Albert Schweitzer]]. El so padre morrió de fiebre cuando él tenía apenes quince meses, y Anne-Marie criar con ayuda del so güelu, Charles Schweitzer, quien enseñaría matemátiques a Jean-Paul ya introduciríalu dende bien nueva a la lliteratura clásica.


La filosofía atráxo-y dende'l so adolescencia nos [[Años 1920|año venti]], cuando lleó ''Essai sur les données immédiates de la conscience'' (Ensayo sobre los datos inmediatos de la consciencia) de [[Henri Bergson]]. Tuvo influencies d'[[Immanuel Kant]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]], [[Søren Kierkegaard]], [[Edmund Husserl]], y [[Martin Heidegger]], ente otros.
La filosofía atráxo-y dende'l so adolescencia nos [[Años 1920|años venti]], cuando lleó ''Essai sur les données immédiates de la conscience'' (Ensayo sobre los datos inmediatos de la consciencia) de [[Henri Bergson]]. Tuvo influencies d'[[Immanuel Kant]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]], [[Søren Kierkegaard]], [[Edmund Husserl]], y [[Martin Heidegger]], ente otros.


Estudió en París na "elitista" [[École Normale Supérieure]], graduándose en 1929 con un Doctoráu en Filosofía. Ye mientres los sos estudios que conoció a [[Simone de Beauvoir]] y a [[Raymond Aron]]. Sartre y de Beauvoir volviéronse compañeros indixebrables mientres el restu de les sos vides.
Estudió en París na "elitista" [[École Normale Supérieure]], graduándose en 1929 con un Doctoráu en Filosofía. Ye mientres los sos estudios que conoció a [[Simone de Beauvoir]] y a [[Raymond Aron]]. Sartre y de Beauvoir volviéronse compañeros indixebrables mientres el restu de les sos vides.


Foi soldáu conscripto del [[Exércitu Francés]] ente [[1929]] y [[1931]]. Declaró darréu en 1959, que cada francés yera responsable colectivamente de los crímenes mientres la [[Guerra d'Independencia d'Arxelia]] (que yera una colonia francesa).<ref>{{cita llibru| títulu=Uncivil War: Intellectuals and Identity Politics During the Decolonization of Algeria| autor=James D. -y Sueur, y Pierre Bourdieu|añu=2005| editorial=University of Nebraska Press | id = ISBN 0-8032-8028-9 | páxines=8=178 }}</ref>
Foi soldáu conscripto del [[Exércitu Francés]] ente [[1929]] y [[1931]]. Declaró darréu en 1959, que cada francés yera responsable colectivamente de los crímenes mientres la [[Guerra d'Independencia d'Arxelia]] (que yera una colonia francesa).<ref>{{cita llibru | títulu=Uncivil War: Intellectuals and Identity Politics During the Decolonization of Algeria| autor=James D. Le Sueur, y Pierre Bourdieu|añu=2005| editorial=University of Nebraska Press | id = ISBN 0-8032-8028-9 | páxines=8=178 }}</ref>


En 1939 Sartre sirvió como meteorólogu nel Exércitu Francés mientres la [[Segunda Guerra Mundial]].<ref>{{cita llibru|autor=Adrian Van den Hoven, y Andrew N. Leak |títulu=Sartre Today: A Centenary Celebration |añu=2005 |editorial=Berghahn Books |id= ISBN 1-84545-166-X}}</ref> Foi prindáu por tropes alemanes en 1940 en [[Padoux]], pasando 9 meses como prisioneru de guerra en [[Nancy]] y depués en [[Stalag]]. Nun abandonó la filosofía mientres esi periodu y escribía a diariu, según el so testimoniu, apuntes nuna llibreta que caltuvo mientres la so vida en prisión
En 1939 Sartre sirvió como meteorólogu nel Exércitu Francés mientres la [[Segunda Guerra Mundial]].<ref>{{cita llibru |autor=Adrian Van den Hoven, y Andrew N. Leak |títulu=Sartre Today: A Centenary Celebration |añu=2005 |editorial=Berghahn Books |id= ISBN 1-84545-166-X}}</ref> Foi prindáu por tropes alemanes en 1940 en [[Padoux]], pasando 9 meses como prisioneru de guerra en [[Nancy]] y depués en [[Stalag]]. Nun abandonó la filosofía mientres esi periodu y escribía a diariu, según el so testimoniu, apuntes nuna llibreta que caltuvo mientres la so vida en prisión
<!--After the war ended Sartre established ''[[Les Temps Modernes]]'' (''Modern Times''), a quarterly literary and political [[review]], and started writing full-time as well as continuing his political activism. He would draw on his war experiences for his great trilogy of novels, ''-yos Chemins de Llibertar'' (''[[Los caminos de la llibertá]]'') (1945–1949).-->
<!--After the war ended Sartre established ''[[Les Temps Modernes]]'' (''Modern Times''), a quarterly literary and political [[review]], and started writing full-time as well as continuing his political activism. He would draw on his war experiences for his great trilogy of novels, ''Les Chemins de Llibertar'' (''[[Los caminos de la llibertá]]'') (1945–1949).-->


En [[1964]] refugó'l [[Premiu Nobel de Lliteratura]], alegando que la so aceptación implicaría perder la so identidá de filósofu.
En [[1964]] refugó'l [[Premiu Nobel de Lliteratura]], alegando que la so aceptación implicaría perder la so identidá de filósofu.


La so vida caracterizar por una actitú militante de la filosofía. Solidarizar colos más importantes acontecimientos de la so dómina, como'l [[Mayu Francés]], la [[Revolución Cultural]] [[china]] —na so etapa d'acercamientu a los maoístes, a la fin de la so vida— y cola [[Revolución Cubana]]. A pesar de la so apolmonante fama mundial, Sartre caltuvo una vida senciella, con poques posesiones materiales y viviegamente comprometíu a delles causes hasta'l final de la so vida.
La so vida carauterizar por una actitú militante de la filosofía. Solidarizar colos más importantes acontecimientos de la so dómina, como'l [[Mayu Francés]], la [[Revolución Cultural]] [[china]] —na so etapa d'acercamientu a los maoístes, a la fin de la so vida— y cola [[Revolución Cubana]]. A pesar de la so apolmonante fama mundial, Sartre caltuvo una vida senciella, con poques posesiones materiales y viviegamente comprometíu a delles causes hasta'l final de la so vida.


Finó'l 15 d'abril de 1980, a los 74 años d'edá, nel hospital de Broussais tres una enfermedá, que de fechu-y estremó de la direición de [[Libération (periódicu)|Libération]] años enantes. Foi soterráu'l 20 d'abril, arrodiáu d'un inmensu ensame. Más de 20.000 persones acompañaron el féretro hasta'l [[campusantu de Montparnasse]], en [[París]], onde fuelguen los sos restos.
Finó'l 15 d'abril de 1980, a los 74 años d'edá, nel hospital de Broussais tres una enfermedá, que de fechu-y estremó de la direición de [[Libération (periódicu)|Libération]] años enantes. Foi soterráu'l 20 d'abril, arrodiáu d'un inmensu ensame. Más de 20.000 persones acompañaron el féretro hasta'l [[campusantu de Montparnasse]], en [[París]], onde fuelguen los sos restos.


[[Archivu:Sartrebeauvoir.jpg|thumb|260px|Balta de Jean-Paul Sartre y de [[Simone de Beauvoir]], nel [[campusantu de Montparnasse]] ([[París]], [[Francia]]).]]
[[Ficheru:Sartrebeauvoir.jpg|thumb|260px|Balta de Jean-Paul Sartre y de [[Simone de Beauvoir]], nel [[campusantu de Montparnasse]] ([[París]], [[Francia]]).]]


== Pensamientu ==
== Pensamientu ==
{{AP|Esistencialismu}}
{{AP|Esistencialismu}}


Nuna primer etapa desenvolvió una filosofía esistencialista, a la que correspuenden obres como ''El ser y la nada'' (1943) y ''L'esistencialismu ye un humanismu'' (1946). Desque en 1945 fundó la revista ''-yos Temps Modernes'' convertir n'unu de los principales teóricos de la esquierda. Nuna segunda etapa se adscribió al [[marxismu]], que'l so pensamientu espresó en ''La crítica de la razón dialéctica'' (1960), anque él siempres consideró esta obra como una continuación de ''El ser y la nada''.
Nuna primer etapa desenvolvió una filosofía esistencialista, a la que correspuenden obres como ''El ser y la nada'' (1943) y ''L'esistencialismu ye un humanismu'' (1946). Desque en 1945 fundó la revista ''Les Temps Modernes'' convertir n'unu de los principales teóricos de la esquierda. Nuna segunda etapa se adscribió al [[marxismu]], que'l so pensamientu espresó en ''La crítica de la razón dialéutica'' (1960), anque él siempres consideró esta obra como una continuación de ''El ser y la nada''.


Sartre considera que'l ser humanu ta "condergáu a ser llibre", esto ye, refundiáu a l'acción y responsable dafechu de la so vida, ensin escuses. Anque almite dellos condicionamientos (culturales, por casu), nun almite determinismos. Concibe la esistencia humana como esistencia consciente. El ser del home estremar del ser de la cosa porque ye consciente. La esistencia humana ye un fenómenu suxetivu, nel sentíu de que ye conciencia del mundu y conciencia de sigo (d'ende lo suxetivo). Sartre formar na [[Fenomenoloxía trascendental|fenomenoloxía]] de [[Husserl]] y na filosofía de [[Heidegger]] (discípulu ésti d'aquél). Reparar equí la influencia qu'exerz sobre Sartre el [[Racionalismu|racionalismu cartesianu]]. Nesti puntu estremar de [[Heidegger]], quien dexa fora de xuegu a la [[conciencia]].
Sartre considera que'l ser humanu ta "condergáu a ser llibre", esto ye, refundiáu a l'acción y responsable dafechu de la so vida, ensin escuses. Anque almite dellos condicionamientos (culturales, por casu), nun almite determinismos. Concibe la esistencia humana como esistencia consciente. El ser del home estremar del ser de la cosa porque ye consciente. La esistencia humana ye un fenómenu suxetivu, nel sentíu de que ye conciencia del mundu y conciencia de sigo (d'ende lo suxetivo). Sartre formar na [[Fenomenoloxía trascendental|fenomenoloxía]] de [[Husserl]] y na filosofía de [[Heidegger]] (discípulu ésti d'aquél). Reparar equí la influencia qu'exerz sobre Sartre el [[Racionalismu|racionalismu cartesianu]]. Nesti puntu estremar de [[Heidegger]], quien dexa fora de xuegu a la [[conciencia]].
Llinia 36: Llinia 35:
{{cita|L'home ye l'únicu que non yá ye tal como él concíbese, sinón tal como él quierse, y como se concibe dempués de la esistencia, como se quier dempués d'esti impulsu escontra la esistencia; l'home nun ye otra cosa que lo qu'él se fai. Ésti ye'l primer principiu del esistencialismu.|''L'esistencialismu ye humanismu''}}
{{cita|L'home ye l'únicu que non yá ye tal como él concíbese, sinón tal como él quierse, y como se concibe dempués de la esistencia, como se quier dempués d'esti impulsu escontra la esistencia; l'home nun ye otra cosa que lo qu'él se fai. Ésti ye'l primer principiu del esistencialismu.|''L'esistencialismu ye humanismu''}}


Consecuentemente pa Sartre nel ser humanu «la [[esistencia]] preciede a la [[esencia]]», qu'esplica con un exemplu: si un artesanu quier realizar una obra, primero pensar, construyir na so cabeza: esa prefiguración va ser la esencia de lo que se va construyir, que depués va tener esistencia. Los seres humanos, nun son la resultancia d'un diseñu intelixente, y nun tenemos dientro nuesu daqué que nos faiga «malos por naturaleza» o «tendientes al bien» —como diverses corrientes filosófiques y polítiques creyeron—, y continua: «La nuesa esencia, aquello que nos definirá, ye lo que vamos construyir nós mesmos por aciu los nuesos actos», éstos sonnos ineludibles: nun actuar ye un actu en sí mesmu cuidao que la nuesa llibertá nun ye daqué que pueda ser dexáu de llau: ser ye ser llibres en situación, ser ye ser-para, ser como "proyeutu".
Consecuentemente pa Sartre nel ser humanu «la [[esistencia]] preciede a la [[esencia]]», qu'esplica con un exemplu: si un artesanu quier realizar una obra, primero pensar, construyir na so cabeza: esa prefiguración va ser la esencia de lo que se va construyir, que depués va tener esistencia. Los seres humanos, nun son la resultancia d'un diseñu intelixente, y nun tenemos dientro nuesu daqué que nos faiga «malos por naturaleza» o «tendientes al bien» —como diverses corrientes filosófiques y polítiques creyeron—, y continua: «La nuesa esencia, aquello que nos definirá, ye lo que vamos construyir nós mesmos por aciu los nuesos actos», éstos sonnos ineludibles: nun actuar ye un actu en sí mesmu yá que la nuesa llibertá nun ye daqué que pueda ser dexáu de llau: ser ye ser llibres en situación, ser ye ser-para, ser como "proyeutu".


=== Rellación col comunismu ===
=== Rellación col comunismu ===
[[Archivu:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|thumb|320px|Simone de Beauvoir y Jean Paul Sartre entrevistar con [[Ernesto Che Guevara]], en [[Cuba]] en [[1960]] ]]
[[Ficheru:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|thumb|320px|Simone de Beauvoir y Jean Paul Sartre entrevistar con [[Ernesto Che Guevara]], en [[Cuba]] en [[1960]] ]]
El periodu inicial de la carrera de Sartre, definida por ''El ser y la nada'' (1943), foi siguíu por un segundu periodu d'activismu político ya intelectual. En particular, el so trabayu de [[1948]] ''Manes puerques'' esaminaba'l problema de ser un intelectual y participar na política coles mesmes. Nunca llegó a afiliase al [[Partíu Comunista Francés]] ([[PCF]]), anque foi simpatizante de la esquierda y desempeñó un papel prominente na llucha contra'l [[colonialismu]] francés n'[[Arxelia]]. Podría dicise que foi'l simpatizante más notable de la guerra de lliberación d'Arxelia. Tenía una ayudante doméstica arxelina, [[Arlette Elkaïm]], a quien fixo fía adoptiva en [[1965]]. Oponer a la [[Guerra de Vietnam]], y xunto a [[Bertrand Russell]] y otres lluminaries entamó un tribunal col propósitu d'esibir los [[Crime de guerra|crimen de guerra]] de los [[Estaos Xuníos]]. El tribunal llamábase «[[Tribunal Russell]]».
El periodu inicial de la carrera de Sartre, definida por ''El ser y la nada'' (1943), foi siguíu por un segundu periodu d'activismu político ya intelectual. En particular, el so trabayu de [[1948]] ''Manes puerques'' esaminaba'l problema de ser un intelectual y participar na política coles mesmes. Nunca llegó a afiliase al [[Partíu Comunista Francés]] ([[PCF]]), anque foi simpatizante de la izquierda y desempeñó un papel prominente na llucha contra'l [[colonialismu]] francés n'[[Arxelia]]. Podría dicise que foi'l simpatizante más notable de la guerra de lliberación d'Arxelia. Tenía una ayudante doméstica arxelina, [[Arlette Elkaïm]], a quien fixo fía adoptiva en [[1965]]. Oponer a la [[Guerra de Vietnam]], y xunto a [[Bertrand Russell]] y otres lluminaries entamó un tribunal col propósitu d'exhibir los [[Crime de guerra|crimen de guerra]] de los [[Estaos Xuníos]]. El tribunal llamábase «[[Tribunal Russell]]».


Agudamente críticu del [[estalinismu]], el so pensamientu políticu travesó delles etapes: dende los momentos de Socialismu y Llibertá, agrupación política de la resistencia francesa a la ocupación alemana, cuando escribe un programa basáu en [[Henri de Saint-Simon|Saint-Simon]], [[Proudhon]] y demás, cuando consideraba que'l socialismu d'Estáu yera contradictoriu a la llibertá del individuu, hasta la so perbreve adhesión al Partíu Comunista Francés, y el so posterior acercamientu a los [[maoísta|maoístes]]. El so principal trabayu nel intentu de comunión ente l'esistencialismu y el marxismu foi ''Crítica de la razón dialéctica'', publicáu en [[1960]].
Agudamente críticu del [[estalinismu]], el so pensamientu políticu travesó delles etapes: dende los momentos de Socialismu y Llibertá, agrupación política de la resistencia francesa a la ocupación alemana, cuando escribe un programa basáu en [[Henri de Saint-Simon|Saint-Simon]], [[Proudhon]] y demás, cuando consideraba que'l socialismu d'Estáu yera contradictoriu a la llibertá del individuu, hasta la so perbreve adhesión al Partíu Comunista Francés, y el so posterior acercamientu a los [[maoísta|maoístes]]. El so principal trabayu nel intentu de comunión ente l'esistencialismu y el marxismu foi ''Crítica de la razón dialéutica'', publicáu en [[1960]].


La énfasis de Sartre nos valores humanistes de [[Marx]] y la so resultante énfasis nel mozu Marx llevar al famosu alderique col principal intelectual comunista en Francia de los [[Años 1960|año sesenta]], [[Louis Althusser]], nel qu'ésti trató de redefinir el trabayu de Marx nun periodu pre-marxista, con xeneralizaciones esencialistes sobre la humanidá, y un periodu auténticamente marxista, más maduru y científicu (a partir del ''[[Grundrisse]]'' y ''[[El capital]]''). Dalgunos dicen qu'ésti ye l'únicu alderique públicu que Sartre perdió na so vida, pero hasta la fecha sigue siendo un eventu revesosu en dellos círculos filosóficos de Francia.
La énfasis de Sartre nos valores humanistes de [[Marx]] y la so resultante énfasis nel mozu Marx llevar al famosu alderique col principal intelectual comunista en Francia de los [[Años 1960|años sesenta]], [[Louis Althusser]], nel qu'ésti trató de redefinir el trabayu de Marx nun periodu pre-marxista, con xeneralizaciones esencialistes sobre la humanidá, y un periodu auténticamente marxista, más maduru y científicu (a partir del ''[[Grundrisse]]'' y ''[[El capital]]''). Dalgunos dicen qu'ésti ye l'únicu alderique públicu que Sartre perdió na so vida, pero hasta la fecha sigue siendo un eventu revesosu en dellos círculos filosóficos de Francia.


Mientres la Guerra de los Seis Díes oponer a la política de sofitu a los árabes, apregonada polos partíos comunistes del mundu (sacante Rumanía). Y, xuntu con Pablo Picasso, entamara a 200 intelectuales franceses pa oponese al intentu de destrucción del estáu d'Israel, faciendo un llamáu a fortalecer los sectores antiimperialistas de dambes partes como única forma de llegar a una paz xusta y al socialismu. Sartre yera un almirador del [[kibutz]].<ref name="">[http://books.google.com/books?id=O_dIdjwSDmIC&lpg=PA347&ots=XZ3X6RyJ31&dq=sartre%20six%20days%20war&hl=ye&pg=PA347#v=onepage&q=israel%20kibbutzim&f=false] Sartre: The Philosopher of the Twentieth Century</ref>
Mientres la Guerra de los Seis Díes oponer a la política de sofitu a los árabes, apregonada polos partíos comunistes del mundu (sacante Rumanía). Y, xunto con Pablo Picasso, entamara a 200 intelectuales franceses pa oponese al intentu de destrucción del estáu d'Israel, faciendo un llamáu a fortalecer los sectores antimperialistes de dambes partes como única forma de llegar a una paz xusta y al socialismu. Sartre yera un almirador del [[kibutz]].<ref name="">[https://books.google.com/books?id=O_dIdjwSDmIC&lpg=PA347&ots=XZ3X6RyJ31&dq=sartre%20six%20days%20war&hl=es&pg=PA347#v=onepage&q=israel%20kibbutzim&f=false] Sartre: The Philosopher of the Twentieth Century</ref>


====L'esistencialismu sartriano====
==== L'esistencialismu sartriano ====
Nel pensamientu de Sartre, cabo destacar les siguientes idees:
Nel pensamientu de Sartre, cabo destacar les siguientes idees:
#'''Conciencia prerreflexiva y conciencia reflexiva:''' La conciencia prerreflexiva ye'l pixín fechu de decatanos de daqué, el tener conciencia de daqué, y la conciencia reflexiva (el ''ego cogito'' cartesianu), surde cuando doi cuenta de que toi decatando de daqué.
#'''Conciencia prerreflexiva y conciencia reflexiva:''' La conciencia prerreflexiva ye'l pixín fechu de decatanos de daqué, el tener conciencia de daqué, y la conciencia reflexiva (el ''ego cogito'' cartesianu), surde cuando doi cuenta de que toi decatando de daqué.
#'''El ser-en-sigo:''' Sartre refuga'l dualismu ente apariencia y realidá y sostien que la cosa ye la totalidá de les sos apariencies. Si quitamos lo que na cosa ye por cuenta de la conciencia, que-y confier la ''esencia'' que la constitúi en tal cosa y non en tal otra, na cosa namái queda'l ser-en-sigo.
#'''El ser-en-sigo:''' Sartre refuga'l dualismu ente apariencia y realidá y sostién que la cosa ye la totalidá de les sos apariencies. Si quitamos lo que na cosa ye por cuenta de la conciencia, que-y confier la ''esencia'' que la constitúi en tal cosa y non en tal otra, na cosa namái queda'l ser-en-sigo.
#'''El ser-pa-sigo:''' Si toa conciencia ye conciencia del ser tal como apaecer, la conciencia ye distinta del ser (nun ser o ''nada'') y surde d'una negación del ser-en-sigo. Poro, el para sí, separáu del ser, ye radicalmente llibre. L'home ye'l non-yá-fechu, el que se fai a sigo mesmu.
#'''El ser-pa-sigo:''' Si toa conciencia ye conciencia del ser tal como apaecer, la conciencia ye distinta del ser (nun ser o ''nada'') y surde d'una negación del ser-en-sigo. Poro, el para sí, separáu del ser, ye radicalmente llibre. L'home ye'l non-yá-fechu, el que se fai a sigo mesmu.
#'''El ser-pa-otru:''' Sartre defende qu'el mio yo revela la indubitable presencia del otru na rellación en que l'otru dáseme non como oxetu sinón como un suxetu (ser-para-otru).
#'''El ser-pa-otru:''' Sartre defende que'l mio yo revela la indubitable presencia del otru na rellación en que l'otru dáseme non como oxetu sinón como un suxetu (ser-para-otru).
#'''Ateísmu y valores''': Pal filósofu, la esistencia de Dios ye imposible, una y bones el mesmu conceutu de Dios ye contradictoriu, pos sería l'en-sigo-pa-sí llográu. Por tanto, si Dios nun esiste, nun creó al home según una idea qu'afite la so esencia, polo que l'home atopar cola so radical llibertá. Esti ateísmu tien una consecuencia ética: Sartre afirma que los valores dependen dafechu del home y son creación so.
#'''Ateísmu y valores''': Pal filósofu, la esistencia de Dios ye imposible, una y bones el mesmu conceutu de Dios ye contradictoriu, pos sería l'en-sigo-pa-sí llográu. Por tanto, si Dios nun esiste, nun creó al home según una idea qu'afite la so esencia, polo que l'home atopar cola so radical llibertá. Esti ateísmu tien una consecuencia ética: Sartre afirma que los valores dependen dafechu del home y son creación so.


== Publicaciones ==
== Publicaciones ==
Mientres les décades de 1940 y 1950, les idees de Sartre yeren bien populares, y l'esistencialismu foi la filosofía preferida de la xeneración ''[[beatnik]]'' n'[[Europa]] y Estaos Xuníos. En 1948, la [[Ilesia Católica]] listó tolos llibros de Sartre nel ''[[Index Librorum Prohibitorum]]''. La mayoría de les sos obres de teatru tán llenes de símbolos que sirven de preséu pa espublizar la so filosofía. La más famosa, ''Fuxís Clos'' (''[[A puerta zarrada (obra)|A puerta zarrada]]''), contién la famosa frase: «''L'enfer, c'est l´Autre''» («L'infiernu ye l'Otru»). El [[Otru]] —en francés tien un algame universal y casi metafísicu— como otredad, como alteridad radical.<ref>(Grüner, Y., 2005, ''El fin de les pequeñes hestories'')</ref>
Mientres les décades de 1940 y 1950, les idees de Sartre yeren bien populares, y l'esistencialismu foi la filosofía preferida de la xeneración ''[[beatnik]]'' n'[[Europa]] y Estaos Xuníos. En 1948, la [[Ilesia Católica]] listó tolos llibros de Sartre nel ''[[Index Librorum Prohibitorum]]''. La mayoría de les sos obres de teatru tán llenes de símbolos que sirven de preséu pa espublizar la so filosofía. La más famosa, ''Fuxís Clos'' (''[[A puerta zarrada (obra)|A puerta zarrada]]''), contién la famosa frase: «''L'enfer, c'est l´Autre''» («L'infiernu ye l'Otru»). El [[Otru]] —en francés tien un algame universal y casi metafísicu— como otredad, como alteridad radical.<ref>(Grüner, E., 2005, ''El fin de les pequeñes hestories'')</ref>


Amás del impautu de ''[[La estomagada]]'', la mayor contribución lliteraria de Sartre foi la so triloxía ''[[Los caminos de la llibertá]]'' (compuesta por trés llibros: ''La edá de la razón'', ''L'aplazamientu'', y ''La muerte na alma''), que traza l'impautu de los eventos de la pre-guerra nes sos idees. Trátase d'un aproximamientu más prácticu y menos teórica al esistencialismu.
Amás del impautu de ''[[La estomagada]]'', la mayor contribución lliteraria de Sartre foi la so triloxía ''[[Los caminos de la llibertá]]'' (compuesta por trés llibros: ''La edá de la razón'', ''L'aplazamientu'', y ''La muerte na alma''), que traza l'impautu de los eventos de la pre-guerra nes sos idees. Trátase d'un aproximamientu más práuticu y menos teórica al esistencialismu.


Sobresal tamién el so famosu ensayo sobre [[Gustave Flaubert]]: ''[[El fatu de la familia]]''. Ye un minuciosu y avolumáu testu relativu al autor de ''[[Madame Bovary]]'', onde Sartre esamina cómo brota'l deséu d'escribir.
Sobresal tamién el so famosu ensayo sobre [[Gustave Flaubert]]: ''[[El fatu de la familia]]''. Ye un minuciosu y avolumáu testu relativu al autor de ''[[Madame Bovary]]'', onde Sartre esamina cómo brota'l deséu d'escribir.


En [[1964]] Sartre escribió una autobiografía denomada ''-yos mots'' (''Les pallabres''). Esi mesmu añu concedióse-y el [[Premiu Nobel de Lliteratura]], que tornó.
En [[1964]] Sartre escribió una autobiografía denomada ''Les mots'' (''Les pallabres''). Esi mesmu añu concedióse-y el [[Premiu Nobel de Lliteratura]], que tornó.


== Psicoloxía esistencial ==
== Psicoloxía esistencial ==
Llinia 70: Llinia 69:
D'esta miente ye que Sartre intentó un psicoanálisis racionalista» al cual llamó «[[psicoanálisis esistencial]]», basándose nuna total [[autocrítica]] del suxetu hasta profundización qu'esaniciara la «mala fe», que ye un [[autoengaño]] (basáu principalmente en [[Racionalización|racionalizaciones]]) poles cualos el suxetu pretende aselase, y al tratase precisamente de «fe», l'individuu cree ciegamente nelles ensin cuestionales. Y argumenta: «''Un ser humanu adultu nun puede nin tien de tar defendiendo los sos defectos en fechos asocedíos mientres la so infancia, eso ye [[mala fe (Sartre)|mala fe]] y falta de maduror''».
D'esta miente ye que Sartre intentó un psicoanálisis racionalista» al cual llamó «[[psicoanálisis esistencial]]», basándose nuna total [[autocrítica]] del suxetu hasta profundización qu'esaniciara la «mala fe», que ye un [[autoengaño]] (basáu principalmente en [[Racionalización|racionalizaciones]]) poles cualos el suxetu pretende aselase, y al tratase precisamente de «fe», l'individuu cree ciegamente nelles ensin cuestionales. Y argumenta: «''Un ser humanu adultu nun puede nin tien de tar defendiendo los sos defectos en fechos asocedíos mientres la so infancia, eso ye [[mala fe (Sartre)|mala fe]] y falta de maduror''».


==Conclusiones==
== Conclusiones ==

Les postures radical y pesimista de Sartre qu'apaecen na novela ''[[La estomagada]]'' (1938) y en ''[[El ser y la nada]]'' (1943) evolucionaron escontra una postura daqué más optimista en ''[[L'esistencialismu ye un humanismu]]'' (1946). Ende yá nun aportuna en que l'home seya una pasión inútil», sinón que l'esistencialismu preséntase como una doctrina de l'acción, anque permaneza la congoxa.
Les postures radical y pesimista de Sartre qu'apaecen na novela ''[[La estomagada]]'' (1938) y en ''[[El ser y la nada]]'' (1943) evolucionaron escontra una postura daqué más optimista en ''[[L'esistencialismu ye un humanismu]]'' (1946). Ende yá nun aportuna en que l'home seya una pasión inútil», sinón que l'esistencialismu preséntase como una doctrina de l'acción, anque permaneza la congoxa.


Llinia 77: Llinia 75:


== Obres ==
== Obres ==

=== Noveles y relatos ===
=== Noveles y rellatos ===
* ''[[La estomagada]]'' (''La nausée'', 1938)
* ''[[La estomagada]]'' (''La nausée'', 1938)
* ''[[El muriu]]'' (''-y mur'', 1939), inclúi:
* ''[[El muriu]]'' (''Le mur'', 1939), inclúi:
** ''[[El muriu (novela curtia)|El muriu]]'' (''-y mur'')
** ''[[El muriu (novela curtia)|El muriu]]'' (''Le mur'')
** ''[[La cámara (novela curtia)|La cámara]]'' (''La chambre'')
** ''[[La cámara (novela curtia)|La cámara]]'' (''La chambre'')
** ''[[Eróstrato (novela curtia)|Eróstrato]]'' (''Érostrate'')
** ''[[Eróstrato (novela curtia)|Eróstrato]]'' (''Érostrate'')
** ''[[Intimidá (novela curtia)|Intimidá]]'' (''Intimité'')
** ''[[Intimidá (novela curtia)|Intimidá]]'' (''Intimité'')
** ''[[La infancia d'un xefe]]'' (''L'enfance d'un chef'')
** ''[[La infancia d'un xefe]]'' (''L'enfance d'un chef'')
* ''[[Los caminos de la llibertá]]'' (''-yos chemins de llibertar'', 1945–1949):
* ''[[Los caminos de la llibertá]]'' (''Les chemins de llibertar'', 1945–1949):
** I: ''[[La edá de la razón]]'' (''L'âge de raison'', 1945)
** I: ''[[La edá de la razón]]'' (''L'âge de raison'', 1945)
** II: ''[[L'aplazamientu]]'' (''-y sursis'')
** II: ''[[L'aplazamientu]]'' (''Le sursis'')
** III: ''[[La muerte na alma]]'' (''La mort dans l'âme'', 1949)
** III: ''[[La muerte na alma]]'' (''La mort dans l'âme'', 1949)
* ''[[La suerte ta echada]]'' (''-yos jeux sont faits'') (1947)
* ''[[La suerte ta echada]]'' (''Les jeux sont faits'') (1947)


=== Obres teatrales ===
=== Obres teatrales ===
* ''Barioná, el fíu del truenu'' (''Bariona, ou le fils du tonnerre '', 1940) [http://www.youtube.com/playlist?list=PL9C8B4Y71Y0359605]
* ''Barioná, el fíu del truenu'' (''Bariona, ou le fils du tonnerre '', 1940) [http://www.youtube.com/playlist?list=PL9C8B4Y71Y0359605]
* ''[[Les mosques]]'' (''-yos mouches'', 1943)
* ''[[Les mosques]]'' (''Les mouches'', 1943)
* ''[[A puerta zarrada (obra)|A puerta zarrada]]'' (''Fuxís clos'', 1944)
* ''[[A puerta zarrada (obra)|A puerta zarrada]]'' (''Fuxís clos'', 1944)
* ''[[Muertos ensin sepultura]]'' (''Morts sans sépulture'', 1946)
* ''[[Muertos ensin sepultura]]'' (''Morts sans sépulture'', 1946)
* ''[[La puta respetuosa]]'' (''La putain respectueuse'', 1946)
* ''[[La puta respetuosa]]'' (''La putain respectueuse'', 1946)
* ''[[Les manes puerques]]'' (''-yos mains sales'', 1948)
* ''[[Les mains sales]]'' (''Les mains sales'', 1948)
* ''[[El diañu y Dios]]'' (''-y diable et le bon Dieu'', 1951)
* ''[[El diañu y Dios]]'' (''Le diable et le bon Dieu'', 1951)
* ''Kean'' (1954)
* ''Kean'' (1954)
* ''[[Nekrassov]]'' (1955)
* ''[[Nekrassov]]'' (1955)
* ''[[Los secuestraos de Altona]]'' (''-y Sequestres d'Altona'', 1959)
* ''[[Los secuestraos de Altona]]'' (''Le Sequestres d'Altona'', 1959)
* ''-yos Troyennes'' (1965)
* ''Les Troyennes'' (1965)


=== Ensayos ===
=== Ensayos ===
Llinia 124: Llinia 123:
* ''[[El ser y la nada]]'' (''L´être et le néant'', 1943)
* ''[[El ser y la nada]]'' (''L´être et le néant'', 1943)
* ''[[L'esistencialismu ye un humanismu]]'' (1945 y 1949)
* ''[[L'esistencialismu ye un humanismu]]'' (1945 y 1949)
* ''[[Crítica de la razón dialéctica]] (Tomu I)'' (''Critique de la raison dialectique'', 1960)
* ''[[Crítica de la razón dialéutica]] (Tomu I)'' (''Critique de la raison dialectique'', 1960)


=== Crítica lliteraria ===
=== Crítica lliteraria ===
Llinia 134: Llinia 133:
* ''Reflexones sobre la cuestión xudía'' (1946)
* ''Reflexones sobre la cuestión xudía'' (1946)
* ''El engranaje'' (''L'Engrenage'', 1948)
* ''El engranaje'' (''L'Engrenage'', 1948)
* ''Les pallabres'' (''-yos mots'', 1964, autobiografía de la so infancia)
* ''Les pallabres'' (''Les mots'', 1964, autobiografía de la so infancia)


=== Publicaciones póstumes ===
=== Publicaciones póstumes ===
* ''[[Cuadiernos por una moral]]'' (''Cahiers pour xune morale'', 1983)
* ''[[Cuadiernos por una moral]]'' (''Cahiers pour une morale'', 1983)
* ''[[Carnés de la drôle de guerre]]'' (1983)
* ''[[Carnés de la drôle de guerre]]'' (1983)
* ''[[Verdá y esistencia]]'' (''Vérité et existence'', 1989), Paidós I.C.Y. / O.A.B., [[Barcelona]], [[1996]]. Trad. d'Alicia Puleo. Revisión de la traducción,notaAmoros.
* ''[[Verdá y esistencia]]'' (''Vérité et existence'', 1989), Paidós ICE/UAB, [[Barcelona]], [[1996]]. Trad. d'Alicia Puleo. Revisión de la traducción,notaAmoros.
* ''Crítica de la Razón Dialéctica (Tomu II)''
* ''Crítica de la Razón Dialéutica (Tomu II)''
* ''[[Cartes al castor]]'' (''Lettres au castor'', 1983)
* ''[[Cartes al castor]]'' (''Lettres au castor'', 1983)


Llinia 154: Llinia 153:
{{commons}}
{{commons}}
{{wikiquote|Sartre}}
{{wikiquote|Sartre}}
* [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/MuestraRecursosWeb?portal=0&autor=5772 Sartre na Biblioteca Virtual Cervantes] (Universidá d'Alicante, España)
* [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/MuestraRecursosWeb?portal=0&autor=5772 Sartre na Biblioteca Virtual Cervantes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060818215709/http://www.cervantesvirtual.com/servlet/MuestraRecursosWeb?portal=0&autor=5772 |date=2006-08-18 }} (Universidá d'Alicante, España)
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero7/jpsartre.htm Los últimos díes de Sartre: l'infiernu son los otros]
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero7/jpsartre.htm Los últimos díes de Sartre: l'infiernu son los otros]
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero8/60nausea.htm La estomagada de Sartre]
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero8/60nausea.htm La estomagada de Sartre]
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero9/existenc.html Avera del esistencialismu]
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero9/existenc.html Avera del esistencialismu]
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero33/sartresi.html Sartre, un sieglu]
* [http://www.ucm.es/info/especulo/numbero33/sartresi.html Sartre, un sieglu]
* [http://www.youtube.com/watch?v=9xIinNjJBUs&feature=related Estractu d'entrevista a Sartre (Video)].
* [http://www.youtube.com/watch?v=9xIinNjJBUs Estractu d'entrevista a Sartre (Video)].
* [http://www.margencero.com/almiar/sartre-esistencialismu-y-conciencia-del mundu/ Sartre; Teoría fenomenológica de les emociones, esistencialismu y conciencia posicional del mundu - Adolfo Vásquez Rocca PH. D]
* [http://www.margencero.com/almiar/sartre-esistencialismu-y-conciencia-del-mundo/ Sartre; Teoría fenomenológica de les emociones, esistencialismu y conciencia posicional del mundu - Adolfo Vásquez Rocca PH. D]
* [http://www.theoria.eu/nomaes/36/adolfovrocca_2.pdf Jean Paul Sartre: Esquisa d'una teoría de les emociones; conciencia y mundu UCM - PDF]
* [http://www.theoria.eu/nomaes/36/adolfovrocca_2.pdf Jean Paul Sartre: Esquisa d'una teoría de les emociones; conciencia y mundu UCM - PDF]
*[http://www.literalia.es/PDF-Les Manes Puerques-de-Sartre-Jean-Paul-1-21839.html Les manes puerques. Reseña] En castellán.
*{{Enllaz rotu|1=Manes Puerques-de-Sartre-Jean-Paul-1-21839.html Les mains sales. Reseña |2=http://www.literalia.es/PDF-Les |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} En castellán.
{{socesión
{{socesión
| títulu=[[Imaxe: Nobel prize medal.svg|25px|center]] [[Premiu Nobel de Lliteratura]]
| títulu=[[Imaxe: Nobel prize medal.svg|25px|center]] [[Premiu Nobel de Lliteratura]]
Llinia 169: Llinia 168:
| socesor=[[Mijaíl Sholojov]]
| socesor=[[Mijaíl Sholojov]]
}}
}}



{{Tradubot|Jean-Paul Sartre}}
{{Tradubot|Jean-Paul Sartre}}
Llinia 176: Llinia 174:
[[Categoría:Dramaturgos y dramaturgues de Francia]]
[[Categoría:Dramaturgos y dramaturgues de Francia]]
[[Categoría:Ensayistes de Francia]]
[[Categoría:Ensayistes de Francia]]
[[Categoría:Epistemólogos]]
[[Categoría:Epistemólogos y epistemólogues]]
[[Categoría:Escritores de Francia]]
[[Categoría:Escritores de Francia]]
[[Categoría:Escritores en francés]]
[[Categoría:Escritores en francés]]
[[Categoría:Escritores sobre política]]
[[Categoría:Éticos]]
[[Categoría:Éticos]]
[[Categoría:Esistencialistes]]
[[Categoría:Esistencialistes]]
[[Categoría:Filósofos contemporaneos]]
[[Categoría:Filósofos contemporáneos]]
[[Categoría:Filósofos y filósofes de Francia]]
[[Categoría:Filósofos y filósofes de Francia]]
[[Categoría:Premiu Nobel de Lliteratura]]
[[Categoría:Premiu Nobel de Lliteratura]]
[[Categoría:Marxistes]]
[[Categoría:Marxistes]]
[[Categoría:Metafísicos]]
[[Categoría:Metafísicos y metafísiques]]
[[Categoría:Militares de Francia]]
[[Categoría:Militares de Francia]]
[[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]]
[[Categoría:Persones de París]]

Revisión actual a fecha de 13:42 17 avi 2024

Jean-Paul Sartre
Vida
Nacimientu París[1], 21 de xunu de 1905[2]
Nacionalidá Bandera de Francia Francia
Residencia París
Meudon
La Rochelle
Le Havre
Laon
Llingua materna francés
Muerte XIV Distritu de París, 15 d'abril de 1980[2] (74 años)
Sepultura Cementeriu de Montparnasse[3]
Causa de la muerte Edema
Familia
Padre Jean-Baptiste Sartre
Casáu con ensin valor
Pareyes Simone de Beauvoir
Michelle Vian
‎Wanda Kosakiewicz‎
‎Olga Kosakiewicz‎
Estudios
Estudios Lycée Henri IV (es) Traducir
Liceo Louis-le-Grand (es) Traducir
Cours Hattemer (es) Traducir
École normale supérieure
Universidá de París
Llingües falaes francés[4]
Oficiu dramaturgu, epistemólogu, novelista, guionista, biógrafu, críticu lliterariu, ensayista, militante de la resistencia, escritor políticu, escritor, filósofu, activista pola paz, publicista, intelectual, lletrista
Emplegadores Liceo Condorcet (es) Traducir
Premios
Nominaciones
Influyencies Martin Heidegger, Louis-Ferdinand Céline, Emmanuel Levinas, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Karl Marx y Edmund Husserl
Miembru de Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos
Movimientu Esistencialismu
ateísmu
fenomenología (es) Traducir
filosofía francesa (es) Traducir
Marxismu
Filosofía continental
Seudónimos Jacques Guillemin[8]
Serviciu militar
Lluchó en Guerra d'Independencia d'Arxelia
Segunda Guerra Mundial
Creencies
Relixón ateísmu
IMDb nm0765683
Cambiar los datos en Wikidata
Cavilgues de J. P. Sartre

noicon

Cavilgues de Jean Paul Sartre sobre la guerra y la llibertá.
¿Problemes al reproducir esti ficheru?

Jean-Paul Charles Aymard Sartre (21 de xunu de 1905, París – 15 d'abril de 1980, XIV Distritu de París), conocíu comúnmente como Jean-Paul Sartre, foi un filósofu, escritor, novelista, dramaturgu, activista políticu, biógrafu y críticu lliterariu francés, esponente del esistencialismu y del marxismu humanista. Foi'l décimu escritor francés escoyíu como Premiu Nobel de Lliteratura, en 1964, pero refugar esplicando nuna carta[9] a l'Academia Sueca qu'él tenía por regla tornar toa reconocencia o distinción y que los llazos ente l'home y la cultura teníen de desenvolvese direutamente, ensin pasar poles instituciones. Foi pareya de la tamién filósofa Simone de Beauvoir.

Biografía

[editar | editar la fonte]

Los padres de Sartre fueron Jean-Baptiste Sartre, un oficial naval, y Anne-Marie Schweitzer, hermana d'Albert Schweitzer. El so padre morrió de fiebre cuando él tenía apenes quince meses, y Anne-Marie criar con ayuda del so güelu, Charles Schweitzer, quien enseñaría matemátiques a Jean-Paul ya introduciríalu dende bien nueva a la lliteratura clásica.

La filosofía atráxo-y dende'l so adolescencia nos años venti, cuando lleó Essai sur les données immédiates de la conscience (Ensayo sobre los datos inmediatos de la consciencia) de Henri Bergson. Tuvo influencies d'Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Søren Kierkegaard, Edmund Husserl, y Martin Heidegger, ente otros.

Estudió en París na "elitista" École Normale Supérieure, graduándose en 1929 con un Doctoráu en Filosofía. Ye mientres los sos estudios que conoció a Simone de Beauvoir y a Raymond Aron. Sartre y de Beauvoir volviéronse compañeros indixebrables mientres el restu de les sos vides.

Foi soldáu conscripto del Exércitu Francés ente 1929 y 1931. Declaró darréu en 1959, que cada francés yera responsable colectivamente de los crímenes mientres la Guerra d'Independencia d'Arxelia (que yera una colonia francesa).[10]

En 1939 Sartre sirvió como meteorólogu nel Exércitu Francés mientres la Segunda Guerra Mundial.[11] Foi prindáu por tropes alemanes en 1940 en Padoux, pasando 9 meses como prisioneru de guerra en Nancy y depués en Stalag. Nun abandonó la filosofía mientres esi periodu y escribía a diariu, según el so testimoniu, apuntes nuna llibreta que caltuvo mientres la so vida en prisión

En 1964 refugó'l Premiu Nobel de Lliteratura, alegando que la so aceptación implicaría perder la so identidá de filósofu.

La so vida carauterizar por una actitú militante de la filosofía. Solidarizar colos más importantes acontecimientos de la so dómina, como'l Mayu Francés, la Revolución Cultural china —na so etapa d'acercamientu a los maoístes, a la fin de la so vida— y cola Revolución Cubana. A pesar de la so apolmonante fama mundial, Sartre caltuvo una vida senciella, con poques posesiones materiales y viviegamente comprometíu a delles causes hasta'l final de la so vida.

Finó'l 15 d'abril de 1980, a los 74 años d'edá, nel hospital de Broussais tres una enfermedá, que de fechu-y estremó de la direición de Libération años enantes. Foi soterráu'l 20 d'abril, arrodiáu d'un inmensu ensame. Más de 20.000 persones acompañaron el féretro hasta'l campusantu de Montparnasse, en París, onde fuelguen los sos restos.

Balta de Jean-Paul Sartre y de Simone de Beauvoir, nel campusantu de Montparnasse (París, Francia).

Pensamientu

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Esistencialismu

Nuna primer etapa desenvolvió una filosofía esistencialista, a la que correspuenden obres como El ser y la nada (1943) y L'esistencialismu ye un humanismu (1946). Desque en 1945 fundó la revista Les Temps Modernes convertir n'unu de los principales teóricos de la esquierda. Nuna segunda etapa se adscribió al marxismu, que'l so pensamientu espresó en La crítica de la razón dialéutica (1960), anque él siempres consideró esta obra como una continuación de El ser y la nada.

Sartre considera que'l ser humanu ta "condergáu a ser llibre", esto ye, refundiáu a l'acción y responsable dafechu de la so vida, ensin escuses. Anque almite dellos condicionamientos (culturales, por casu), nun almite determinismos. Concibe la esistencia humana como esistencia consciente. El ser del home estremar del ser de la cosa porque ye consciente. La esistencia humana ye un fenómenu suxetivu, nel sentíu de que ye conciencia del mundu y conciencia de sigo (d'ende lo suxetivo). Sartre formar na fenomenoloxía de Husserl y na filosofía de Heidegger (discípulu ésti d'aquél). Reparar equí la influencia qu'exerz sobre Sartre el racionalismu cartesianu. Nesti puntu estremar de Heidegger, quien dexa fora de xuegu a la conciencia.

Si en Heidegger el Dasein ye un «ser-ende», refundiáu al mundu como «eyecto», pa Sartre l'humanu en cuanto «ser-para-sigo» ye un pro-yecto», un ser que tien de faese».

L'home ye l'únicu que non yá ye tal como él concíbese, sinón tal como él quierse, y como se concibe dempués de la esistencia, como se quier dempués d'esti impulsu escontra la esistencia; l'home nun ye otra cosa que lo qu'él se fai. Ésti ye'l primer principiu del esistencialismu.
L'esistencialismu ye humanismu

Consecuentemente pa Sartre nel ser humanu «la esistencia preciede a la esencia», qu'esplica con un exemplu: si un artesanu quier realizar una obra, primero pensar, construyir na so cabeza: esa prefiguración va ser la esencia de lo que se va construyir, que depués va tener esistencia. Los seres humanos, nun son la resultancia d'un diseñu intelixente, y nun tenemos dientro nuesu daqué que nos faiga «malos por naturaleza» o «tendientes al bien» —como diverses corrientes filosófiques y polítiques creyeron—, y continua: «La nuesa esencia, aquello que nos definirá, ye lo que vamos construyir nós mesmos por aciu los nuesos actos», éstos sonnos ineludibles: nun actuar ye un actu en sí mesmu yá que la nuesa llibertá nun ye daqué que pueda ser dexáu de llau: ser ye ser llibres en situación, ser ye ser-para, ser como "proyeutu".

Rellación col comunismu

[editar | editar la fonte]
Simone de Beauvoir y Jean Paul Sartre entrevistar con Ernesto Che Guevara, en Cuba en 1960

El periodu inicial de la carrera de Sartre, definida por El ser y la nada (1943), foi siguíu por un segundu periodu d'activismu político ya intelectual. En particular, el so trabayu de 1948 Manes puerques esaminaba'l problema de ser un intelectual y participar na política coles mesmes. Nunca llegó a afiliase al Partíu Comunista Francés (PCF), anque foi simpatizante de la izquierda y desempeñó un papel prominente na llucha contra'l colonialismu francés n'Arxelia. Podría dicise que foi'l simpatizante más notable de la guerra de lliberación d'Arxelia. Tenía una ayudante doméstica arxelina, Arlette Elkaïm, a quien fixo fía adoptiva en 1965. Oponer a la Guerra de Vietnam, y xunto a Bertrand Russell y otres lluminaries entamó un tribunal col propósitu d'exhibir los crimen de guerra de los Estaos Xuníos. El tribunal llamábase «Tribunal Russell».

Agudamente críticu del estalinismu, el so pensamientu políticu travesó delles etapes: dende los momentos de Socialismu y Llibertá, agrupación política de la resistencia francesa a la ocupación alemana, cuando escribe un programa basáu en Saint-Simon, Proudhon y demás, cuando consideraba que'l socialismu d'Estáu yera contradictoriu a la llibertá del individuu, hasta la so perbreve adhesión al Partíu Comunista Francés, y el so posterior acercamientu a los maoístes. El so principal trabayu nel intentu de comunión ente l'esistencialismu y el marxismu foi Crítica de la razón dialéutica, publicáu en 1960.

La énfasis de Sartre nos valores humanistes de Marx y la so resultante énfasis nel mozu Marx llevar al famosu alderique col principal intelectual comunista en Francia de los años sesenta, Louis Althusser, nel qu'ésti trató de redefinir el trabayu de Marx nun periodu pre-marxista, con xeneralizaciones esencialistes sobre la humanidá, y un periodu auténticamente marxista, más maduru y científicu (a partir del Grundrisse y El capital). Dalgunos dicen qu'ésti ye l'únicu alderique públicu que Sartre perdió na so vida, pero hasta la fecha sigue siendo un eventu revesosu en dellos círculos filosóficos de Francia.

Mientres la Guerra de los Seis Díes oponer a la política de sofitu a los árabes, apregonada polos partíos comunistes del mundu (sacante Rumanía). Y, xunto con Pablo Picasso, entamara a 200 intelectuales franceses pa oponese al intentu de destrucción del estáu d'Israel, faciendo un llamáu a fortalecer los sectores antimperialistes de dambes partes como única forma de llegar a una paz xusta y al socialismu. Sartre yera un almirador del kibutz.[12]

L'esistencialismu sartriano

[editar | editar la fonte]

Nel pensamientu de Sartre, cabo destacar les siguientes idees:

  1. Conciencia prerreflexiva y conciencia reflexiva: La conciencia prerreflexiva ye'l pixín fechu de decatanos de daqué, el tener conciencia de daqué, y la conciencia reflexiva (el ego cogito cartesianu), surde cuando doi cuenta de que toi decatando de daqué.
  2. El ser-en-sigo: Sartre refuga'l dualismu ente apariencia y realidá y sostién que la cosa ye la totalidá de les sos apariencies. Si quitamos lo que na cosa ye por cuenta de la conciencia, que-y confier la esencia que la constitúi en tal cosa y non en tal otra, na cosa namái queda'l ser-en-sigo.
  3. El ser-pa-sigo: Si toa conciencia ye conciencia del ser tal como apaecer, la conciencia ye distinta del ser (nun ser o nada) y surde d'una negación del ser-en-sigo. Poro, el para sí, separáu del ser, ye radicalmente llibre. L'home ye'l non-yá-fechu, el que se fai a sigo mesmu.
  4. El ser-pa-otru: Sartre defende que'l mio yo revela la indubitable presencia del otru na rellación en que l'otru dáseme non como oxetu sinón como un suxetu (ser-para-otru).
  5. Ateísmu y valores: Pal filósofu, la esistencia de Dios ye imposible, una y bones el mesmu conceutu de Dios ye contradictoriu, pos sería l'en-sigo-pa-sí llográu. Por tanto, si Dios nun esiste, nun creó al home según una idea qu'afite la so esencia, polo que l'home atopar cola so radical llibertá. Esti ateísmu tien una consecuencia ética: Sartre afirma que los valores dependen dafechu del home y son creación so.

Publicaciones

[editar | editar la fonte]

Mientres les décades de 1940 y 1950, les idees de Sartre yeren bien populares, y l'esistencialismu foi la filosofía preferida de la xeneración beatnik n'Europa y Estaos Xuníos. En 1948, la Ilesia Católica listó tolos llibros de Sartre nel Index Librorum Prohibitorum. La mayoría de les sos obres de teatru tán llenes de símbolos que sirven de preséu pa espublizar la so filosofía. La más famosa, Fuxís Clos (A puerta zarrada), contién la famosa frase: «L'enfer, c'est l´Autre» («L'infiernu ye l'Otru»). El Otru —en francés tien un algame universal y casi metafísicu— como otredad, como alteridad radical.[13]

Amás del impautu de La estomagada, la mayor contribución lliteraria de Sartre foi la so triloxía Los caminos de la llibertá (compuesta por trés llibros: La edá de la razón, L'aplazamientu, y La muerte na alma), que traza l'impautu de los eventos de la pre-guerra nes sos idees. Trátase d'un aproximamientu más práuticu y menos teórica al esistencialismu.

Sobresal tamién el so famosu ensayo sobre Gustave Flaubert: El fatu de la familia. Ye un minuciosu y avolumáu testu relativu al autor de Madame Bovary, onde Sartre esamina cómo brota'l deséu d'escribir.

En 1964 Sartre escribió una autobiografía denomada Les mots (Les pallabres). Esi mesmu añu concedióse-y el Premiu Nobel de Lliteratura, que tornó.

Psicoloxía esistencial

[editar | editar la fonte]

Sartre refugó mientres décades la noción del Unbewußtsein («lo inconsciente»), particularmente la plantegada por Freud. Argumentaba que lo inconsciente yera un criteriu «característicu del irracionalismo alemán», y por tal motivu oponer a una psicoloxía que se basara nun «irracionalismo».

D'esta miente ye que Sartre intentó un psicoanálisis racionalista» al cual llamó «psicoanálisis esistencial», basándose nuna total autocrítica del suxetu hasta profundización qu'esaniciara la «mala fe», que ye un autoengaño (basáu principalmente en racionalizaciones) poles cualos el suxetu pretende aselase, y al tratase precisamente de «fe», l'individuu cree ciegamente nelles ensin cuestionales. Y argumenta: «Un ser humanu adultu nun puede nin tien de tar defendiendo los sos defectos en fechos asocedíos mientres la so infancia, eso ye mala fe y falta de maduror».

Conclusiones

[editar | editar la fonte]

Les postures radical y pesimista de Sartre qu'apaecen na novela La estomagada (1938) y en El ser y la nada (1943) evolucionaron escontra una postura daqué más optimista en L'esistencialismu ye un humanismu (1946). Ende yá nun aportuna en que l'home seya una pasión inútil», sinón que l'esistencialismu preséntase como una doctrina de l'acción, anque permaneza la congoxa.

L'humanismu clásicu almira a la humanidá en virtú de les producciones o valores de dellos homes concretos, y considera qu'esencialmente'l ser humanu ye'l más perfectu de tolos seres, pos ta fechu a semeyanza del Dios trascendente. Esti humanismu clásicu ye absurdu, diz Sartre. Frente a él, l'esistencialismu ye un humanismu porque ye una filosofía de l'acción y de la llibertá: la dignidá humana anicia na llibertá; gracies a ella'l ser humanu siempres tesciende la so situación concreta, aspira al futuru ensin tar determináu pol so pasáu, trázase metes y constrúi la so ser. D'ende que l'esistencialismu seya tamién una doctrina de l'acción. Amás, ye una teoría pa la cual l'únicu universu ye l'universu humanu. Esto quier dicir que la esfera de coses coles que l'home trata nun ta marcada por daqué trascendente, nin pola naturaleza. La esfera de coses qu'atañen al home depende de la so propia suxetividá; nun hai otru llexislador que l'home mesmu.

Obres

[editar | editar la fonte]

Noveles y rellatos

[editar | editar la fonte]

Obres teatrales

[editar | editar la fonte]

Ensayos

[editar | editar la fonte]
  • Situaciones (Situations, 1947–1976):
    • Situaciones I: L'home y les coses (1947)
    • Situaciones II: ¿Qué ye la lliteratura? (Qu'est-ce que la littérature?, 1948)
    • Situaciones III: La República del silenciu: estudios políticos y lliterarios (1949)
    • Situaciones IV: Lliteratura y arte (1964)
    • Situaciones V: Colonialismu y neocolonialismu (Colonialisme et néo-colonialisme, 1964)
    • Situaciones VI: Problemes del marxismu 1 (Problèmes du marxisme I, 1964)
    • Situaciones VII: Problemes del marxismu 2 (Problèmes du marxisme II, 1965)
    • Situaciones VIII: Alredor del 68 (Autour de 68, 1972)
    • Situaciones IX: L'escritor y el so llinguaxe y otros testos (1972)
    • Situaciones X: Autorretratu a los setenta años (1976)

Obres filosófiques

[editar | editar la fonte]

Crítica lliteraria

[editar | editar la fonte]

Otres obres

[editar | editar la fonte]
  • Reflexones sobre la cuestión xudía (1946)
  • El engranaje (L'Engrenage, 1948)
  • Les pallabres (Les mots, 1964, autobiografía de la so infancia)

Publicaciones póstumes

[editar | editar la fonte]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 10 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  2. ↑ 2,0 2,1 Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  3. ↑ URL de la referencia: https://www.landrucimetieres.fr/spip/spip.php?article994.
  4. ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
  5. ↑ «Les "douze meilleurs romans français du demi-siècle"» (francés). Le Monde. Societe Editrice Du Monde (29 mayu 1950).
  6. ↑ «The Nobel Prize in Literature 1964». Fundación Nobel. Consultáu'l 27 marzu 2021.
  7. ↑ Afirmao en: nobelprize.org. Identificador de nominación de persona al Premio Nobel: 12337. Editorial: Fundación Nobel. Llingua de la obra o nome: inglés.
  8. ↑ Afirmao en: Libraries Australia Authorities. Identificador NLA: 35476373.
  9. ↑ El País (5 de xineru de 2015l). «Sartre pidió per carta que nun-y dieren el Nobel que finalmente ganó en 1964». Consultáu'l 5 de xineru de 2015.
  10. ↑ James D. Le Sueur, y Pierre Bourdieu (2005). Uncivil War: Intellectuals and Identity Politics During the Decolonization of Algeria. University of Nebraska Press, páx. 8=178. ISBN 0-8032-8028-9.
  11. ↑ Adrian Van den Hoven, y Andrew N. Leak (2005). Sartre Today: A Centenary Celebration. Berghahn Books. ISBN 1-84545-166-X.
  12. ↑ [1] Sartre: The Philosopher of the Twentieth Century
  13. ↑ (Grüner, E., 2005, El fin de les pequeñes hestories)

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]


Predecesor:
Yorgos Seferis
Premiu Nobel de Lliteratura
1964 (Refugáu pol autor) 		Socesor:
Mijaíl Sholojov


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean-Paul_Sartre&oldid=4316831»