Zum Inhalt springen

Panama-Kanaal

Links bearbeite
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy


Dè Panama-Kanaal isch è künstlichi Wassèrschtrõõß, wo öppè 82 Kilometèr lang isch und d Landèngi vo Panama z Mittelamerika durchschnydet, dè Atlantik mit èm Pazifik für d Schifffaart vobindet un irè dõmit d Faart um s Kap Hoorn a d Südschpitzè vo Südamerika erschpaarè duèt. Dè Kanaal isch 1914 eröffnet wore und isch eini vo dè wichtigschtè Wassèrschtrõßè vo dè Wält; ca. 14.000 Schiff (Stand 2011) bassyret yn pro Johr. Bis jetzt könnet èn nu sognannti Panamax-Schiff befaarè wiè byschpillswys Containerschiff mit maximal 4.600 Standardcontainer (TEU); nõch sim 2007 aagfangenè Uusbau (Fèrtigschtellig isch 2015 blaant) söllet èn d Schiff mit 12.000 TEU benutzè könnè.

Panamakanal (Panama)
Panamakanal (Panama)
Costa Rica
Kolumbie
Pazifik
Atlantik
Karibischs Meer
Golf vo Panama
Panamakanaal
Panamakanaal
Panamakanaal

Übbersicht

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Kartè un Längsbrofyl vom Panamakanaal
Sicht vum Cerro Ancón (Panama-Stadt) uff dè Panamakanaal

Dè Kanaal isch yschlièßlich dè Zuèfaartskanääl uugfähr 82 Kilometèr lang.[1] Er volauft zwischè dè Städt Colón am Atlantik- un Balboa, èm Vorort vo Panama-Stadt a dè Pazifikküschtè. Er isch durchgängig zweischpurig für Gegèvokeer uusglait. D Schiff wörred bi Colón durch d Gatún-Schlüüsè zum Gatunsee aaghobbè, wo uff 26 Metèr übber m Meeresschpygel[2] uffgschtaut isch und faared in uusbaggertè Rinnè durch dè Gatunsee un dè Río Chagres, durchquered im Gaillard-Kanaal (au Culebra Cut benamst) èn Bärgruggè un wörred mit dè Pedro-Miguel- un Miraflores-Schlüüsè, wo dicht uffènandfolge, widder zum Pazifik abbèglõõ.

Dè Kanaal isch sit sinèrè Übbergaab durch d USA a Panama am 31. Dezembèr 1999 unvoüßerlichs Eigètum vom panamaischè Volk[3] un wörd vo dè Panama Canal Authority (spanisch: Autoridad del Canal de Panamá [ACP]) vowaltet un betribbè, ènèrè selbstschtändigè panamaischè Behördè mit rund 9.000 Mitarbeiter.[4] D ACP isch a d Beschtimmigè vom Abkommè übber d Neutralität vom Kanaal[5] bundè, welles èn Bschtanddeil vo dè Torrijos-Carter-Verträge isch, wo am 7. Septembèr 1977 zwischè dè USA un Panama abgschlossè worrè isch. Si isch deshalb vopflichtet, d Benutzig vo allè Schiff, au Chriègsschiff, vo allè Nationè ohni Diskriminyrig un zu glychè Bedingigè z gewäärè – gegè Bezaalig vo dè Transitgebüürè.

Durch d Schlüüsè un dè Puente de las Américas isch d Größi vo de Schiff abber uff s Panamax-Maß limityrt. Schiff, wo dèmentschprèchend maximal 294,3 Metèr lang un exakt 32,3 Metèr breit sin, hèn i dè Schlüüsè uff beidè Sitè nõch 61 Zentimetèr Abschtand zu dè Wänd vo dè Schlüüsèkammer.

D Zit, wo für d Durchfaart bruucht wörd, wörd vum Aadrang un vo dè nit seltenè Näbbel beyflusst. Für buèchti Passagè hèt sie 2011 im Durchschnitt 15,2 Stundè für diè gsamt Streggi un knapp 11 Stundè vo dè Yfahrt i diè èrscht Schlüüse bis zu dè Uusfahrt uss dè letschtè Schlüüsè duèrèt.[4]

Im Johr 2011 sin 14.684 Schiff durch dè Kanaal gfaarè, devõ 6.918 Schiff vo dè Panamax-Klassè. S Transportvolumè hèt 322,1 Mio. PCUMS (Einheitè vo dè Panama Canal Universal Measurement System) betrait; d Gebüürèerlös hèn sich uff 1,73 Milliardè Balboa (= US-Dollar) belaufè.[4][6] Am 4. Septembèr 2010 isch dè chinesische Schüttguèt-Frachter mit èm Namè „Fortune Plum“ (Glückspflumè) als millionschtes Schiff sit dè Eröffnig durch dè Panamakanaal gfaarè.[7]

Bedütend isch dè Kanaal bsunders für d Transpört zwischè dè Oscht- un dè Weschtküschtè vo dè USA sowiè für d Impört uss Asiè, sowit si zu dè Oschtküschtè vo dè USA transportyrt wörred. Diè wichtigschtè Nutzer vom Kanaal sin deshalb d USA un China.[4] Diè transportyrti Warèmengi entschpricht 6 Prozènt vom Wält-Seehandel, abber 68 Prozènt vo allè Warè, wo in US-Häfè be- odder entladè wörrè; für China 23 Prozènt un für Japan 16 Prozènt.

Dè Prys vo dè Passage wörd nõch Art un Größi vom Schiff berèchnet. Sit 2011 gildet è revidyrti, komplexi Gebüürètabellè, welli èn Huufè vo Grund- un Nebbègebüürè enthaaltè duèt, wiè byschpillswys Lotsè-, Schlepper- un Lokomotivgebüürè. Als Aahaltspunkt für diè aafallendè Gebüürè könned d Basisgebüürè vo 74 US-Dollar pro Standardcontainer un vo 134 US-Dollar pro Passagyr-Bett diènè.[8]

Vor èm Bau vom Kanaal hèt diè kürzescht bruuchbari Seevobindig vo dè Oschtküschtè zu dè Weschtküschtè vo Nordamerika durch d Magellanstrõß gfüürt. Durch dè Kanaal isch d Seestreggi New York–San Francisco vo öppè 25.000 uff zirka 10.000 Kilometèr vokürzt worrè. D Yschparig vo 15.000 Kilometèr (8.100 Seemeilè) entschpricht bi nèrè eschtimyrtè Schiffsgschwindigkeit vo 15 Knotè ènèrè Vokürzig vo dè Reisezit um rund drei Wochè. Für anderscht ligendi Relationè, öppè vo/nõch Europa odder vo/nõch China isch d Abkürzig naturgmääß gringer.

Dè Kanaal isch 1984 vo dè American Society of Civil Engineers i d Lischtè vo dè historischè Meileschtei vo dè Ingenieursbaukunscht uffgnõ worrè.

Beschrybig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dè Kanaal

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Gatún-Schlüüsè, Bligg vo dè oberschtè Kammèr, hinnè dè Zuèfaartskanaal

Dè Staat Panama erschtrèckt sich öppè 700 Kilometèr entlang vom nüntè Breitègraad, so dass dè Atlantik bezièigswys d Karibik nördlich un dè Pazifik südlich vo Panama liget. Well dè Kanaal vo dè Yfaart uff dè atlantischè Sitè uus in süd-öschtlicher Richtig volauft, lyt selli atlantischi Yfaart weschtlicher als diè witer öschtlich glegeni pazifischi Uusfaart bi Panama-Stadt. Mit anderè Wort: Dè Panamakanaal füürt uff Grund vo sellè geographischè Bsunderheitè in Wescht-Oscht-Richtig vom öschtlicher glegènè Atlantischè Ozean i dè weschtlich glegène Pazifische Ozean.

Uff dè atlantischè Sitè gildet d Yfaart i d Limón Bay (Bahía Limón) zwischè dè Wellèbrècher vo Colón un Fort Sherman (Fuerte Sherman) als Aafang vom Kanaal. D Limón Bay diènt als Reede für wartendi Schiff. S südliche Ènd, wo 8,7 Kilometèr vo dè Yfaart entfèrnt lyt, isch glychzitig dè Aafang vom 3,1 Kilometèr langè Zuèfaartskanaal zu dè Gatún-Schlüüsè.

I dè Gatún-Schlüüsè wörred d Schiff zum künschtlich uffgschtautè Gatúnsee aaghobè, wo im Mittèl 26 Metèr übber m Meeresschpygel lyt[9][10].

Vo dè Gatún-Schlüüsè uus isch i dè südweschtlichè Richtig dè Gatún-Damm z sää, èn 2.300 Metèr langè Staudamm, wo i dè Mitti mit èrè bogèförmigè Bedongmuèr mit 14 großè Staaldoor dè Abfluss us èm See stüèret. Hinter sellem Damm lyt è Wassèrchraftwärk, wo dè Schlüüsèbetrièb un d Stüèrig vom Damm mit Strom vosorgèt.[11] Mit èm Damm isch dè Río Chagres so wit uffgschtaut worrè, dass d Schiff großi Streggè im Gatúnsee faarè könnè un ußerdèmm dè Durchschtich vum Kanaal durch d Bärg nit bis unter dè Meeresschpygel uusghobbè wörrè hèt müèsè.[12]

Gaillard-Durchschtich, Centennial Bridge (northbound)

Im Gatúnsee folgt dè Kanaal in èrè uusbaggertè un guèt mit Tonnè markyrtè,[13] öppè 29 Kilometèr langè Fahrrinnè im früènèrè Bett vom Río Chagres. D Fahrrinnè umgôôt deby voschidni Inslè, unter anderem diè gröscht un bekannteschti Inslè, d Barro Colorado Island (BCI) mit dè glychnamigè Forschigsschtation vo dè Smithsonian Institution. Uff Grund vo dè sit 1946 durrègfüürtè intensivè Beobachtig durch internationali Forscher gildet dè tropische Regèwald uff BCI als dè am beschtè erforschti vo dè Wält. Chlyneri Böötli, wiè d Diènschtböötli vo dè Panama Canal Authority un brivati Segeljachtè, könned im Gatunsee è Banana Cut benamsti Abkürzig durch è ängi Passagè zwischè zwei chlynerè Inslè nää.

Dè Gatúnsee gôôt i dè immer no uffgschtaute Deil vom Río Chagres übber, wellem d Schiff übber 8 Kilometèr lang bis zum Ort Gamboa folgèt. Dört fangt dè rund 13 Kilometèr langi Culebra Cut odder Gaillard-Durchschtich aa, wo d Bärg vo dè kontinentalè Wassèrscheidè durchschnydèt. Dè Kanaal isch uff sebbèrè Streggi urschprünglich nu 152 Metèr breit gsi, dõrum isch für großi Schiff kein Begegnigsvokeer möglich gsi. 2002 isch dè Abschnitt uff 192 Metèr i dè Graadè un uff 222 Metèr in Kurvè erwiterèt worrè. Sitdèmm ka ständig in beidi Richtigè gfaarè wörrè, wa zuè nèrè Ziterschparnis vo mee als 16 Prozènt gfüürt hèt.[14][15]

Kurz vor èm Èndi vom Gaillard-Durchschtich übberquert d Puente Centenario (Centennial Bridge, Johrhundertbrugg),è sechsschpurigi Schrägseilbrugg, dè Kanaal in 80 Metèr Höchi.

Dè Gaillard-Durchschtich èndet a dè Pedro-Miguel-Schlüüsè, wo dè Abschtyg zum Pazifik ygleitet wörd un i dè ebbèfalls künschtlich uffgschtaute, nu rund zwei Kilometèr lange Miraflores-See füürt.

Uff dè anderè Sitè vom 16,5 Metèr übber m mittlerè Wassèrschpygel vom Pazifik ligendè See[11] lyt d Yfaart i d Miraflores-Schlüüsè. Uumittelbar nebbè dè Schlüüsèyfaart fangt dè Miraflores-Damm aa, è 133 Metèr langi Gwichtsschtaumuèr uss Bedong mit acht aahebbarè Staaldoor für d Stüèrig vom Abfluss uss dè Pedro-Miguel-Schlüüsè un uss dèmm i dè See mündende Río Cocoli.[11]

Nõch dè Miraflores-Schlüüsè folgt èn natürlichè Zuèfaartskanaal vorby a dè Hafèaalaagè vo Balboa un unter dè Puente de las Américas (Brugg vo dè beidè Amerikas) durrè i dè Golf vo Panama. Dè Puente de las Américas hèt è lichti Höchi vo 61,3 Metèr übber m MHW – Mittleres Hochwassèr, dõrum isch d Höchi vo dè Schiff uff 57,91 Metèr (190 Fuß) übber dè Wasserlinniè begränzt. Dè Aafang bzw. s Èndi vom Kanaal uff dè bazifischè Sitè wörd durch è Bojè bi dè Isla Perico am Ènd von èm langè Damm markyrt. D Streggi vo dè Schlüüsè bis zu dè Bojè isch guèt 12 Kilometèr lang. Dè Damm diènt dört wennigèr èm Schutz vor aabrandendè Wellè. Er söll villmee dè Ytraag vo Schlamm durch è barallel zu dè Küschtè volaufendè Strömig vohinderè.

Dè Kanaal ka sit dè Erwiterig vom Gaillard-Durchstich au vo großè Schiff durchgehend i beidi Richtigè im Gegèvokeer befaarè wörrè.

Um bi dè zaalrychè Kurvè un Richtigsänderigè keini Missvoschtändnis uffkõ z lòò, wörred alli vom Atlantik zum Pazifik faarendè Schiff als southbound (südwärts faarendi), diè i dè Gegèrichtig zum Atlantik faarendè Schiff als northbound (nordwärts faarendi) bezeichnet.

D Schlüüsè

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Gatún-Schlüüsè, vornè knapp übber m Wassèr diè uusgfaarenè Kfz-Bruggènè
Pedro-Miguel-Schlüüsè, ganz hinnè dè Pier vo dè Miraflores-Schlüüsè
Miraflores-Schlüüsè, a dè Bildränder d Drèèbrugg
24h Zitraffer a dè Miraflores-Schlüüsè

Dè Panamakanaal hèt drei Schlüüsèaalaagè, die für dè Begegnigsvokeer un als Vorsorg für Wartigsunterbrèchigè jewyls paarwys aaglait sin:

  • D Gatún-Schlüüsè befindet sich uff dè atlantischè Sitè unmittelbar nõch èm Zufaartskanaal, wo d Schiff mit drei diräkt uffènanderfolgendè Schlüüsèkammerèrè zum 25,9 Metèr (85 Fuß)[16] übber m Meeresschpygel ligendè Gatúnsee uèhebbèd. D Schiff faarè deby von èrè Schlüüsèkammerè diräkt i diè nägschst, s oberi Tor vo dè einè Kammerè isch glychzitig s unteri Tor vo dè nägschstè Kammerè. Dè Tidèhuub bedrait im Zuèfaartskanaal nu 0,6 Metèr un hèt deshalb so guèt wiè kein Yfluss uff dè Schlüüsèbetrièb. Au dè Seeschpygel im Gatúnsee stygt bis maximal 26,5 Metèr (87 Fuß) übber m Meeresschpygel, so dass selli Differenz ohni witeres vo dè oberè Schlüüsèkammerè voarbeitet wörrè ka. Diè drei Kammerè hèn dõher èn Huub beziehigswys è Fallhöchi vo jewyls knapp 9 Metèr.
  • D Pedro-Miguel-Schlüüsè lyt am Uusgang vom Gaillard-Durchstich a dè pazifischè Sitè mit nu einèrè Schlüüsèkammerè mit èm Huub vo 9,5 Metèr (31 Fuß).
  • D Miraflores-Schlüüsè sin uff dè pazifischè Sitè am dörtigè Zuèfahrtskanaal mit zwei diräkt uffènandfolgendè Schlüüsèkammerè un mit èm Huub beziehigswys èrè Fallhöchi von nominal insgsamt 16,5 Metèr (54 Fuß) z findè. Allerdings lyt dè Wassèrschpygel vom Pazifik dõ im Mittel um 20 Zentimetèr höcher als vor dè Gatún-Schlüüsè[17] un dè Tidèhuub bedrait bis zu 6,55 Metèr.[18] D Miraflores-Schlüüsè müèn dõher èn Höhèunterschyd zwischè mindeschtens 13 Metèr un högschtens fascht 20 Metèr (65 Fuß) übberwindè.

Maaß vo dè Schlüüsèkammerè

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Es git somit uff beidè Sitè je drei Schlüüsèkammerè pro Richtig, dotal also zwölf Schlüüsèkammerè, wo folgendi Maaß hèn:[11]

  • D Breiti vo allè Kammerè bedrait 33,53 Metèr (110 Fuèß).
  • D Längi vo dè Kammerè isch meischtens 327,66 Metèr (1075 Fuèß). Diè oberscht Kammerè vo dè Gatún-Schlüüsè un d Kammerè vo dè Pedro-Miguel-Schlüüsè sin innè abber nu 304,80 Metèr (1000 Fuèß) lang, well si uff beidè Sitè doppelti Tòr mit èm Abschtand vo öppè 24 Metèr (80 Fuèß) hèn.[19]
  • D Düèfi vo dè Kammerè vo dè Gatún-Schlüüsè bedrait 23,16 Metèr (76 Fuèß), d Kammerè vo dè anderè Schlüüsè sin entsprèchend èm größerè Huub no düèfer. Well dè Wassèrzuè- un -ablauf vo dè Kammerè übber großi Öffnigè im Bodè erfolgè duèt, muè unter m Schiffsbodè no uusreichend Raum für d Wassèrschtrööm sy.

Zulässigi Schiffsmaaß

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Diè zuèlässigè Schiffsmaaß[20] sin durch d Schlüüsè wiè folgt definyrt:

  • Breiti: 32,31 Metèr (106 Fuèß); mit Sondergenemigung 32,60 Metèr (107 Fuèß), sofèrn dè Düèfgang wenniger als 11,3 Metèr (37 Fuèß) bedrait.
  • Längi: 294,13 Metèr (965 Fuèß) für Bassagyr- un Containerschiff, suscht 289,6 Metèr (950 Fuèß); Schiff, wo länger sin als 274,3 Metèr (900 Fuèß), müèn vor dè èrschtè Durrèfaart diversi Unterlagè wiè Querschnittsblään usw. yreichè.
  • Düèfgang: 12,04 Metèr (39,5 Fuèß) TFW (in tropical fresh water – in Süèßwassèr unter tropischè Bedingigè)[21], voruusgsetzt, è Reiè technischi Details sin erfüllt. Sellè Düèfgang biètet au bi èm nidrigè Wassèrschtand vom Gatunsee vo 24,84 Metèr (81,5 Fuèß) in kritischè Kanaalbassagè no 1,5 Metèr (5 Fuèß) Wassèr unter m Kyl un mindeschtens 0,6 Metèr (2 Fuèß) Wassèr übber dè Schlüüsèschwellè.
  • Höchi: 57,91 Metèr (190 Fuèß) übber dè Wasserlinniè wegè dè Durrèfaart unter dè Puente de las Américas; in Uusnamefäll mit vorhèriger Erlaubnis durch di Kanaalbehördè bis zu 62,5 Metèr (205 Fuèß), sofèrn in Balboa Ebbè isch un kei Wartigsgräät unter dè Puente de las Américas hängè duèt.[22]

È Schiff mit gnau dèrè zuèlässigè Breiti un Längi hèt somit a beidè Sitè nõ 0,61 Metèr Abschtand zu dè Kanaalwand un am Bug un Heck nõ 5,33 Metèr Abschtand zu dè Schlüüsèdoor vo dè kürzerè Kammerè. D Schiffsklass, wo a selli zuèlässigè Schiffsmaaß aabasst sin, wörd als Panamax bezeichnet. Schiff, wo selli Maaß übberschrittè duèn, wörred Poscht-Panamax-Schiff benamst.

S Luxuschrützfaarschiff Queen Elizabeth 2 isch so konschtruyrt worrè, dass es graad no i d Schluusè vom Panamakanaal basst hèt (Panamax-Klass). D Nõchfolgerin Queen Mary 2 isch dütlich größer un ka dè Panamakanaal zur Zit no nit bassyrè.[23] Nõch Abschluss vo dè Erwiterigè wörd si s abber bi Nidrigwassèr voruussichtlich au könnè.

Schlüüsèdoor

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Doppelts Door i dè Mirafloresschlüüsè

Diè beidè oberschtè Kammerè vo dè Gatún-Schlüüsè, d Pedro-Miguel-Schlüüsè un diè oberscht Kammerè vo dè Miraflores-Schlüüsè hèn a beidè Èndè uss Sicherheitsgründ doppelti Schlüüsèdoor im Abschtand vo uugfäär 24 Metèr (80 Fuèß).[24] Diè Gatún-Schlüüsè hèn somit sechs Door pro Richtig, d Pedro-Miguel-Schlüüsè vir Door un d Miraflores-Schlüüsè füüf Dppr pro Richtig, zämmè somit 15 Door beziehigswys i beidi Richtigè dotal 30 Door. Jedes Dor hèt zwei V-förmig zum Oberwassèr schlièßendi Doorflügèl, wo bim Absenkè vom Unterwassèr vom stygendè Wassèrdrugg gegènandbresst un abdichtet wörred. Jedè Doorflügel isch 19,81 Metèr (65 Fuèß) breit un 2,13 Metèr (7 Fuèß) stark. Sini Obberkantè isch als Geehwäg für s Schlüüsèpersonal uusbildet. Dè unteri Deil vo dè Torflügel enthaaltet Hohlkörper, wo nèm so vill Uffdrièb gän, dass si sich relativ lycht bewegè lônn. D Höchi vo dè Doorflügel variyrt je nõch irem Ysatzort zwischè 14,33 Metèr im oberè Dor vo dè Gatún-Schlüüsè un 25 Metèr i d Miraflores-Schlüüsè (zwischè 47 un 82 Fuèß) un irè Gwicht zwischè 320,96 Tonnè un 600,73 Tonnè (353,8 un 662,2 tons).[10] Urschprünglich sin d Door von èm stäälernè Arm bewegt worrè, wellè an èm horizontalè Rad mit 6 Metèr Durchmessèr i dè Wänd vo dè Schlüüsèkammerè aabrocht gsi isch, ähnlich wiè d Pleuelschtangè am Drybrad vpn èrè Dampflokomotyvè. Dõby hèn zwei 19-kW-Elegtromotorè für d Bewegig von èm Dorflügel glanget, dè im Notfall au von eim vo dè Motorè bewegt wörrè hèt könnè.[25] Sit è baar Johr wörred d Doorflügel hûdraulisch bewegt.

Wasserzuè- un Abfluss

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Diè barallelè Schlüüsèkammerè sin durch è 18,29 Metèr (60 Fuèß) dicki Bedongwand drennt, i wellem irem oberè Deil sich èn Gang für s Personal, èn Kabelkanaal un è Abwassèrleitig befindè. D Sitèwänd sin a dè Basis 15,24 Metèr stark un vojünged sich nõch obbè uff rund 2 Metèr. Im unterè Deil vo dè drei Wänd volaufed d Zuè- un Abflussleitigè vo dè Schlüüsèkammerè, wo am Ylass znägscht èn Durchmessèr vo 6,7 Metèr (22 Fuèß) hèn, wellè nõch 97,5 Metèr (320 Fuèß) reduzyrt wörd uff 5,49 Metèr (18 Fuèß). All zee elliptischè Quervobindigè unter m Bodè vo dè Kammerè sin abwechselnd mit dè Sitè- un èm Mittelroor vobundè. Si hèn jewyls füüf Öffnigè im Bodè vo dè Schlüüsèkammerè, so dass es Wassèr durch 100 Öffnigè im Bodè mit è bitzeli Turbulenzè y- beziehigswys uusflieèßè ka.[26][27]

D Schlüüsèkammerè wörred allei durch d Schwerkraft vum Wassèr gfüllt un gleert, s git defür keini Bumpè. Es duèret ugfäär 8 Minutè, um ei Kammerèrè z füllè beziehigswys zu lèèrè, wa bedütet, dass dè Wasserschpygel vom Niveau vom Unterwasser uff sell vom Obberwassèr aazhebbè un umkeert.[10] Dè Schlüüsigsvorgang mit Y- un Uusfaart vo dè Schiff duèret wesèntlich länger als diè gnanntè 8 Minutè. Dõdeby laufed tûpischerwys 101.000 m³ Wassèr uss odder i d Kammerè.[28][29] D Schlüüsè hèn kei Sparkammerè. Um Wasser z sparè, ka abber d Vobindig zwischè den parallelè Schlüüsè gnutzt wörrè. È Schlüüsig im Sinn von èrè Durrèfaart durch alli Schlüüsè soll 197 Millionè Litèr beziehigswys 197.000 m³ Süèßwassèr vobruuchè (52 Millionen US-Gallonè).[10][30]

Treidelloks

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Muli i dè Miraflores-Schlüüsè

È zügigi un sicheri Durchfahrt durch d Schlüüsèaalaagè gwäärleischtet diè beidsitig aabrochtè Zaaradbaanè. Je nõch Größi vom Schiff schlepped vir bis acht Zaanradlokomotyvè (Treidellok, „Mulis“, nõch dè Laschtdyr benamst) d Schiff durch d Schlüüsè bezièigswys stabilisyred si gegè d Strômig i dè Schlüüsèkammerè bim Wassery- un -uuslass. Dôby könned si uff bis zu 45 Graad gächè Rampè von èrè Schlüüsèkammerè zu dè nägschstè faarè. S Zaaradbaansischteem un d Lokomotyvè sin vom Edward Schildhauer konschtruyrt worrè, dè zuèschtändige Ingenieur für d Blaanig vo dè elegtrischè Uusschtattig vo dè Schlüüse, un vo Schenectady, New York, zu nèm Prys vo 13.000 US-Dollar pro Stugg baut un gliferèt worrè.[25] Um è besseri Traktion z erreichè, wörred spezielli Zaaschtangè vowendet, wo uff èm Sischteem Riggèbach beruèd. Diè 2012 im Ysatz befindlichè neuè Lokomotyvè wiged öppè 45 Tonnè (50 tons) un hèn zwei Aadrybseinheitè mit jewyls 290 PS, gegèübber dè 170 PS vom Vorgängermodell.[10] Chlyni Schiff wörred degegè in traditionèller Wys mit vo Hand ghaaltenè Leinè gfüürt.

Wassèrhaltig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dè Wassèrvoluscht durch d Schlüüsigè wörd durch dè Río Chagres uusglichè, woby dè Gatúnsee als Pufferspycher wûrkt. Well stärker wörrendè Vokeer zwangsläufig zuè nèm größerè Wassèrvoluscht füürt, isch schu 1935 dè Obberlauf vom Río Chagres durch dè Madden-Damm zum Alajuelasee uffgschtaut worrè, um diè großè Wassermassè i dè Regèzit für die Drochèzit spycherè z könnè. Sött dè Wassèrschpygel vom Gatunsee trotzdèmm unter diè für dè maximaale Düèfgang vo dè Schiff uusschlaggebèndi Nidrigwassèrmarkè vo 24,84 Metèr (81,5 Fuèß) keièt, wörd dè zuèlässige Düèfgang schrittwys um jewyls 15 cm reduzyrt, nõch Möglichkeit mit 3-wöchiger Aakündigung.[31]

Extreem hochè Zuèlauf ka witgehend durch diè großè Door vom Gatún-Damm un durch diè großè Roor i d Schlüüsè abgfüürt wörrè, um dè Wasserschpygel im Gatúnsee nit übber 26,5 Metèr (87 Fuß) aaschtygè z lò.[32] In großè zitlichè Abschtänd füürt dè Río Chagres allerdings so èn Huufè Wassèr, dass sowoll dè Alajuela- wiè au dè Gatúnsee iren maximaalè Füllschtand erreichèd. So hèt dè Schiffsvokehr uff èm Panamakanaal vom 8. zum 9. Dezembèr 2010 für 17 Stundè unterbrochè wörrè müèsè – zum drittè Mòll in dè bis dõhy 96-jährigè Gschichtè vom Kanaal.[33]

Vokeer

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dè Talismaa i dè obberè Kammèr vo dè Miraflores-Schlüüsè

Allgemeins

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Nõch dè traditionellè Reglè vo dè Autoridad del Canal de Panamá (ACP) erfolgt d Durchfaart i dè Reièfolg vo dè Aakunft.[34] Dõby könned Wartezitè von è baar Stundè entschtòò, im Fall vo dè Schlièßig von èrè Faarschpur wegè Reebaraturarbetè a dè Schlüüsèkammerè au vo mengè Dääg. Deshalb könned pro Daag 24 Passagè (vo dotal öppè 40 möglichè Durrèfaartè) in èm komplexè Vofaarè im voruus buècht wörrè, è 25. Bassage wörd vo dè ACP voschteigerèt.[35]

D Autoridad del Canal de Panamá hèt für dè Schiffsvokeer 291 Lotsè un 36 Schleppèr zu dè Vofügig, wòrend i dè Schlüüsè 100 Lokomotyvè im Ysatz sin (Stand Mai 2012).[36] D Schiff müèn èrè Reiè vo technischè Vorschriftè entschprèchè, wo vor dè erschtè Passage nõchgwisè wörrè müèn. Im Kanaal bschtòòt Lotsèpflicht, è Passage wörd vo bis zu drei Lotsè glychzitig begleitet. Vor dè Schlüüsè wörd è Gruppè vo Pasacables (öppè: Schiffsbefeschtiger) a Bord gnõ, welli d Lynèvobindig zu dè Lokomotyvè hèrschtelled un bis zu dè Uusfaart uus dè Schlüüsè übberwached. Im engè un kurvigè Culebra Cut erhaaltet großi Schiff meischt d Unterschtützig vo ei oder zwei Schlepper.[37] D Högschstgschwindigkeit wörd vo dè ACP für diè voschidnè Kanaalabschnitt je nõch dè Umschtänd feschtglait, meischtens wörd mit 6 kn (11 Kilometer/h) gfaarè.[38]

Passagegebüürè

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Gebüürè für è Passage wörred nõch èrè sit 2011 geltendè, komplexè Gebüürètabellè berechnet, bi derè unterschiddè wörd zwischè Art un Größi vom Schiff, ob s beladè odder unter Ballascht faarè duèt. Selli Tabellè enthaaltet èn Huufè vo Grund- un Nebbègebüürè, wiè byschpillswys d Gebüürè für Lotsè, Pasacables, Lokomotyvè un Schleppèr. Als Aahaltspunkt für diè aafallendè Gebüürè könned die Basisgebüürè vo 74 US-Dollar pro Standardcontainer un vo 134 US-Dollar pro Bassagyr-Bett diènè. Für è Containerschiff mit dè maximal möglichè 4.600 TEU würded dõher Grundgebüürè vo 340.400 US-Dollar aafallè zuzüglich dè gnanntè Nebbègebüürè. Für ein uff d Panamax-Maaß hy konschtruyrtè Chrützfaartschiff wiè d Coral Princess odder yr Schweschtèrschiff Island Princess mit jewyls 1.970 Bassagyrbettè wörd deshalb è Grundgebüür vo 263.980 US-Dollar zuèzüglich dè Buchigsgebüür für d Bassage un dè suschtigè Nebbègebüürè zallt, so dass insgsamt fascht 400.000 US-Dollar aafalled (Stand April 2012). Zum Voglych: D Queen Elizabeth 2 hèt für iri Panamakanaal-Bassage im Johr 2003 vor dè Umschtellig vo dè Gebüürè uff d Aazahl vo dè Bassagyrbettè nur 99.000 US-Dollar zallè.

Ebbèfalls vor dè Yfüürig vo dè neuè Gebüürètabellè hèt dè högschst Prys für è voschteigerti Bassage 220.300 US-Dollar für èn Tanker betrait, wo im Auguscht 2006 dõdurch è Warteschlangè vo 90 Schiff bassyrè un è 7-dägigi Wartezit wegè dè Schlièßung von èrè Schlüüsè vomydè hèt könnè.[39] Diè normal Gebüür hett nu 13.430 US-Dollar bedrait.[40]

Diè nidrigscht Gebüür isch im Johr 1928 für dè US-Amerikaner Richard Halliburton (1900–1939) aagfallè, dè èrscht Mensch, wo dè Panamakanaal durrègschwummè isch. Dè wältreisende Journalischt un Õbentüürer isch im April 1928 vo New Orleans uus gu Mexiko uffbrochè. Dört isch er uff dè Spurè vo Hernán Cortés gwandlet un dè Popocatépetl beschtigè. Krönendè Abschluss vo sinerè Tour durch Mittelamerika hèt d Benutzig vum Panamakanaal als Schwimmer wörrè söllè.

D US-Kanaalbehördè isch unter dèm Vorbehalt yvoschtandè gsi, dass si nur èm „Wassèrfaarzüüg“ d „Durrèfaart“ gschtattè könnè. Halliburton isch deshalb nõch èm Schiffsmaaß Tonnage vomessè un ygschtuft worrè un hèt gegè è Gebüür vo 36 US-Cent, s nidrigschte jemòlls entrichtete Entgält, sin Blaan umsetzè könnè. In acht Tagesetappè hèt er diè Streggi inklusiv vo allnè Schlüüsè hinter sich brocht.[41]

Betrièbsmittel

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Autoridad del Canal de Panamá (ACP) unterhaaltet è Vokeerslenkigszentralè,[42] d Wasserchraftwärk am Gatún- un am Madden-Damm, s thermoelegtrischi Kraftwärch vo Miraflores[43], eigeni Leitigsnetz für Stròm, Wassèr un Telefon[44] sowiè voschideni Schiff zu dè Instandhaaltig vom Kanaal, drunter èn großè Gryferbagger un è Saugbaggerschiff sowiè è Bohrplattform für d Vorbereitig vo Sprengigè. Vir Schwimmkrän mit èrè Kapazität vo 75–386 Tonnè dièned unter andrem dè Wartig vo dè Schlüüsèdoor.[45] Zwei Trinkwassèruffbereitigsaalaagè a dè beidè Endè vom Kanaal vosorged nit nur d ACP, sondern au großi Deil vo dè umligendè Städt.[46] È Schiffswerft diènt dè Wartig un Reparadur vo dè Wassèrfaarzüüg vo dè ACP.[47]

Passagè

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
D Rosemar vor dè Puente de las Américas

Diè wichtigschtè Passagè vom Panamakanaal sin

  • d Puente de las Américas, è 1962 in Betrièb gangeni virschpurigi Strõßèbrugg bi Balboa, wo d Thatcher Ferry ersetzt hèt, è fascht a dè glychè Stell vokeerendi Fäärè, un
  • diè 2004 eröffneti Puente Centenario, è sechsschpurigi Autobaanbrugg nõch bi dè Pedro-Miguel-Schlüüsè.

Sit 1942 git s d Drèèbrugg i dè Miraflores-Schlüüsè, wo hüt wegè dè nõeglegènè feschtè Strõßèvobindungè kaum nò gnutzt wörd.

Bi dè Gatún-Schlüüsè git s quer zu dè unterè Yfaartè è einschpurigi beweglichi Brugg für chlyneri Kraftfaarzüüg. So wiè d Torflügèl vo dè Schlüüsèdoor hèt si zwei Bruggèdeil pro Yfaart, wo sich bi Schiffsvokeer ebbèso wiè diè offenè Dorflügèl in Nischè längs dè Schlüüsèwänd befindet, suscht abber wiè èn sich schlièßendes Dor i d Yfaart dreyt wörrè ka.

Im Raamè vom Uusbauprogramm söll a dè atlantischè Sitè è witeri Schrägseilbrugg mit zwei Pûlonè baut wörrè.[48]

Nõch bi dè Puente Centenario übberquerèd zwei Hochschpannigsleitigè dè Kanaal mit èrè Spannwiti vo 1,8 Kilometèr.

Erwiterig vom Kanaal ab 2007

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Darschtellig vo dè neuè Schlüüsè

Dè Panamakanaal wörd sit 2007 uusbaut un erwiterèt. Dezuè wörred uff beidè Sitè, dè atlantischè un dè pazifischè Sitè, nebbè dè exischtyrendè je è neui, dreischtufigi Schlüüsèaalaag baut, derrè iri Kammerè 55 Metèr breit un 427 Metèr lang sy wörred.[49] Diè pazifischi Schlüüsèaalaag umgòt deby mit volängertè Zuèfaartskanääl sowoll d Miraflores- als au d Pedro-Miguel-Schlüüsè. Diè beidè Schlüüsè wörred als Sparschlüüsè mit je drei Sparbeggi pro Kammer uusglait. Ußerdèmm sölle d Fahrrinnè im Gatúnsee erwiterèt un vodüft un dè Culebra Cut vodüft wörrè. Diè aaltè Schlüüsè sölled witerhy in Betrièb bliibè. Uff dè atlantischè Sitè wörd è witeri Strõßèvobindig durch è Schrägseilbrugg mit zwei Pûlonè gschaffè, wo Aafang 2015 eröffnet wörrè soll.[48]

Nõch johrelangè Diskussionè sin im April 2006 d Blään für dè Uusbau vokündet worrè. È vofassigsgmääßes Referendum isch am 22. Oktobèr 2006 durrègfüürt worrè, woby 78 Prozènt vo dè Wääler bi 43 Prozènt Waalbedeiligung für dè Uusbau vom Kanaal gschtimmt hèn. S Ergebnis isch uffgrund vo dè Torrijos-Carter-Vodrääg vo 1978 für d Regyrig vo Panama bindend.

Mit èrè feierlichè Eröffnig am 3. Septembèr 2007, èm 30. Johresdaag vom Abkommè übber d Rûgggaab vo dè Kontrollè vom Kanaal vo dè USA a Panama, isch dè Uusbau aagfangè worrè. Im Beisy vom früènerè US-Bräsident Jimmy Carter, zaalrychè lateinamerikanischè Staatschefs sowiè öppè 40.000 Schauluschtigi hèt dè Bräsident Martín Torrijos, dè Sohn vom Omar Torrijos, mee als 13 Tonnè Sprèngschtoff explodyrè lõ.[50] I dè èrschtè Bauphasè hèn rund 47 Millionè Kubikmetèr Èrde un Stei abtransportyrt wörrè müèsè.[51] Dè Erweiterigsbau söll bis 2015 abgschlossè sy.Vorlage:Zukunft[52] D Regyrig rèchnet mit 7.000 neuè Arbètsblätz un witerè 35.000 indiräktè Arbètsblätz. Aafang für diè Poschtpanamax-großè Schlüüsè söll 2014 sy.[53]

Dè finanzièlli Uffwand isch schwèr abzsää. Kritiker beziffered yn uff rund acht Milliardè US-Dollar, wa rund dè Hälfti vom jöhrlichè panamaischè Bruttoinlandsbrodukt èntspricht. Alberto Alemán Zubieta, dè Chef vo dè ACP, bezifferèt d Uusbaukoschtè uff 5,24 Milliardè Dollar. D Finanzyrig söll durch vorzogeni höcheri Kanaalgebüürè un Kredit sichergschtellt wörrè. D Kanaal-Behördè rechnet bis 2025 mit Ykünft vo 4,8 Milliardè Euro.[54] D Höchi vo dè Koschtè sin vor allem deshalb umschtrittè gsi, well unter anderem zuglych è Kürzig vo dè Rentè diskutyrt worrè isch.[55][56][57]

Gegè dè Uusbau vom Kanaal wörred ökologischi Bedenkè is Fäld gfüürt. Èn vogrößertè Wassèrbedarf vom vogrößertè Kanaal mit eventuell vogrößertè Stauseè könnt èn erheblichè Ygriff i d Landschaft bedütè. Selli befindet sich zwar nimmi im Naturzuèschtand, sondern isch scho sit präkolumbischer Zit un bsunders uffgrund vom Kanaalbau bis 1914 è uusbrägti Kulturlandschaft. Si isch abber nit zletscht deswegè èn wichtigè ökologischè Läbensraum un au wichtigi Süßwassèrquällè für d Stadt Panama. Diè neuè Kanaalschlüüsè sölled deshalb als Sparschlüüsè mit è baar Kammerè uusfüürt wörrè, um dè Gsamtwassèrbedarf zu minimyrè. Schinbar sölled keini vogrößertè Wasserreservoirs nötig wörrè.

Letschterem hèt dè US-Wissenschaftler un Ingenieur Bert G. Shelton in èm am 5. Januar 2011 publizyrtè Artikel widderschprochè.[58] Dõdrin hèt er druff hygwisè, dass è baar Vofaarè bekannt sin, um diè benötigtè Wassermengè z reduzyrè, vo dennè nu zwei i s Brojèkt ygflossè siget. Shelton git aa, dass bi Aawendig witeri Kriteriè mit èm glychè odder gringfügig höcherè Koschtèuffwand d Kapazität vom Kanaal erheblich erwiterèt un dõmit sini Rentabilität erhöht wörrè könnt, d Versaalzig vom Gatun-See vohinderèt, d Inschtandhaaltigskoschtè voringerèt un dè Bau vo zuèsätzlichè Vorhaaltebeggè vomidè wörrè könnt. Unter anderem kritisyrt er dè Bau von èm Damm übber è bekannti tektonischi Fraktur, wo bi nèm Bruch diè wichtigscht Vpbindig zwischè Atlantischem un Pazifischen Ozean gfôrdè un è ökologischs Desaschter uuslösè könnt. Shelton üßerèt d Vomuètig, dass in èrschter Linniè großi finanzielli Interessè für s Feschthaaltè an èm vorgfasstè un i sinerè Sicht mangelhaftèm Entwurf bi glychzitiger Fehlinformation vo dè Öffentlichkeit voantwortlich sigèt. Shelton hèt sini Kritik schu am 12. Juli 2009 in èm offenè Bryf a dè neugwäälte Bräsident Ricardo Martinelli güßerèt.[59]

Gschichtè vom Kanaal

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Vorgschichtè

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

1513 hèt dè Spanièr Vasco Núñez de Balboa als èrschter diè Landängi mit èrè Gruppeè vo Gfolgslüt mit Bötli übberquert. Si sin uff dè Flucht vor èm Galgè un uff dè Suèchi nõch èm sagèumwobenè Perlè- un Goldland im Weschtè vo Südamerika gsi. D Idee von èrè Vobindig zwischè m Atlantik un Pazifik durch èn Kanaal i dè mittelamrikanischè Provinz Darién isch 1523 vom Kaiser Karl V. aagregt worrè. I sim Uffdraag hèt dè Hernando de la Serna 1527 nõch èm geeignetè Wäg für dè Bau von èm Kanaal gsuècht.[60]

S èrschti Brojèkt isch 1529 vum Spanier Alvarado de Saavedra Colon uusgarbeitet worrè. I dè folgendè Johrhundert hèt sich è Reiè vu Bolitiker un Wûssèschaftler mit dè Frõg von èm Kanaalbau beschäftiget. Aafang vom 19. Johrhundert hèt des bsunders für dè Alexander vo Humboldt goltè, dè vo 1799 bis 1804 Lateinamerika erforscht hèt. Nõch Goldfünd z Kaliforniè isch 1848 è Lizènz für è Ysebaavobindig vogää worrè. 1849–1853 hèn d Goldgräber è Fluss-Land-Routè durch s Ischtmusgebièt vu Panama für d Reis nõch Kaliforniè gnõ.

Historischi Kartè vom Panamakanaal un èm Nicaragua-Kanaal

Èrschtè Vosuèch vom Kanaalbau

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Nõch èm finanziellè Erfolg vom Suezkanaal z Ägûptè 1869 eröffnet worrè isch, isch mo z Frankrych devò uusgangè, dass èn Kanaal vom Atlantik zum Pazifik ebbèso so eifach z bauè isch. Sellè Gedankè hèt Gschtaalt aagnõ, wo 1876 z Paris dièSociété Civile Internationale du Canal Interocéanique gschaffè worrè isch,[61] wodruff 1879 durch französischs Gsetz d Panamakanaal-Gsellschaft gfolgt isch, zu derrè iren Bräsident dè 73-jöhrige Graf Ferdinand de Lesseps ernannt worrè isch, dè dè Erbauer vum Sueskanaal gsi isch. D Panamakanaal-Gsellschaft hèt 1878 eini vo dè Société Civile Internationale du Canal Interocéanique erworbeni Konzession vo dè kolumbianischen Regyrig übbernõ, diè sognannti Wyse-Konzession,[62] un hèt 1881 mit dè Arbetè aagfangè,[63] wo bis 1889 aaduèret hèn.[64]

Baut wörrè het söllè èn schlüüsèlosè Kanaal übber dè Ischtmus vo Panama mit èrè Längi vo 73 Kilometèr. Dè Uushùb hät 120 Millionè Kubikmetèr nit übberschtygè söllè. È Aktiègsellschaft, d Compagnie Universelle du Canal Interocéanique, isch für d Finanzyrig gründet worrè un hèt genauso hochi Rentabilidät võsprochè wiè bi dè Sueskanaal-Aktiè. I dè Bauzit vo 1881 bis 1889 sin bim Bau 22.000 Büèzer (7,5 Menschèläbè pro Daag) i dè Sumpflandschaft a Gäälfièber un Malaria gschtorbè, derrè iren Erreger no unbekannt gsi isch. Uff Aarõtè vo französischè Ärzt isch 1883 bim Bau vom Kanaal aagordnet worrè, zum Schutz vor Malaria d Pfoschtè vo dè Bettè vo dè Büèzer in Wassèreimer z stellè.[65]

Bau vom Kanaal, 1888

D Eimer sin allerdings zuè Brutschtättè vo dè Malariamuggè worrè, d Krankèt hèt sich ergo rasend schnèll uusbreitet, un dè Bau hèt nit zletscht au deshalb abbrochè wörrè. Rund um d Bauschtell sin Chrütz gschtandè un Lychè sin in Essigfässer nõch Europa voschifft worrè, dõmit nit no mee Chrüz hèn müèsè uffgschtellt wörrè. 287 Millionè US-Dollar sin inveschtyrt worrè.

Wôrend dè Bauarbetè hèt d Compagnie Universelle du Canal Interocéanique mit großem publizistischèm Uffwand widderholt neui Schuldvoschrybigè emityrt. Dè ständig stygende Finanzbedarf hèt dõmit nit befridigt wörrè könnè. Ähnlich wiè bim Bau vom Sueskanaal het è Lottry s notwèndige Kapital ybringè söllè. I dè französischè Nationalvosammlig isch diè erforderlichi gsetzlichi Ermächtigung aafangs hoch umschtrittè gsi. D Widerschtänd hèt d Compagnie Universelle du Canal Interocéanique 1888 durch Bestechig in Form vo Geldzalligè a mee als hundert Abgordneti übberwundè.[66] È objektivI Brichterschtattig übber diè technischè un finanziellè Unzuèlänglichkeitè vom Brojèkt sin durch Journalischtèbschtechig un Yflussnaam uff d Zitigsvolääg durch d Compagnie Universelle du Canal Interocéanique hintertribbè worrè, d Öffentlichkeit un Aaleger sin blanmäßig un sischtematisch belogè worrè.[67][68] 1887  hèt dè Ferdinand de Lesseps unter m Drugg vo dè schlèchtè Finanzlaag d Blään revidyrt un mit èm Ingenieur Gustave Eiffel èn Vodraag abgschlossè, um èn Schlüüsèkanaal bis 1890 hèrzschtellè. D Koschtè für dè Schlüüsèkanaal sin uff 1,6 Milliardè Goldfrankè gschätzt worrè. Wegè Blanungsmängel, falschè geologischè Untersuèchigè, schlèchter Organisation, Korruption, zaallosè technischè Schwirigkeitè un Pannè hèn d Franzosè schlièßlich uss finanziellè un bolitischè Übberlegigè uffgää un dè Bau 1889 ygschtellt.

Am 15. Dezembèr 1888 isch d Zalligsunfähigkeit vo dè Compagnie Universelle du Canal Interocéanique ytrettè. Wegè dè nichtkommerziellè Unternemmensgegèschtänd vo dè Gsellschaft, èm Bau von èm Kanaal, isch selli nõch dè dõmòligè gseòotzlichè Regelig als nichtkonkursfähigi Gsellschaft bhandlet worrè, wa-n-èn vomögensuusènandersetzends Konkursvofaarè uusgschlossè hèt.[69] Dè Zämmèbruch hèt dè Panamaskandal uusglöst, ein vo dè gröschtè Finanzskandaal vom 19. Johrhundert z Frankrych, und i dè Folg hèt sell heftigi öffentlichi Usènandersetzigè un Bolitikerruggtritt nõch sich zogè.[70]

Zweiti Bauphasè un Fèrtigschtellig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Bau vom Panamakanaal: dè sogenannti Culebra Cut, 1907
D Kroonland am 2. Februar 1915, bis zu dèmm Daag s gröschti Bassagyrschiff, wo dè Kanaal je passyrt hèt
S Schlachtschiff Missouri in èrè Schlüüsè vom Panamakanaal am 13. Oktobèr 1945 uff èm Wäg vom Pazifik nõch New York. I dè Zwischèchriègszit un wôrend èm Zweitè Wältchrièg sin Schlachtschiff asè baut worrè, dass si d Schlüüsè vom Kanaal no passyrè könnè.

1894 hèt è Ufffanggsellschaft übbernõ, d Compagnie Nouvelle du Canal de Panama, wo diè theoretischè Arbetè witergfüürt hèt un dè Gsamtkomplex 1902 für 40 Millionè US-Dollar a d USA vokauft hèt, welli öppè 40 % vo d! bis dörthy gleischtetè praktischè Arbetè vowendè hèt könnè. D USA hèt sich scho vorher mit voschidnè Kanaalbrojèkt beschäftigt hèt, um Mittelamerika z durchqueerè, sin abber bis dörthy zu keim praktikablè Ergebnis glangt. D Blanigè vum Panamakanaal hèt mit dè Blanigè zum Nicaragua-Kanaal konkurryrt. Sell isch abber nit realisyrt worrè, well selli Inveschtorè dè Panamakanaal favorisyrt hèn. Nõch èm Aakauf vo dè Wyse-Konzession hèt d USA von Kolumbiè d Abtrèttig vom Panamakanaalgebièt volangt. Kolumbiè hèt sich gweigerèt, asè isch dè Panamakonflikt entschtandè.

Im Novembèr 1903 sin US-Truppè glandet un hèn s Gebièt bsetzt un hèn dè unabhängige Staat Panama uusgruèfè. D US-Regyrig hèt glaubt, so schnèller dè uss strategischè Gründ für absolut notwèndig erachtete Kanaal bauè z könnè. Am 18. Novembèr 1903 hèt dè dõmòligi US-Ußèminischter, dè John Hay, un èn ehemõligè Mitarbeiter vom Ferdinand de Lesseps, dè französische Ingenieur Philippe Bunau-Varilla èn Staatsvotraag – dè sogenannte Hay-Bunau-Varilla-Votraag voybart, nõch èm Ènd vo dè Ratifikation am 26. Februar 1904 z Washington verkündet und uff unbeschtimmti Zit für gültig erklärt – übber d Nutzig von èrè Kanaalzonè i dè Breiti vo 10 Meilè (16 Kilometern), jewyls 5 Meilè uff beidè Sitè vo dè Kanaaltrassè, iri Bsetzig un iri unbeschränkti Kontrollè. D USA hèt dõmit è Kanaalzonè in èrè Größi vo 84.000 Hektar in Beschlaag gnõ. Sie hèt abber diè territoriali Souveränidät vo Panama zuègsicherèt. Dè Votraag hèt zuèdèmm d Zallig vo 10 Millionè US-Dollar vorgsää sowiè ab 1913 è jöhrlichi Zallig vo 250.000 US-Dollar in Gold.

Im April 1905 isch dè Kanaalbau èm Ingenieur John Frank Stevens aavotraut worrè.[71] Er hèt gschpannè, dass diè gröschtè Schwirigkeitè uss Krankètè bschtônn un er dõher zèrscht d Läbbensumschtänd vo dè Büezer vobesserè muè. Mit sim Ysatz hèt er sich iren Reschpekt erworbè, so dass er sich mit dè Blanig vo dè Logischtik un èm Uffbau vo dè Organisation dè eigèntlichè Usèforderig hèt stellè könnè. Als er dõmit fèrtig gsi isch, hèt er überraschend un zum Vodruss vom Theodore Roosevelt mit dè Erklärig kündigt, er hebbe sin Votraag uffs Wort erfüllt. In sellem hèt s gheißè, er sölle solang draa schaffè, bis er selbscht mit Sicherheit sägè könne, dass es Brojèkt glingt odder schyterè wörd. D Gründ für sini Kündigung sin umschtrittè. Vomuètet wörd, dass er begriffè hèt, dass er dè beschte Maa für d Blanig, abber nit für d Uusfüürig isch. È anderi Anekdote besait, er hebbe eifach dè intressante Deil un diè eigèntlich Isèforderig bewältiget, d Uusfüürig het yn nu no glangwyled. In èm Brièf vo sim Nõchfolger an dèm sin Sohn wörd devò gschwätzt, dass dè Mr. Stevens dè Bau so perfèkt organisyrt hebbe, dass es für yn eigèntlich nût zu duè gääb, ußer d Organisation z erhaaltè. Im April 1907 hèt dè Stevens dè Kanaal volõ, un d Arbèt isch vom Generalmajor George Washington Goethals witergfüürt worrè, dè bsunders vom US-Bräsident Theodore Roosevelt unterschtützt worrè isch.[72] Roosevelt hèt yn u. a. uusgsèucht, well er als Milidäraaghörigè nit kündigè hèt könnè wie sin Vorgänger. D Koschtè vom Panamakanaal, wo jetzt mit Schlüüsè un Stauseè baut worrè isch, hèn sich uff 386 Millionè US-Dollar belaufè, un wôrend dè Bauarbetè vo 1906 bis 1914 sin 5.609 Büezer a Unfäll un Krankètè (no öppè 1,9 Todesfäll pro Daag). Insgsamt hèt dè Bau vom Panamakanaal somit circa 28.000 Menschèläbbè gforderet.

Am 15. Auguscht 1914 hèt s Paketboot „Ancona“ als èrschtes Wassèrfaarzüüg dè Panamakanaal in voller Längi mit 200 Passagyr a Bord passyrt.[73] Wegè m Uusbruch vom Èrschtè Wältchrièg sin d Eröffnungsfyèrlichkeitè abgsait un èrscht 1920 nõchgholt. Am 12. Juli 1920 hèt dè US-Bräsident Woodrow Wilson d Wassèrschtrõße offizièll für dè Schiffsvokeer frei gää.[74]

Bolitischi Brobleem nõch Fèrtigschtellig vom Kanaal

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Tatsach, dass d USA diè Hoheit übber dè Kanaal un diè Panamakanaalzonè, èn Landschtreifè entlang vom Kanaal, bhaaltè hèt, hèt widderholt für Spannungè zwischè dè US-Regyrig un Panama gfüürt. 1935 un 1936 sin diè èrschtè Revisionè vo dè entschprechendè Abkommè erfolgt, wo unter anderem è Erhöig vo dè jöhrlichè Zalligè vo dè USA a Panama uff 430.000 US-Dollar un d Gewäärig von èm Landkorridor durch d Kanaalzonè a Panama vorgsää hèt un dè USA s Interventionsrächt abgsprochè hèt.

1955 isch è witeri Revision erfolgt, in wellerè d Johrespacht uff 1,93 Millionè US-Dollar erhöht worrè isch. Zuèdèmm hèt s è Erhöhig vo dè Löön vo dè panamaischè Büezer vo dè Panamakanaalvowaltig gää. Panama hèt au s Rächt erhaaltè, Büezer i dè Kanaalzonè mit Uusnaam vo dè US-Bürger z beschtüèrè.

1960 hèt dè US-Bräsident Dwight D. Eisenhower uffgrund vo Beschwèrdè vo dè Regyrig vo Panama è 9-Pünkt-Programm bekannt gää, welles bsunders vobesserti Arbèts- un Wònbedingigè i dè Kanaalzonè un dè Bau von èrè Wasserleitig zu dè Vosorgig vo dè Hauptschtadt Panama-Stadt vorgsää hèt.

Am 17. Septembèr 1960 hèt dè US-Bräsident Eisenhower bekannt gää, dass ab sofort d Flagè vo Panama gmeinsam mit sellèrè vo dè USA i dè Kanaalzonè als Uusdrugg vo dè nominellè Souveränidät vo Panama übber sell Gebièt ghisst wörrè söll. S èrschte Hissè vo dè panamaischè Flagè hèt am 21. Septembèr 1960 uff èm Shaler Triangle statt gfundè.

1964 isch es zu gwaltsaamè Ussènandersetzigè zwischè Zivilischtè un dè US-Armee im Flagèschtritt zwischè dè USA un Panama chò.

1977 hèt dè US-Bräsident Jimmy Carter mit General Omar Torrijos d Torrijos-Carter-Voträäg uusghandlet, nõch dennè dè Kanaal bis zum Johr 2000 a Panama zruggzgää sig, wa denn am 31. Dezembèr 1999 um 12 Uhr bassyrt isch. Sitdèmm wörd dè Kanaal vo dè panamaischè Kanaalbehördè Panama Canal Authority (span. Autoridad del Canal de Panamá – ACP) vowaltet. D Behördè isch autonom, allerdings wärd iren Vorschtand vom panamaischè Bräsident beschtimmt..

Am 15. Juli 2013 hèn d Behördè è Schiff gschtoppt, welles – voborgè unter Zuckersäck – zwei Container mit (vomuètlich) Raketèuusrüschtig vo Kuba nõch Nordkorea transportyrè hèt söllè. Dè Bräsident vo Panama, Martinelli, hèt dezuè erklärt: „Mo ka nit eifach undeklaryrti Waffè durch dè Panamakanaal transportyrè. Dè Panamakanaal isch èn Kanaal für dè Fridè un nit für dè Chrièg“.[75]

Blään zum Ersatz vum Panamakanaal durch èn anderè Mittelamerika-Kanaal

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Im Zämmèhang mit dè Usènandersetzigè um dè Panamakanaal 1964 sin erneut Blään diskutiyrt worrè, Mittelamerika an èrè anderè Stell z durchschtèchè, well èm Uusbau vom Panamakanaal Gränzè gsetzt gsi sin un sini Vokeerskapazität Endi vo dè 1960er Johr erschöpft gsi sin. Erwogè worrè sin Durchschtich z Mexiko, Nicaragua/Costa Rica, Panama un Kolumbiè. In allè Fäll sött dè neue Kanaal, wo baut wörd, ohni Schlüüsè aaglegt wörrè, well dè Niveau-Unterschyd zwischè Pazifik un Atlantik minim isch.

Alli unnè kurz uffgfüürti Brojèkt hettèt è Bauzit vo füüf bis zee Johr erforderet un meereri Milliardè US-Dollar a Baukoschtè voschlungè.

Mexiko

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Mexiko-Blaanig hèt èn Durchschtich am Isthmus vo Tehuantepec vo dè Mündig vom Fluss Coatzacoalcos am Atlantik èm Fluss nõch zum Golf vo Tehuantepec vorgsää. Bi konventionellè Arbètsmethodè hèt dè Kanaal 266 Kilometèr lang wörrè söllè un demit mee als dreimal so lang wiè dè Panamakanaal. D USA het zuèdèmm im Raamè vo dè Operation Plowshare Sprengigè mit Hûlf vo Nuklearladigè vorgnõ, wo denn è Kanallängi vo 241 Kilometèr ergää het.

Nicaragua / Costa Rica

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Schu Mitti vom 16. Johrhundert hèn diè spanischè Kolonialischtè èn Kanaal im San-Juan-Fluss nõch zwischè dem hütigè Nicaragua un Costa Rica im Südè aadenkt. Dè amerikanisch Ysèbaamagnat Cornelius Vanderbilt (1794-1877) hèt èn Deil vo sim Vomögè durch dè Goldruusch vodiènt, indem er i dè 1840er un 1850er Johr Abendürer un Goldsuècher vo dè Oschtküschte vo Nordamerika - via Nicaragua - nõch Kaliforniè brocht hèt. Dòmolls hèt s nõ kein Ysèbaavobindig durch Nordamerika gää. Vanderbilt hèt sich d Rächt für èn Kanaalbau un è Routè durch Nicaragua für sini „Accessory Transit Company“ gsicheret.

Èn Kanaal durch Nicaragua z bauè hèt au dè Napoleon III. (Frankrychs letschtè Könnig (1852-1870)) erwogè. Sini Französischi Intervention z Mexiko vom Januar 1862 bis März 1867 hèt mit èrè Nidderlaag (un dè Hyrichtig vom Maximilian I gendet. D Franzosè hèn yn 1864 als „Kaiser vo Mexiko“ ygsetzt.

Dè Durchschtich durch Nicaragua isch barallel zu dè Gränzè mit Costa Rica brojektyrt worrè un hèt dè südlich Deil vom See vo Nicaragua durchschnittè, diè konventionell Trassè hèt 270 Kilometèr un è Trassè mit Hûlf vo Nuklearschprengigè 225 Kilometèr bedrait. Dè Nicaragua-Kanaal het abber d Gränzè mit Costa Rica gschnittè un würd dè Pazifik au uff èm Gebièt vo Costa Rica erreichè. Nicaragua will diè Blään mit èm Gsetz vom 3. Juli 2012 widderbeläbbè.[76][77] Sell Gsetz übberdrait dè „Hong Kong Nicaragua Canal Development Investment Co.“ (HKND) d Rächt für znägscht 50 Johr (volängerbar um witeri 50 Johr) für dè Bau un dè Betrièb vom Kanaal. HKND bzw. sin Bsitzer, Investor Wang Jing, wörd 49 Brozènt un Nicaragua 51 Brozènt vo dè Aadeil ghörè.[78]

Nicaragua will (Stand Dezembèr 2013) Mitti 2014 mit èm Bau vom „El Gran Canal“ aafangè.[78]

Panama

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Für Panama hèt s zwei möglichi neui Kanaalroutè gää, wo uusgmessè worrè sin:

  1. Ein Kanaal vom Golf vo San Blas am Atlantik mit èrè Längi vo 64 Kilometèr
  2. È Kanaalroutè vom Atlantik zu dè Bucht vo San Miguel uff dè sognanntè Sasardi-Morti-Trassè mit èrè Längi vo 97 Kilometèr

Kolumbiè

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S Kanaal-Brojèkt z Kolumbiè hèt èn Durchschtich unter Nutzig vo dè Flussbett vom Atrato un èm Truando vorgsää un hèt è Längi vo 153 Kilometèr haa söllè. Sit Aafang vom Johr 2011 wörd zwischè dè Volksrepublik China un Kolumbiè übber dè Bau von èrè Ysèbaalinniè als „drocheni Konkurrenz“ zum Panamakanaal vohandlet.[79]

Literadur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Sachbüècher

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • I. L. Maduro’s Souvenir Store (Hrsg.): Souvenir of Panama and the Canal. Maduro’s Souvenir Store, Panama um 1918.
  • Jörn Brossmann: Der Ausbau des Panama-Kanals. In: HANSA. Nr. 11, 2007, S. 72–75. SSN 0017-7504
  • Richard Henning: Die Geschichte der mittelamerikanischen Kanalunternehmungen. In: Conrad Matschoss (Hrsg.): Beiträge zur Geschichte der Technik und Industrie. Band 4. Springer, 1912, ZDB-ID 2238668-3, S. 113–146 (Volltext online).
  • Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. F. Muller, London 1966.
  • Hans Hummel: Vor dem Ziel steht England. Biographie von Ferdinand de Lesseps. Vorwerk, Berlin 1939.
  • David G. McCullough: Sie teilten die Erde. Abenteuer und Geschichte der Erbauung des Panama-Kanals. Droemer Knaur, München 1982, ISBN 3-426-03657-6 (Originaltitel: The path between the seas. Übersetzt von Wolfgang J. Helbich).
  • Emil Maurer: Der Panama-Kanal gestern und heute. Goldmann, Leipzig 1943.
  • Gustavo A. Mellander: The United States in Panamanian Politics. The intriguing formative years. Interstate Publishers, Danville Ill 1971.
  • Gustavo A. Mellander u. a.: The Panama years. Editorial Plaza Mayor, Río Piedras Puerto Rico 1999, ISBN 1-56328-155-4 (Geschichtlicher Schwerpunkt).
  • Alexander Missal: Seaway to the Future. American Social Visions and the Construction of the Panama Canal. University of Wisconsin Press, Madison, Wisconsin 2008, ISBN 0-299-22940-8.
  • A. und H. Säuberlich: Achterbahn in Panama. Treidelloks an der Zahnstange. In: Lok Magazin. Jahrgang 41, Nr. 252. GeraNova, München 2002, S. 64–65. ISSN 0458-1822

Belletrischtik

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Hans Dominik: Atlantis. Scherl Volaag, Berlin 1924.
  • Christoph Erik Ganter (d. i. Curt Elwenspoek): Panama. Roman um einen Kanal. Rowohlt Volaag, Hamburg 1954 (Historischer Roman vor dem Hintergrund der Geschichte des Panamakanalsbaus).
  • Iwan Goll: Panama. Gedichte. Meyer, Berlin 1914.
  • John LeCarré: Der Schneider von Panama. Ullstein, Berlin 2008, ISBN 3-548-60851-5.
  • Eric Zencey: Die Panama-Affäre. Historischer Roman. dtv, Münchè 2000, ISBN 3-423-20354-4.

Film

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Marie Galante. Spionagefilm. 1934.
  • Abenteuer in Panama. 1942 (mit Humphrey Bogart u. a.).
  • "Panama-Kanal", Dokumentation zu dè Gschichtè vom Bau vom Panama-Kanaal, USA 2011

Weblinggs

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Panamakanaal – Sammlig vo Multimediadateie

Einzelnŏchwys

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ S wörred unterschydlichi Längè zwischè 76 un 82 Kilometèr gnennt, je nõchdemm, wo gnau d Èndpünkt aagsetzt wörred un wiè d Kurvè im Gatúnsee gmessè wörrè. È Pfadmessig uff Google Earth hèt 81,7 Kilometèr ergää.
  2. ↑ This is the Canal auf der Website der Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  3. ↑ Artikel 315 vo dè Vofassig vo Panama
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Annual Report 2011 uff dè Website vo dè ACP
  5. ↑ Treaty concerning the permanent neutrality and operation of the Panama Canal
  6. ↑ D ACP hèt insgsamt èn Umsatz vo 2,3 Milliardè Balboa gmacht, well si au Erlös uss Strom- un Wasserliferigè hèt. Dè Net Profit uss allè Aktivitätè hèt 1,229 Milliardè Balboa betrait
  7. ↑ FAQ Tolls and Transit uff dè Website vo dè Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  8. ↑ Gebüürètabellè vo dè ACP (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.pancanal.com
  9. ↑ Genauer: 85 Fuß = 25,9 Meter
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 FAQ Physical Characteristics uff dè Website vo dè Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive)
  12. ↑ Bi dè Beurteilig vo dè Yschparig isch es V-förmige Brofyl vum Yschnitt z beachtè: jedi Verdüèfig vum Yschnitt bedütet au è Erwiterig vum Brofyl un dõmit è Villfachs a notwendigèm Uushub.
  13. ↑ Vgl. D Foto in El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive), S. 17
  14. ↑ Panama Canal Authority – Culebra Cut Widening Completed (7. November 2001)
  15. ↑ Panama Canal Authority Reduces Time Vessels Take to Travel the Canal by more than 16 Percent (21. November 2002)
  16. ↑ Dè Kanaal un sini Bauwärk sin im angloamerikanischè Maßsischteem blaant un baut, woby meischtens glatti Zaalè für d Maaß in Fuèß vowendet wörred, wo in Metèr umgrechnèt (1 Fuß = 0,3048 Metèr) durchwäg zu seltsam erschynendè krummè Zaalè füürè.
  17. ↑ FAQ Nr. 3 uff PMSML – Permanent Service for Mean Sea Level
  18. ↑ Samuel F. Hildebrand (1939): The Panama Canal as a Passageway for Fishes …
  19. ↑ D Längi vo dè Kammerè wörd oft unterschydslos mit 1000 odder 1050 Fuèß aagää.
  20. ↑ Art. 52 ff Regulation for Navigation in Canal Waters auf der Website der Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  21. ↑ Salzwassèr hèt è höcheri Dichti als Süèßwassèr un uss dèmm Grund è höcheri Traagfähigkeit. TFW wörd i dè Regulations for Navigation definyrt als: Tropical fresh water of Gatun Lake, density .9954 gms/cc, at 29.1° Centigrade (85 °F)
  22. ↑ OP Notice to Shipping N-1-2012 (Rev. 1) – Vessel Requirements, 2. Size and Draft Limitations of Vessels Archivlink (Memento vom 10. Mai 2012 im Internet Archive) uff dè Website vo dè Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  23. ↑ FAZ Queen Mary 2
  24. ↑ Diè doppeltè Schlüüsèdoor sin im Google Earth un uff voschidnè Fotos dütlich z erkennè.
  25. ↑ 25,0 25,1 Locks Design in A History of the Panama Canal; uff dè Website vo dè Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  26. ↑ George W. Goethals: The Panama Canal; The Locks … (Memento vom 23. Septämber 2015 im Internet Archive), 10. Februar 1911; uff CZBrats.com
  27. ↑ Planskizzè von èrè Schlüüsèkammerè vo dè Gatún-Schlüüsè z Goethals: The Panama Canal
  28. ↑ 33,53 Meter Breiti x 327,66 Meter Längi x 9,20 Meter Hub = 101.075 m³
  29. ↑ D Größi vo dè Schiff het dõdruff kein Yfluss.
  30. ↑ 1 US.liq.gal = 3,785411787 Liter
  31. ↑ Art. 53 Regulation for Navigation
  32. ↑ El Canal actual enthaaltet uff S. 19 f ydrucksvolli Fotos vom gröschtmöglichè Ablass vo dè Dämm.
  33. ↑ NASA
  34. ↑ Unter Berüggsichtigung vo Besunderheitè wiè dè Gruppyrig` vo chlynerè Schiff in èrè Kammerè usw.
  35. ↑ OP Notice to Shipping N-7-2012 Archivlink (Memento vom 11. Mai 2012 im Internet Archive) uff dè Website vo dè Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  36. ↑ Monthly Canal Operations Summary – may 2012 Advisory to shipping No. A-10-2012; uff dè Website vo dè Autoridad del Canal de Panamá/Panama Canal Authority
  37. ↑ El Canal actual, S. 14 f
  38. ↑ Section Two, Steering and sailing rules, Rule 5.7
  39. ↑ Récord en pago de peajes y reserva (Memento vom 6. Oktober 2014 im Internet Archive), in prensa.com, Panamá, vom 24. April 2007
  40. ↑ Cupo de subasta del Canal alcanza récord Archivlink (Memento vom 3. Augschte 2009 im Internet Archive), in prensa.com, Panamá, vom 25. Auguscht 2006
  41. ↑ Richard Halliburton: New Worlds to Conquer. Garden City Publishing, New York 1929.
  42. ↑ El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive), S. 19
  43. ↑ El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive), S. 22-23
  44. ↑ El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive), S. 17 f, 23-24
  45. ↑ El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive), S. 21–22
  46. ↑ El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive), S. 24–25
  47. ↑ El Canal Actual Archivlink (Memento vom 7. Juli 2012 im Internet Archive), S. 25
  48. ↑ 48,0 48,1 Neui Brugg Archivlink (Memento vom 29. März 2014 im Internet Archive)
  49. ↑ Proposal for the Expansion of the Panama Canal uff dè Websitè vo dè ACP
  50. ↑ Neue Zürcher Zeitung Online (4. September 2007) „13 Tonnen Sprengstoff zur Feier des Tages“
  51. ↑ Süddeutsche Zeitung online (4. September 2007) Panamakanal – D Èngschtell vom Wälthandel wörd breiter
  52. ↑ Panamakanal Anfang 2015 startklar. In: Täglicher Hafenbericht vom 9. Juli 2012, S. 3
  53. ↑ Antwerpen baut die Megaschleuse / Stahl des Eiffelturms mal drei, ORF.at 20. Mai 2013
  54. ↑ Süddeutsche Zeitung online (23. Oktober 2006) Milliarden-Projekt: Panama-Kanaal wörd uusbaut
  55. ↑ Die Zeit Online; (23. Oktobèr 2006): Gelungenè Volksentscheid: Panama-Kanaal wörd uusbaut (Memento vom 10. Oktober 2017 im Internet Archive)
  56. ↑ ARD-Tagesschau Online (23. Oktober 2006): Dè Panama-Kanaal wörd uusbaut
  57. ↑ Die Welt Online (23. Oktobèr 2006): Dè Panama-Kanaal wörd uusbaut
  58. ↑ 'Why a Damaging Panama Canal Expansion is Being Advanced' Archivlink (Memento vom 6. Juni 2013 im Internet Archive). Voöffentlicht i dè „The Panama News“. Abgruèfè am 7. Februar 2011
  59. ↑ 'Carta Abierta al Presidente de la República de Panamá'. Archiviert vom Original am 5. März 2016; abgruefen am 4. Februar 2014.. Voöffentlicht im „Sustainabilitank.info“. Abgruèfè am 7. Februar 2011
  60. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 9.
  61. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 27.
  62. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 28.
  63. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 47.
  64. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 67.
  65. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 54, 55.
  66. ↑ WDR5, Zeitzeichen zum 1. Februar 1881, Der Beginn der Bauarbeiten zum Panamakanal Archivierte Kopie (Memento vom 30. Jänner 2012 im Internet Archive)
  67. ↑ WDR5, Zeitzeichen zum 1. Februar 1881, a. a. O.
  68. ↑ Heinrich August Winkler: Geschichte des Westens, Von den Anfängen in der Antike bis zum 20. Jahrhundert, 2. Ufflaag, C.H.Beck, Münchè 2010, ISBN 978-3-406-59235-5, S. 1070
  69. ↑ Ansgar Becker: Die Entwicklung des Kaufmannsbegriffs im Sinne eines übergeordneten Abgrenzungskriteriums für den persönlichen Anwendungsbereich handelsrechtlicher Vorschriften; IUS VIVENS /Abteilung B: Rechtsgeschichtliche Abhandlungen Bd. 17, 2004, ISBN 3-8258-7639-X, S. 56
  70. ↑ Pierre A. Bourson: L'affaire Panama. Édition de Vecchi, Paris 2000, ISBN 2-7328-2977-3
  71. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 113.
  72. ↑ Rolt Hammond, C.J. Lewin: The Panama Canal. S. 151.
  73. ↑ Ute Becker, Die Chronik, Geschichte des 20. Jahrhunderts bis heute, S, 104, 2006, ISBN 3-577-14641-9, ISBN 978-3-577-14641-8
  74. ↑ Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 7. September 2013; abgruefen am 4. Februar 2014. abgfrõgt am 11. Juli 2010
  75. ↑ http://orf.at/stories/2191076/2191070/ Panama stoppt nordkoreanisches Schiff, ORF.at vum 16. Juli 2013
  76. ↑ El Nuevo Diario.com.ni: Ley del Régimen Jurídico del Gran Canal Interoceánico de Nicaragua y de Creación de la Autoridad del Gran Canal de Nicaragua. Archiviert vom Original am 19. September 2013; abgruefen am 4. Februar 2014.
  77. ↑ Witeri Schritt zum Nicaragua-Kanaal. In: Däglichè Hafèbericht vum 6. Juli 2012, S. 14
  78. ↑ 78,0 78,1 FAZ.net Dezember 2013: Öko-Katastrophe in Nicaragua? Ein Megakanal im Zeichen des Drachen
  79. ↑ Züüg für dè Regèwald (15. Februar 2011)

Koordinate: 9° 4′ 48″ N, 79° 40′ 48″ W

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Panamakanal“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Panamakanal&oldid=1008426"