Diferencies ente revisiones de «Idioma ugaríticu»

Contenido eliminado Contenido añadido

En renglón

Revisión actual a fecha de 15:20 19 mar 2024

Ugartítico
Faláu en	Ugarit
Llingua muerta	escontra'l sieglu XII e.C.
Familia	Afroasiática Semítica Semítica Occidental Semítica Central Semítica Noroccidental Ugarítico
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`{{{iso2}}}`
ISO 639-3	`uga`

El ugarítico ye una llingua semítica güei día estinguida que se falaba en Ugarit (Siria) a partir del 2000 aC. Conozse gracies a la gran cantidá de restos atopaos en 1928, con tablillas de signos cuneiformes que formaben un alfabetu propiu (l'alfabetu ugarítico). Amás de documentos comerciales y históricos, topáronse restos lliterarios de gran valor. Ugarit foi una ciudá estáu multillingüe que conquistó munchos territorios vecinos. La importancia del ugarítico deber a la so rellación cola Biblia, una y bones munchos de los testos atopaos ayudaron a entender meyor l'Antiguu Testamentu.

El ugarítico tien unes carauterístiques gramaticales bien similares a les del árabe antiguu y el acadiu. Ye una llingua flexiva y de tipoloxía VSO (Verbu Suxetu Oxetu). Los sustantivos tienen xéneru gramatical masculín y femenín y númberu gramatical singular, dual y plural; tornar en trés casos distintos (nominativu, acusativu y xenitivu).

Mapa de Siria nel segundu mileniu antes de Cristu.

Sistema ugarítico d'escritura

L'alfabetu ugarítico ye un abjad cuneiforme escastáu qu'empezó a ser utilizáu escontra'l sieglu XV antes de Cristu y representa el sistema más antiguu ente los d'escritura alfabético de les llingües semítiques noroccidentales (feniciu, araméu, hebréu).

Por fuercia, tamién otres llingües amás del ugarítico escribir con esti alfabetu, como ye'l casu del idioma hurrita.

Esbozu gramatical de la llingua ugarítica

Fonoloxía

Sistema vocálicu

El vocalismu ugarítico consta d'ocho fonemes /i ī ē a ā ō o ū/, con una oposición primaria de trés timbres /i a o/ colos sos axugos llargos /ī ā ū/ y dos volcales llargues secundaries asimétriques, /ē ō/, diacrónicamente provenientes de la monoptongación de los diptongos /aj/ y /aw/ respeutivamente.

Sistema consonánticu

El consonantismu ugarítico presenta ventiocho unidaes fonemátiques:

		Llabial	Interdental	Dentoalveolar		Palatal	Velar	Uvular	Faringal	Glotal
		Llabial	Interdental	non enfática	enfática	Palatal	Velar	Uvular	Faringal	Glotal
Nasal		/m/		/n/
Oclusiva	sorda	/p/		/t/	/tˤ/		/k/	/q/		/ʔ/
Oclusiva	sonora	/b/		/d/			/g/
Fricativa	sonora		/θ/	/s/	/sˤ/	/ʃ/	/x/		/ħ/	/h/
Fricativa	sonora		/ð/	/z/	/ðˤ/	/ʒ/	/ɣ/		/ʕ/
Batiente				/r/
Aproximante				/l/		/j/	/w/

La fricativa palatal sonora [ʒ] ye producida tardíamente como variante alofónica de la fricativa interdental sonora /ð/.

La fricativa velar sonora [ɣ] ye producida tardíamente como variante alofónica interdental enfática sonora /ðˤ/.

Morfoloxía nominal

Como'l restu de les llingües semítiques, la morfoloxía nominal ugarítica presenta cuatro categoríes: xéneru, estáu, casu y númberu.

Comparativamente, por cuenta de la so prioridá cronolóxica, el ugarítico amuésase conservador dientro del conxuntu del semíticu noroccidental: los nomes, tantu sustantivos como axetivos, caltienen la flexón tríptota perdida n'araméu y poles llingües cananees (casos nominativu, acusativu y xenitivu) y caltienen tamién el dual, magar tampoco equí nun hai rastru de daqué equivalente a la nunación de la llingua árabe o a la mimación del acadiu.

Xéneru

Na dicotomía masculín / femenín, el masculín ye'l términu ensin marcar morfolóxica y sintácticamente. Salvu escases esceiciones (como ʔummu 'mar'), el xéneru femenín espresar por aciu el morfema /-at/: malku 'rei' / malkatu 'reina'.

Estáu

El nucleu del sintagma nominal puede apaecer en ugarítico en dos estaos: absolutu y constructo, caso esti en que'l sustantivu ye siguíu por un complementu xenitivu (un sustantivu en casu xenitivu o bien un pronome enclíticu).

Caso

El sistema trivocálico heredáu del protosemíticu opón los casos nominativu, acusativu y xenitivu, marcaos respeutivamente polos morfemes sufijales /-o/, /-a/, /-i/.

	Nominativu	Acusativu	Xenitivu
Masculín	malku	malka	malki
Femenín	malkatu	malkata	malkati

Númberu

Al singular, non marcáu y tornáu siguiendo'l modelu tríptoto, opónense un dual y un plural.

Dual

En estáu absolutu, el morfema de dual representáu pola escritura ugarítica ye /m/, sufixu que cai nel estáu constructo. La reconstrucción de la vocalización revela un morfema de dual díptoto: nominativu /āel mio/, acusativu-xenitivu /ēel mio/ (< */aymi/, por monoptongación, cf. árab /ayni/), polo que fai al estáu absolutu; nominativu /ā/ y acusativu-xenitivu /ē/, n'estáu consructo (< */ai/, cf. árab /ai/).

	Nominativu	Acusativu-xenitivu
malkāel mio	malkēel mio
Constructo	malkā	malkē

Plural

El ugarítico nun caltién (o nun desenvolvió, dependiendo de la hipótesis que se tome) los plurales fractos d'otres llingües semítiques como l'árabe. Tolos plurales son regulares y, ente que'l femeninio nun estrema morfolóxicamente los estaos absolutu y constructo, (nominativu -/āel to/, acusativu-xenitivu -/āti/), el masculín presenta cayida de /m/ nel morfema sufijal del plural (nominativu absolutu -/ūma/, constructo -/ū/; acusativu-xenitivu absolutu -/īma/, constructo -/ī/).

Numberales

Los siguientes son los numberales documentaos en ugarítico:

	Masculín	Femenín
1	ʔaḫadu
2	ṯināel mio	ṯitāel mio
3	ṯa elāṯo	ṯa elāṯatu
4	ʔarbaʕo	ʔarbaʕatu
5	ḫam(i)šo	ḫam(i)šatu
6	ṯiṯṯo	ṯiṯṯatu
7	šabʕo	šabʕatu
8	ṯamānu	ṯamānīel to
9	tišʕo	tišʕatu
10	ʕaš(a)ru	ʕaš(a)r(a)el to
20	ʕišrūma
30	ṯa elāṯūma
100	el mioʔatu
1000	ʔalpu

A les formes de nominativu m. ṯināel mio, f. ṯitāel mio, correspuenden les d'acusativu-xenitivu m. ṯinēel mio i f. ṯitēel mio (< *ṯinaymi i *ṯitaymi, respeutivamente).

Les decenes constrúyense siguiendo'l modelu del plural regular díptoto: nominativu -ūma (ʕišrūma, ṯa elāṯūma), acusativu-xenitivu -īma (ʕišrīma, ṯa elāṯīma).

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Idioma ugaríticu.

@@ Llinia 2: / Llinia 2: @@
 {{Ficha d'idioma |nome =
 Ugartítico
-|familia madre =  Llingües afroasiáticas|países= [[Ugarit]]
+|familia madre = Llingües afroasiátiques|países= [[Ugarit]]
-|llingua_muerta = escontra'l [[sieglu XII a. C.]]
+|llingua_muerta = escontra'l [[sieglu XII e.C.]]
-|familia= [[Llingües afroasiáticas|Afroasiática]]<br />
+|familia= [[Llingües afroasiátiques|Afroasiática]]<br />
 &nbsp;[[Llingües semítiques|Semítica]]<br />
 &nbsp;&nbsp;[[Llingües semítiques occidentales|Semítica Occidental]]<br />
@@ Llinia 11: / Llinia 11: @@
 &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Ugarítico'''
 |iso3 = uga}}
-El '''ugarítico''' ye una [[llingua semítica]] güei día extinta que se falaba en [[Ugarit]] ([[Siria]]) a partir del 2000 aC. Conozse gracies a la gran cantidá de restos atopaos en 1928, con tablillas de signos cuneiformes que formaben un alfabetu propiu (el [[alfabetu ugarítico]]). Amás de documentos comerciales y hestóricos, topáronse restos lliterarios de gran valor. [[Ugarit]] foi una ciudá tao multilingüe que conquistó munchos territorios vecinos. La importancia del ugarítico deber a la so relación cola [[Biblia]], una y bones munchos de los testos atopaos ayudaron a entender meyor el [[Antiguu Testamentu]].
+El '''ugarítico''' ye una [[llingua semítica]] güei día estinguida que se falaba en [[Ugarit]] ([[Siria]]) a partir del 2000 aC. Conozse gracies a la gran cantidá de restos atopaos en 1928, con tablillas de signos cuneiformes que formaben un alfabetu propiu (l'[[alfabetu ugarítico]]). Amás de documentos comerciales y históricos, topáronse restos lliterarios de gran valor. [[Ugarit]] foi una ciudá estáu multillingüe que conquistó munchos territorios vecinos. La importancia del ugarítico deber a la so rellación cola [[Biblia]], una y bones munchos de los testos atopaos ayudaron a entender meyor l'[[Antiguu Testamentu]].
-El ugarítico tien unes característiques gramaticales bien similares a les del [[árabe antiguu]] y el [[acadio]]. Ye una [[llingua flexiva]] y de [[Tipoloxía llingüística|tipoloxía]] VSO ([[Verbu Suxetu Oxetu]]). Los sustantivos tienen [[xéneru gramatical]] masculín y femenín y númberu gramatical singular, dual y plural; tornar en trés [[casos gramaticales|casos]] distintos ([[nominativu]], [[acusativu]] y [[xenitivu]]).
+El ugarítico tien unes carauterístiques gramaticales bien similares a les del [[árabe antiguu]] y el [[acadiu]]. Ye una [[llingua flexiva]] y de [[Tipoloxía llingüística|tipoloxía]] VSO ([[Verbu Suxetu Oxetu]]). Los sustantivos tienen [[xéneru gramatical]] masculín y femenín y númberu gramatical singular, dual y plural; tornar en trés [[casos gramaticales|casos]] distintos ([[nominativu]], [[acusativu]] y [[xenitivu]]).
-[[Archivu:Syria2mil.JPG|thumb|275px|Mapa de Siria nel segundu mileniu antes de Cristu.]]
+[[Ficheru:Syria2mil.JPG|thumb|275px|Mapa de Siria nel segundu mileniu antes de Cristu.]]
 == Sistema ugarítico d'escritura ==
 {{AP|Alfabetu ugarítico}}
-[[Archivu:Ugaritic-alphabet-chart.svg|thumb|275px|Abjad ugarítico con trescripción.]]
+[[Ficheru:Ugaritic-alphabet-chart.svg|thumb|275px|Abjad ugarítico con trescripción.]]
-L'alfabetu ugarítico ye un [[abjad]] [[Escritura cuneiforme|cuneiforme]] escastáu qu'empezó a ser utilizáu escontra'l sieglu XV antes de Cristu y representa el sistema más antiguu ente los de [[escritura alfabético]] de les [[llingües semítiques noroccidentales]] ([[Idioma feniciu|feniciu]], [[Idioma araméu|araméu]], [[Idioma hebréu|hebréu]]).
+L'alfabetu ugarítico ye un [[abjad]] [[Escritura cuneiforme|cuneiforme]] escastáu qu'empezó a ser utilizáu escontra'l sieglu XV antes de Cristu y representa el sistema más antiguu ente los d'[[escritura alfabético]] de les [[llingües semítiques noroccidentales]] ([[Idioma feniciu|feniciu]], [[Idioma araméu|araméu]], [[Idioma hebréu|hebréu]]).
-Por fuerza, tamién otres llingües amás del ugarítico escribir con esti alfabetu, como ye'l casu del [[idioma hurrita]].
+Por fuercia, tamién otres llingües amás del ugarítico escribir con esti alfabetu, como ye'l casu del [[idioma hurrita]].
 == Esbozu gramatical de la llingua ugarítica ==
@@ Llinia 29: / Llinia 29: @@
 ==== Sistema vocálicu ====
-El vocalismu ugarítico consta d'ocho fonemes /i ī ē a ā ō o ū/, con una oposición primaria de trés [[timbre vocálicu|timbres]] /i a o/ colos sos axugos llargos /ī ā ū/ y dos volcales llargues secundaries asimétriques, /ē ō/, diacrónicamente provenientes de la [[monoptongación]] de los [[diptongu|diptongos]] /aj/ y /aw/ respectivamente.
+El vocalismu ugarítico consta d'ocho fonemes /i ī ē a ā ō o ū/, con una oposición primaria de trés [[timbre vocálicu|timbres]] /i a o/ colos sos axugos llargos /ī ā ū/ y dos volcales llargues secundaries asimétriques, /ē ō/, diacrónicamente provenientes de la [[monoptongación]] de los [[diptongu|diptongos]] /aj/ y /aw/ respeutivamente.
 ==== Sistema consonánticu ====
-El consonantismu ugarítico presenta veintiocho unidad fonemátiques:
+El consonantismu ugarítico presenta ventiocho unidaes fonemátiques:
-{| class="wikitable" style="text-align: center;"
+{| {{tablaguapa}} style="text-align: center;"
 |-
 ! rowspan="2" colspan=2 | &nbsp;
@@ Llinia 81: / Llinia 81: @@
 Como'l restu de les [[llingües semítiques]], la [[morfoloxía nominal]] ugarítica presenta cuatro categoríes: [[xéneru (gramática)|xéneru]], [[estáu (gramática)|estáu]], [[casu gramatical|casu]] y [[númberu (gramática)|númberu]].
-Comparativamente, por cuenta de la so prioridá cronolóxica, el ugarítico amuésase conservador dientro del conxuntu del [[semíticu noroccidental]]: los nomes, tantu [[sustantivu|sustantivos]] como [[axetivu|axetivos]], caltienen la [[Flexón (llingüística)|flexón]] tríptota perdida en [[Idioma araméu|araméu]] y poles [[llingües cananees]] (casos [[nominativu]], [[acusativu]] y [[xenitivu]]) y caltienen tamién el [[Númberu dual|dual]], magar tampoco equí nun hai rastru de daqué equivalente a la [[nunación]] de la llingua árabe o a la [[mimación]] del acadio.
+Comparativamente, por cuenta de la so prioridá cronolóxica, el ugarítico amuésase conservador dientro del conxuntu del [[semíticu noroccidental]]: los nomes, tantu [[sustantivu|sustantivos]] como [[axetivu|axetivos]], caltienen la [[Flexón (llingüística)|flexón]] tríptota perdida n'[[Idioma araméu|araméu]] y poles [[llingües cananees]] (casos [[nominativu]], [[acusativu]] y [[xenitivu]]) y caltienen tamién el [[Númberu dual|dual]], magar tampoco equí nun hai rastru de daqué equivalente a la [[nunación]] de la llingua árabe o a la [[mimación]] del acadiu.
 ==== Xéneru ====
-Na dicotomía [[masculín]] / [[femenín]], el masculín ye'l términu ensin marcar morfolóxica y sintácticamente. Salvu escases esceiciones (como ''ʔummu'' ‘mar’), el xéneru femenín espresar por aciu el [[morfema]] /-'''at'''/: ''malku'' ‘rei’ / ''malkatu'' ‘reina’.
+Na dicotomía [[masculín]] / [[femenín]], el masculín ye'l términu ensin marcar morfolóxica y sintácticamente. Salvu escases esceiciones (como ''ʔummu'' 'mar'), el xéneru femenín espresar por aciu el [[morfema]] /-'''at'''/: ''malku'' 'rei' / ''malkatu'' 'reina'.
-==== Tao ====
+==== Estáu ====
-El núcleu del sintagma nominal puede apaecer en ugarítico en dos estaos: [[estáu absolutu|absolutu]] y [[estáu constructo|constructo]], caso esti en que'l sustantivu ye siguíu por un complementu xenitivu (un sustantivu en casu xenitivu o bien un pronome enclíticu).
+El nucleu del sintagma nominal puede apaecer en ugarítico en dos estaos: [[estáu absolutu|absolutu]] y [[estáu constructo|constructo]], caso esti en que'l sustantivu ye siguíu por un complementu xenitivu (un sustantivu en casu xenitivu o bien un pronome enclíticu).
 ==== Caso ====
-El sistema trivocálico heredáu del [[protosemítico]] opón los casos [[nominativu]], [[acusativu]] y [[xenitivu]], marcaos respectivamente polos morfemes sufijales /'''-o'''/, /'''-a'''/, /'''-i'''/.
+El sistema trivocálico heredáu del [[protosemíticu]] opón los casos [[nominativu]], [[acusativu]] y [[xenitivu]], marcaos respeutivamente polos morfemes sufijales /'''-o'''/, /'''-a'''/, /'''-i'''/.
+:{| {{tablaguapa}}
-:{| class="wikitable"
 |-
 !
@@ Llinia 115: / Llinia 115: @@
 En [[estáu absolutu]], el morfema de dual representáu pola escritura ugarítica ye /'''m'''/, [[sufixu]] que cai nel [[estáu constructo]]. La reconstrucción de la vocalización revela un morfema de dual díptoto: nominativu /'''āel mio'''/, acusativu-xenitivu /'''ēel mio'''/ (< */''aymi''/, por monoptongación, cf. árab /''ayni''/), polo que fai al estáu absolutu; nominativu /'''ā'''/ y acusativu-xenitivu /'''ē'''/, n'estáu consructo (< */''ai''/, cf. árab /''ai''/).
+{| {{tablaguapa}}
-{| class="wikitable"
 |-
 !
@@ Llinia 131: / Llinia 131: @@
 ===== Plural =====
-El ugarítico nun caltien (o nun desenvolvió, dependiendo de la hipótesis que se tome) los [[plural fracto|plurales fractos]] d'otres llingües semítiques como l'árabe. Tolos plurales son regulares y,  ente que'l femeninio nun estrema morfológicamente los estaos absolutu y constructo, (nominativu -/'''āel to'''/, acusativu-xenitivu -/'''āti'''/), el masculín presenta cayida de /''m''/ nel morfema sufijal del plural (nominativu absolutu -/'''ūma'''/, constructo -/'''ū'''/; acusativu-xenitivu absolutu -/'''īma'''/, constructo -/'''ī'''/).
+El ugarítico nun caltién (o nun desenvolvió, dependiendo de la hipótesis que se tome) los [[plural fracto|plurales fractos]] d'otres llingües semítiques como l'árabe. Tolos plurales son regulares y, ente que'l femeninio nun estrema morfolóxicamente los estaos absolutu y constructo, (nominativu -/'''āel to'''/, acusativu-xenitivu -/'''āti'''/), el masculín presenta cayida de /''m''/ nel morfema sufijal del plural (nominativu absolutu -/'''ūma'''/, constructo -/'''ū'''/; acusativu-xenitivu absolutu -/'''īma'''/, constructo -/'''ī'''/).
 === Numberales ===
-Los siguientes son los [[Numberal (llingüística)|numberales]] documentados en ugarítico:
+Los siguientes son los [[Numberal (llingüística)|numberales]] documentaos en ugarítico:
+{| {{tablaguapa}}
-{| class="wikitable"
 |-
 !
@@ Llinia 194: / Llinia 194: @@
 |}
-* A les formes de nominativu m. ''ṯināel mio'', f. ''ṯitāel mio'', correspuenden les d'acusativu-xenitivu m. ''ṯinēel mio'' i f. ''ṯitēel mio'' (< *''ṯinaymi'' i *''ṯitaymi'', respectivamente).
+* A les formes de nominativu m. ''ṯināel mio'', f. ''ṯitāel mio'', correspuenden les d'acusativu-xenitivu m. ''ṯinēel mio'' i f. ''ṯitēel mio'' (< *''ṯinaymi'' i *''ṯitaymi'', respeutivamente).
 * Les decenes constrúyense siguiendo'l modelu del plural regular díptoto: nominativu -''ūma'' (''ʕišrūma'', ''ṯa elāṯūma''), acusativu-xenitivu -''īma'' (''ʕišrīma'', ''ṯa elāṯīma'').
 {{ORDENAR:Ugaritico}}
+{{Tradubot|Idioma ugarítico}}
+== Referencies ==
-{{Tradubot|Idioma ugarítico}}
+{{llistaref}}
+== Enllaces esternos ==
-[[Categoría:Llingües semítiques noroccidentales]]
+{{commons}}
-[[Categoría:Llingües muertes d'Asia]]
+{{control d'autoridaes}}
-[[Categoría:Wikipedia:Correxir traducción]]
+[[Categoría:Llingües semítiques noroccidentales]]
+[[Categoría:Llingües muertes d'Asia]]