Diferencies ente revisiones de «1800»
Contenido eliminado Contenido añadido
m robot Añadido: nah:1800 |
m iguo testu: polos británicu => polos británicos |
||
| (Nun s'amuesen 111 revisiones intermedies de 32 usuarios) | |||
Llinia 1:
{{Tradubot|1800}}
{{añu}}
== Fechos ==
=== Xineru ===
* [[Campaña d'Exiptu]]: dempués de la salida de [[Bonaparte]] la situación del cuerpu espedicionariu francés vuélvese precaria n'[[Exiptu]].
* [[10 de xineru]]: El Senáu de los [[Estaos Xuníos]] ratifica un Tratáu de Paz con [[Tunicia]].
* [[12 de xineru]]: Tratáu de Pacificación del Oeste ([[Francia]]) ente'l gobiernu, representáu por [[Hédouville]] y los xefes [[chuanes]], representaos por [[d'Andigné]], [[Boumont]], [[Kainlis]] y [[La Roche Saint-André]].
* [[17 de xineru]]: El númberu de periódicos autorizaos en [[Francia]] vese amenorgáu a 11.
* [[20 de xineru]]: Celébrense los esponsales de [[Carolina Bonaparte]] y [[Joaquín Murat]].
* [[24 de xineru]]: [[Kléber]], pola Convención d'[[El-Arich]], acepta arrenunciar a la ocupación d'[[Exiptu]], pero la intransixencia de [[Gran Bretaña]] oblíga-y a camudar la so decisión.
* 24 de xineru: Victoria menor de los [[Chuanes]] na [[batalla de la ponte de Loc'h]] ([[Francia]]).
=== Febreru ===
* [[13 de febreru]]: Creación del [[Bancu de Francia]] cola xunta de dellos bancos privaos nuna sociedá con aiciones.
* [[17 de febreru]]: La llei del 28 de "''pluviôse''" del añu VIII, reorganiza l'alministración en [[Francia]]. [[Bonaparte]] aumenta los poderes de los comisarios de la República que se convierten en prefeutos y subprefectos, nomaos y revocaos pol poder central. Un sistema de tutela alministrativa exercítase sobre los conceyos. Los prefeutos nomen a los alcaldes y los conseyeros municipales de les ciudaes de menos de 5000 habitantes, y el poder central noma direutamente aquellos de ciudaes de más de 5000 habitantes. [[París]] tien un prefeutu del [[ríu Sena|Sena]] y un prefeutu de policía. Un conseyu xeneral de 16 a 24 miembros, escoyíos na llista d'enfotu departamental pol gobiernu, tien un rol consultivu.
* 17 de febreru: El departamentu del [[Mont-Terrible]] ye incorporáu nel [[Haut-Rhin]] ([[Francia]]).
* [[18 de febreru]]: La escuadra inglesa de Nelson gana a la francesa cerca de Malta.
* [[Francia]]: Los rebeldes [[chuanes]] de [[Vendée]] tomen les armes.
=== Marzu ===
* [[14 de marzu]]: El cardenal [[Barnaba Chiaramonti]] ye nomáu papa sol nome de [[Píu VII]] (1800-1823), sustituyendo al difuntu [[Píu VI]].
* [[18 de marzu]]: Llei del 27 de "''ventôse''", reorganizando'l sistema xudicial francés: xueces de paz escoyíos nos cantones, tribunales de primera instancia nos distritos (''arrondissement''), tribunales criminales nos departamentos. Los xueces son nomaos pol gobiernu y pagos pol presupuestu del Estáu. Son nomaos pa tola vida ya inamovibles.
* [[20 de marzu]]: Invención de la [[pila voltaica]] por [[Alessandro Volta]]: la primera [[batería llétrica]] química.
* [[20 de marzu]]: [[Kléber]] vence un exércitu turcu n'[[Heliópolis]] ([[Exiptu]]).
* [[21 de marzu]]: [[Rusia]] y l'[[Imperiu otomanu]], aprueben el [[Tratáu de Constantinopla]] pol que crean la [[República Federativa de les Siete Islles]], nome dau a la entidá que reagrupa 7 islles del [[mar Xónicu]] (hasta agora [[venecianes]]), asitiaes ente [[Grecia]] ya [[Italia]], que [[Francia]] s'axudicara nel [[Tratáu de Campo Formio]] en [[1797]].
* [[21 de marzu]]: [[Píu VII]] ye nomáu papa, siendo'l númberu 251.
* [[28 de marzu]]: L'[[Acta d'Unión]] d'[[Irlanda]] al [[Reinu Xuníu]] ye votada pol parllamentu irlandés. Preparáu por [[Pitt]], da a los irlandeses una representación en [[ciudá de Westminster|Westminster]], pa tomar parte de los alderiques que-yos concierne. Va entrar a valir el 1 de xineru de [[1801]], y suprime'l Parllamentu de [[Dublín]] en cuenta de la creación de 95 diputaos y 22 pares irlandeses nel senu del Parllamentu del [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña y Irlanda]]. [[Xurde III]] opónse a la emancipación de los católicos prometida por [[Pitt]].
* [[Rusia]]: reforma militar que da autonomía alministrativa a l'artillería.
=== Abril ===
* [[24 d'abril]]: Fundación de la [[Biblioteca del Congresu]] d'[[Estaos Xuníos d'América]].
* [[Rusia]]: Decretu prohibiendo la importación de tolos llibros estranxeros.
* [[Estaos Xuníos]]: Entamu de les votaciones pa la eleición del presidente. Va durar hasta ochobre. La resultancia nun ye anunciáu hasta febreru de [[1801]].
=== Mayu ===
* [[2 de mayu]]: [[Rusia]], los miembros escoyíos polos tribunales de la nobleza son reemplazaos por funcionarios.
* [[3 de mayu]]: Victoria de [[Claude Jacques Lecourbe]] a la [[batalla de Stockach]]. Victoria de [[Moreau]] a la [[batalla d'Engen]].
* [[5 de mayu]]: [[Gran Bretaña]] proclama l'[[Acta d'Unión]] ([[Act of Union]]) pa xunir [[Gran Bretaña]] ya [[Irlanda]] nel [[Reinu Xuníu]]. Esta acta, va tomar efeutu oficial el 1 de xineru de [[1801]].
* [[6 de mayu]]: Los austriacos crucien el [[Puertu de Tende]] y ocupen la rexón de [[Niza]] ([[Francia]]).
* [[15 de mayu]]: [[Napoleón Bonaparte]] crucia los [[Alpes]] ya invade [[Italia]].
* [[16 de mayu]]: Primer censu xeneral de la población en [[Francia]].
* [[21 de mayu]]: Campaña de [[Bonaparte]] n'[[Italia]].
* [[29 de mayu]]: [[Niza]] ye recuperada polos franceses dempués de la retirada de los austriacos.
=== Xunu ===
* [[2 de xunu]]: Primer vacunación de la [[viruela]] n'[[América del Norte]], en [[Trinity]], [[Terra Nova]] [[Newfoundland]].
* [[4 de xunu]]: Disolución de la Cámara y entamu de la campaña eleutoral nel [[Baxu Canadá]] (eleición de 35 diputaos francófonos y 15 diputaos anglófonos).
* [[14 de xunu]]: [[Kléber]] ye asesináu por [[Suleiman El Alepi]]. El xeneral Menu asocéde-y. Casáu con una exipcia y convertíu al [[islam]], desenvuelve l'agricultura y los trabayos de regación.
* [[14 de xunu]]: L'exércitu austriacu ye ganáu por [[Napoleón]] na [[Batalla de Marengo]].
* [[19 de xunu]]: L'exércitu francés empobináu por [[Moreau]] vence a los austriacos na [[batalla de Höchstädt]].
* [[26 de xunu]]: [[Alessandro Volta]] anuncia'l descubrimientu y funcionamientu de la primer pila llétrica.
* [[27 de xunu]]: El pachá de [[Trípoli]], [[Yusuf ibn Ali Karamanli]] declara la guerra a [[Suecia]] cortando'l mástil de la bandera qu'izaba sobre'l consuláu.
=== Xunetu ===
* [[4 de xunetu]]: Creación del territoriu d'[[Indiana]] ([[Estaos Xuníos]]).
* Cese'l fueu ente [[Francia]] y [[Austria]].
* [[Francia]] llibera y devuelve soldaos rusos.
=== Agostu ===
* [[13 d'agostu]]: [[Bonaparte]] pide a [[Cambacérès]] de dirixir una comisión encargada de componer el Códigu de les Lleis ([[Code civil français]]).
* [[23 d'agostu]]: [[Rusia]] - Reglamentos que reemplacen les municipalidaes electives por alcaldíes empobinaes por funcionarios del Estáu.
* [[24 d'agostu]]: [[Combate naval de Malta]].
* [[30 d'agostu]]: [[Estaos Xuníos]], revuelta de [[Gabriel Prosser]], nuevu [[esclavu]] negru de 24 años qu'intenta tomar la ciudá de [[Richmond]] ([[Virxinia]]) a la cabeza d'un miliar d'afroamericanos. Traicionáu por otros dos esclavos, ye colgáu xunto con 50 de los sos homes.
* [[Agostu]]: Una flota británica apaez ante [[Batavia]] pero retirar por falta de tropes pa desembarcar dempués d'amburar delles cases y destruyir barcos.
=== Setiembre ===
* [[5 de setiembre]]: [[Inglaterra]] ocupa [[Malta]] y espulsa a los franceses de la islla (1798-1800). [[Malta]] conviértese nun protectoráu británicu (1800-1964).
* [[20 de setiembre]]: [[Tratáu de Mortefontaine]] robláu por [[Francia]], [[Reinu Xuníu]] y los [[Estaos Xuníos d'América]] poniendo fin a la [[Cuasi Guerra]] ([[Quasi-War]]).
* [[30 de setiembre]]: [[Convención de 1800]] ente [[Francia]] y los [[Estaos Xuníos]] pa poner fin a l'alianza ente los dos estaos dende [[1778]] y resolver les hostilidaes que surdieron dende 1798 cola "[[Quasi-War]]" sobremanera nel Caribe. Esta convención punxo fin a cualquier alianza con otru país per parte de los [[Estaos Xuníos]] hasta pasáu un sieglu.
=== Ochobre ===
* [[1 d'ochobre]]: [[España]] dexa la [[Louisiana]] a [[Francia]] per aciu un Tratáu secretu de San Ildefonso. El territoriu va siguir ocupáu por [[España]] hasta 1803.
* [[Rostoptchine]] propón al zar de [[Rusia]] una alianza con [[Francia]] contra [[Gran Bretaña]] con idea de partise l'[[Imperiu otomanu]].
* [[Rusia]]: col alcuerdu del metropolita de [[Moscú]], l'edictu de tolerancia de [[1798]] estender a l'antigua capital, onde los "[[vieyos creyentes]]" yá pueden instalase.
=== Payares ===
* [[1 de payares]] El presidente d'Estaos Xuníos [[John Adams]], convertir nel primer mandatariu que vive na Casona presidencial (darréu llamada [[Casa Blanca]]). La sede del gobiernu americanu ye tresferida a [[Washington D. C.]]
* [[7 de payares]]: [[Bonaparte]] respuende a una carta de [[Lluis XVIII]] dexando claro la so oposición a una restauración monárquica.
* [[17 de payares]]: El congresu americanu celebra la so primer sesión nel distritu federal de [[Washington D.C.|Washington]].
* [[21 de payares]]: [[Francia]], fundación de la congregación relixosa femenina de les [[Dames del Sagráu Corazón]] por [[Madeleine-Sophie Barat]].
* [[Rusia]]-[[Dos Sicilies]]: Alcuentru de [[Pablu I de Rusia]] col duque de [[Serracapriola]], embaxador del [[Reinu de les Dos Sicilies]]. El zar declárase favorable a una xunta de les dos Ilesies.
=== Avientu ===
* [[3 d'avientu]]: Sufraxu universal masculín nos [[Estaos Xuníos]] pa la eleición presidencial.
* 3 d'avientu: L'exércitu francés de [[Moreau]] gana les tropes austriaques na [[batalla de Hohenlinden]].
* [[9 d'avientu]]: [[Rusia]]-[[Francia]]: [[Bonaparte]] llapada al zar [[Pablu I de Rusia]] a un acercamientu ente los dos países.
* [[13 d'avientu]]: [[Mariano Luis de Urquijo]] ye destituyíu. El ministru [[Manuel Godoy]] vuelve al poder n'[[España]].
* [[16 d'avientu]]: [[Tratáu de Mortefontaine]], convención roblada ente [[Francia]], [[Gran Bretaña]] y los [[Estaos Xuníos]] poniendo fin a la [[cuasi guerra]] (1798-1800).
* [[24 d'avientu]]: Atentáu contra'l Primera Consul [[Napoleón Bonaparte]] en [[París]], del que sale ilesu. Dichu atentáu ye fomentáu por [[Georges Cadoudal]], sofitáu polos británicos. La esplosión fai 22 muertos. Abarruntar en primer llugar de los [[xacobinos]] polo que son arrestaos y deportaos en masa. Rápido afayar que l'atentáu ye obra de los realistes polo que se pasa a arrestar a tolos partidarios del rei.
* 24 d'avientu: [[Pierre Coudrin]] y [[Henriette Aymer de la Chevalerie]] crean la [[Congregación de los sagraos corazones de Xesús y María]] en [[París]].
* [[31 d'avientu]]: [[Pablu I de Rusia]] ordena al xeneral [[Orlov]], hetman de los [[Cosacos]], caminar escontra les colonies britániques de les Indies con 22.500 homes.
* Firma de los trataos ente [[Rusia]], [[Prusia]], [[Suecia]] y [[Dinamarca]] p'anovar el sistema de neutralidá armada de [[1780]].
=== Ensin fecha ===
* [[Gran Bretaña]]: Desarrollu del ferrocarril: primeres calderes d'alta presión. (1825)
* [[Gran Bretaña]]: Males colleches (1800-1801) que provoquen motinos per tol [[Reinu Xuníu]].
* La [[electrólisis]] de l'agua ye afayada por [[Anthony Carlisle]] y [[William Nicholson]] al pasar corriente voltaica al traviés de l'agua xenerando hidróxenu y osíxenu.
* La [[radiación infrarroxo]] ye afayada por [[William Herschel]].
* [[Alejaidinho]] esculpe'l [[Bom Jesus]].
* El [[valse]] naz n'[[Europa]].
* Empecípiase'l reinu de [[Ntare Rugamba]], rei de [[Burundi]] (1800-1850).
* Entamu del reinu de [[Toru Kouamena]], llamáu [[Osei Bonsu]], líder de los [[Ashanti]] (1800-1824).
* [[Alexander von Humbolt]] reconoz la [[canal de Casiquiare]] que fai la unión ente l'[[Amazones]] y l'[[Orinoco]] pol [[ríu Negru (Amazones)|ríu Negru]].
* [[Nueva España]] ([[Méxicu]]) cuenta con 5,3 millones d'indios.
* [[Estaos Xuníos]] cuenta con 7 millones d'habitantes. 700.000 colonos blancos instalar al oeste de les [[Apalaches]] ([[Ohio]], [[Illinois]], [[Indiana]], [[Alabama]] y [[Mississippi]]).
* Ataques de pirates vietnamites nes costes del sur de [[China]].
* Los [[británicos]] empiecen a importar opiu en [[China]]. El comerciu con [[China]] ye escedentario pa la [[Gran Bretaña]].
* Entamu del reinu d'[[Alim]], khan de [[Kokanda]] (1800-1810). El [[khanatu de Kokanda]] anexona [[Tachkent]] y [[Turkestán]] ya impón el so dominiu a los [[cazacos]].
* [[India]]: Protectoráu británicu sobre'l nizâm de [[Hyderabad]].
* Un violentu ciclón destrúi la desaguada del [[Kistna]].
* [[Portugal]]: Terremotu na islla de [[Terceira]] nel archipiélagu de les [[Azores]].
* [[Rusia]]: La población de [[Siberia]] nun algamar les 600.000 persones. A partir de 1800 el gobiernu rusu manda poblar la rexón con siervos del Estáu, opositores al réxime y prisioneros de guerra.
* El "[[Althing]]" d'[[Islandia]], el parllamentu más antiguu (930-1800), ye abolíu. El parllamentu islandés nun va ser restablecíu hasta [[1844]].
== Nacencies ==
* [[6 de xineru]]: [[Anna Maria Hall]], escritora irlandesa (f. [[1889]]).
* [[7 de xineru]]: [[Millard Fillmore]], presidente d'Estaos Xuníos (f. [[1874]]).
* [[11 de xineru]]: [[Anyos Jedlik]], físicu ya inventor húngaru (f. [[1895]]).
* [[14 de xineru]]: [[Ludwig von Köchel]], musicólogu austriacu (f. [[1877]]).
* [[17 de xineru]]: [[Caleb Cushing]], home d'estáu y diplomáticu d'Estaos Xuníos (f. [[1879]]).
* [[24 de xineru]]: [[Edwin Chadwick]], reformista social británicu (f. [[1890]]).
* [[26 de xineru]]: [[Johann Gerhard Oncken]], predicador baptista alemán (f. [[1884]]).
* 26 de xineru: [[Elizabeth Ann Whitney]], líder mormón d'Estaos Xuníos (f. [[1882]]).
* [[27 de xineru]]: [[John Evelyn Denison, Vizconde d'Ossington]], noble inglés (f. [[1875]]).
* [[18 de febreru]]: [[Dalmacio Vélez Sársfield]], xurista, abogáu y políticu arxentín (f. [[1875]]).<ref>[http://www.unrc.edu.ar/unrc/n_comp.cdc?nota=23774 Biografía de Dalmacio Vélez Sarsfield, creador del Códigu Civil Arxentín]</ref>
* [[3 de marzu]]: [[Heinrich Georg Bronn]], xeólogu y paleontólogu alemán (f. [[1862]]).
* [[18 de marzu]]: [[Claudio Gay]], botánicu francés (f. [[1873]]).
* [[24 de xunetu]]: [[Henry Shaw]], botánicu d'Estaos Xuníos (f. [[1889]]).
* [[12 d'agostu]]: [[Jean-Jacques Ampère]], filólogu, escritor ya historiador francés (f. [[1864]]).
* [[22 de setiembre]]: [[George Bentham]], botánicu británicu (f. [[1884]]).
* [[1 de payares]]: [[José María del Canto Marín de Poveda]], militar chilenu.
* [[3 d'avientu]]: [[France Prešeren]], poeta románticu eslovenu (f. [[1849]]).
== Muertes ==
* [[1 de xineru]]: [[Louis Jean Marie Daubenton]], médicu y naturalista francés (n. [[1716]])
* [[20 de xunu]]: [[Abraham Gotthelf Kastner]] matemáticu alemán (n. [[1719]])
* [[14 de xunetu]]: [[Lorenzo Mascheroni]], matemáticu italianu (n. [[1750]])
== Arte y lliteratura ==
* [[Francisco de Goya|Goya]] - Familia de Carlos IV.
== Ciencia y teunoloxía ==
* [[Shaw]] describe per primer vegada'l lleón marín del sur ([[Otaria flavescens]])
== Demografía ==
La [[Población humana|población mundial]] taba cerca de 978 millones de persones. En [[1802]] llegar a los mil millones de persones, distribuyíes de la siguiente manera:
** [[África]]: 107.000.000
** [[Asia]]: 635.000.000
*** [[China]]: 300-400.000.000
** [[Europa]]: 203.000.000
*** [[Francia]]: 29.290.000
** [[América Llatina]]: 24.000.000
** [[Estaos Xuníos]]: 7.000.000
** [[Oceanía]]: 2.000.000
Les ciudaes con mayor población yeren:
# [[Beixín]], ([[China]]) 1.100.000
# [[Londres]], ([[Reinu Xuníu]]) 861.000
# [[Cantón (China)|Cantón]], ([[China]]) 800.000
# [[Tokiu]], ([[Xapón]]) 685.000
# [[Istambul]], ([[Imperiu otomanu]]) 570.000
# [[París]], ([[Francia]]) 546.000
# [[Nápoles]], ([[Reinu de Nápoles]]) 430.000
# [[Hangzhou]], ([[China]]) 387.000
# [[Osaka]], ([[Xapón]]) 383.000
# [[Kyoto]], ([[Xapón]]) 377.000
== Referencies ==
{{llistaref}}
== Enllaces esternos ==
{{commonscat|1800}}
{{control d'autoridaes}}
[[
[[Categoría:Sieglu XVIII]]
| |||