Turgi
|
Dä Artikel behandlet d Aargauer Gmeind Turgi. Infos über s Tuurgi finsch under Kanton Thurgau. |
| Dialäkt: Aargauerdüütsch |
Turgi isch e Gmeind vom Bezirk Bade im Kanton Aargau.
| Turgi | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Aargau (AG) |
| Bezirk: | Bade |
| BFS-Nr.: | 4042 |
| Poschtleitzahl: | 5300 |
| UN/LOCODE: | CH TGI |
| Koordinate: | 661455 / 260729 |
| Höchi: | 342 m ü. M. |
| Flächi: | 1,55 km² |
| Iiwohner: | 3010 (31. Dezämber 2022)[1] |
| Website: | www.turgi.ch |
 Turgi | |
| Charte | |
 | |
dr Name
ändereDr Ortsname, wo s erschte Mol im ene Dokumänt vo anne 1281 vorchunt, chunt dervo, ass im Middelalter s Gebiet vo de Landschaft Tuurgi bis do hi a d Aare und d Rüüss cho isch. Bi Turgi isch im früene Middelalter d Gränze zwüsche de alte Grafschafte Tuurgi und Aargau und spöter die zwüsch em Zürigau und em Aargau gsi.
Geografii
ändereD Gmeind ligt zwüsche Bade und Brugg im Limettaal. Turgi isch id Quartier Dorf, Gehling, Wil und Sitte unterteilt.
D Middi vom Dorf Turgi ligt 342 Meter über em Meer. Dr Gmeindbann isch 1,55 Kwadratkilometer gross. D Sidlig isch under em Gäbischtorfer Horn uf dr Südsyte un de Limet im Norde. Dur s Dorf goot d Kantonsstrooss Nummere 3 und d Ysebaan. Bi Turgi hets föif Brugge über d Limet.
D Nachbergmeinde vo Turgi sind Untersiggetal, Obersiggetal, Bade un Gäbischtorf.
Gschicht
ändereBis is nünzääte Joorhundert isch Turgi no keis Dorf gsi; es het nume es baar Hüüser bi dr alte Brugg über d Limet gha.
Vo dr Röömerzyt isch e grosse Mäileschtäi, wo ane 99 under em Kaiser Trajan a dr Militärstrooss vo Vindonissa uf Turicum ufgstellt worden isch. Me het en ane 1534 z Turgi im ene Fäld wider gfunden und denn zerscht z Bade bim Landvogteischloss ufgstellt, wo ne d Zürcher ane 1712 sind go mitnää; hüt isch er im Landesmuseum z Züri. Sid ane 1992 stoot z Turgi am Stroosserand e gnaui Kopy vo däm alte Monumänt.[2][3]
1826 isch a dr Limmet e grossi Fabrigg zum Bouele spinne bout worde, und denn isch drumume es Dorf entstande. 1884 het sech das als eigeti Gmeind vo Gäbischtorf glöst.
Bevölkerigsentwicklig
ändere| Johr | 1900 | 1930 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 |
| Iwohner | 877 | 1441 | 1642 | 1860 | 2395 | 2704 | 2625 | 2400 | 2903 |
Verchehr
ändereBi Turgi träffe sech d Hauptstroosse vo Aarau, Bade und Choblez. Ussert dr alte Holzbrugg hets bi Turgi no drüü modärni Strossebrugge über d Limet.
Dr Baanhof Turgi vo de SBB isch a de Strecki vo Bade uf Brugg, wo d Züüg vo Züri uf Basel durefahre, un es git au e Verbindig s Aaretaal zdurabb uf Chlingnau und uf Waldshuet z Dütschland, d Linie Turgi-Waldshuet.
Wirtschaft
ändereBi dr ehemolige Fabrigg isch es alts Chraftwärch.
A dr Stross uf Bade isch d Güselverbrönnigsaalaag vo Wil und undedra d Klääraalaag Laufacker vo dr Region Bade.[4]
-
di alti Holzbrugg über d Limet -
d Brugg vo dr Ysebaan -
s Chraftwärch vo dr Spinnerei Turgi -
dr Baanhof vo Turgi
Literatur
ändere- Andreas Steigmeier: Turgi. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Peter Hoegger: Kunstdenkmäler der Schweiz. Band 87: Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau. Band VII: Der Bezirk Baden II. Hrsg. von der Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte GSK. Bern 1995, ISBN 3-909164-44-7, S. 132–154.
Weblink
ändere
Commons: Turgi – Sammlig vo MultimediadateieFuessnote
ändere- ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
- ↑ Römischer Meilenstein (Memento vom 4. Juni 2019 im Internet Archive) uf turgi.ch
- ↑ Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL), Band XIII, Nummere 9075.
- ↑ d Website vo dr ABW (Memento vom 11. Dezämber 2019 im Internet Archive) (abwturgi.ch)
