Zeitzone

Wältcharte mit Ziitzone

D Ziitzone si Deil vo dr Ärde wo die gliichi Ziit hai. Si si iigfüehrt worde für zum uf dr einte Siite Ziit em Lauf vo dr Sunne aazbasse, so dass si öbbe am Middag am höggschte Punkt im Himmel schtoht, uf dr andere Siite, dass mä, wenn mä vom eint Ort zum en andere fahrt, nit die ganz Ziit muess d Uhr neu iischtelle. Hützudag düen die schtaatlige Obrikeite feschtleege weles Gebiet zu welere Ziitzone ghört.

D Iideilig vo dr Ärde in Ziitzone

D Oberflächi vo dr Ärde isch in 24 Ziitzone iideilt worde, wo jedi 15 Längigrad wiit isch. In erä Ziitzone isch überall die gliichi Ziit, und s het genau ei Schtund Underschiid zu de beide Ziitzone im Oschte und im Weschte. In dr Aawendig vom Brinzip gits vil Uusnahme. So isch ganz Middeleuropa in dr gliiche Zone, au wenn dr ächti Ziitunderschiid zwüschem weschligschte un em öschtligschte Deil meh as a Schdund uusmacht.

Als Wältziit, UTC für Coordinated Universal Time, gültet d Ziit am Meridian vo Greenwich, wo as Nullmeridian definiert isch. Früehner het men er Greenwich Mean Time, abkürzt GMT, gsait. D Atomuhre bruuche UTC as Präzisionsziitschtandard.

Gschichtligs

Bevor d Gschwindigkeit vom Reise im 19. Johrhundert sehr vil grösser worde isch als vorher, isch s Broblem vo dr Gliichzitigkeit chlii gsi, und Ziit isch lokal nach dr Sunne feschtgleit worde. S het zwar überzwärchi lokali Obrigkeite gä wo s andersch hai müesse mache as alli andere, wie zum Bischbil d Schdadt Basel wo mit ihrer Basler Uhr ä Schtund vo dr Umgäbig abgwiche isch und erscht 1798 sech aabasst hai.

D Telegrafii und d Iisebahn hai dr Aaschtoss gä, das z ändere, d Telegrafii het s eifach gmacht, lokale Ziite z vergliiche und azbasse, und d Iisebahn hets nötig gmacht. In dr Middi vom 19. Johrhundert hai die meischte europäische Schtaate ä Ziit feschtgleit wo für s ganze Schtaatsgebiet zellt het. Das si aber zerscht lokali Ziite gsi. Erscht under em Druck vo de grosse Iisebahngsellschafte wo Koordinierigsschwiirigkeite mit em internationale—und in grosse Flächeschtaate wie Kanada oder die Vereinigte Schtaate mid em nationale—Zugvercher gha hai, isch es wältwits Ziitzonensyschtem uf erä Komferänz z Washington beschlosse worde.