Slag van Isandlwana

Slag van Isandlwana
Deel van die Anglo-Zoeloe-oorlog
Die Slag van Isandlwana
Datum 22 Januarie 1879 Ligging Isandlwana Resultaat Zoeloe oorwinning
Strydende partye
Verenigde Koninkryk	Zoeloe-koninkryk
Bevelvoerders
Lord Chelmsford Henry Pulleine (†) Anthony Durnford (†)	Ntshingwayo kaMahole Khoza Mavumengwana kaMdlela Dabulamanzi kaMpande
Sterkte
8 000	20 000
Ongevalle
1 300	1 000

Die Slag van Isandlwana was 'n militêre geveg wat plaasgevind het tydens die Anglo-Zoeloe-oorlog en wat gelei het tot die uitwissing van 'n Britse mag op 22 Januarie 1879. Die Britte was onder bevel van Frederick Augustus Thesiger, 2de Baron van Chelmsford.

Oorsig

Die Britte het 'n ultimatum aan die Zoeloekoning Cetshwayo gerig op 11 Desember 1878. Cetshwayo het die ultimatum van die hand gewys wat gelei het tot 'n oorlogsverklaring deur die Britte. Chelmsford het sy troepe vanaf Pietermaritzburg waar hulle gestasioneer was na 'n kamp by Helpmekaar, noord van Greytown verskuif. Op 9 Januarie 1879 het hulle verder na Rorke's Drift opgemars en vroeg op 11 Januarie 1879 het hulle die Buffelsrivier na Zoeloeland oorgesteek.

Die Britte het by Isandlwana kamp opgeslaan maar het om verskeie redes nie 'n laer getrek nie en ook nie behoorlik ingegrawe nie, skynbaar omdat hulle nie voldoende gereedskap gehad het nie. Hulle het staatgemaak op hulle Martini-Henry gewere en militêre organisasie. Die Britte het verkenners uitgestuur wat met 'n paar Zoeloes gevegte aangeknoop en 'n paar beeste afgeneem het. Desondanks het hulle die grootte van die Zoeloemag wat in opmars was, ver onderskat, 'n mag wat wel uit duisende impi's (Zoeloeregimente) kon bestaan het.

Die Britse mag het meestal bestaan uit staandemag infanterie, 'n groot aantal plaaslike swart soldate van die Natal Native Contingent, verskeie deeltydse berede soldate en 'n artilleriegroep wat bestaan het uit twee veldkanonne en verskeie Congreve-vuurpyle. Die ondersteunende watrein het die opmars van die Britte ook baie vertraag.

Nadat Chelmsford by Isandlwana kamp opgeslaan het, het hy sy leër verdeel en na die Zoeloes gaan soek. Hy het sy eerste bataljon, die 24ste Regiment van voetsoldate agtergelaat om die kamp op te pas onder bevel van Lt. kol. Henry Pulleine. Pulleine was meer van 'n administrateur en het geen gevegservaring gehad nie. Rondom 10:30 het Kol. Anthony Durnford vanaf Rorke's Drift saam met vyf soldate van die Natal Native horse by hulle aangesluit.

Die geveg

Gedenkteken wat by Isandlwana opgerig is ter nagedagtenis aan die Zoeloe impis wat daar gesneuwel het. Die heuwel kan in die agtergrond gesien word.

Terwyl Chelmsford nog op soek was na hulle het die Zoeloe-leër die Britse kamp aangeval. Pulleine se 1400 soldate is geheel en al oorweldig. Die Zoeloes het geen gevangenes geneem nie en slegs 60 staandemag troepe het ontsnap.

Een van die oorlewendes was Lt Horace Smith-Dorrien wat 35 jaar later in Vlaandere tydens die Eerste Wêreldoorlog in die Britse weermag as bevelvoerder van die Britse Tweede Korps sou dien. Twee ander offisiere, lt. Teignmouth Melvill en Nevill Coghill is later 5 myl daarvandaan gedood nadat hulle die Buffelsrivier tydens hulle ontsnappingspoging oorgesteek het en is baie jare later vereer met die Victoriakruis vir hulle pogings om die regimentsvaandel te red (Let wel op daardie stadium is die Victoriakruis nie nadoods toegeken nie en die medaljes is eers in 1907 aan hulle toegeken.) 'n Victoriakruis is ook aan 'n ander oorlewende, Samuel Wassall toegeken.

Foto van Isandlwana met een van die vele klipstapels op die terrein in die voorgrond wat die posisie van Britse massagrafte aandui

Die tradisionele interpretasie van wat gebeur het is dat die Britte gesukkel het om hulle ammunisie vinnig genoeg uit te pak en daarom veroorsaak het dat hulle nie die verdedigingsvuur kon volhou nie en oorval is. Moderne navorsers is van mening dat die South Wales Borderers teruggeval het en dat die vinnigbewegende Zoeloes dit uitgebuit het. Ander navorsing dui daarop dat die Britse gevegslinie te lank was en dat in plaas van om skouer-aan-skouer te veg, die soldate etlike meters uitmekaar was. Sommige wapenkundiges reken dat die standaard Martini-Henry gewere geneig was om te faal nadat 'n paar rondtes in warm weer afgevuur is, wat dalk die gebrekkige geweervuur kan verklaar. Die lang gevegslinie sou beslis die hervoorsiening van ammunisie aan troepe belemmer het.

Die Natal Native Kontingent het op die vlug geslaan na wat later bekend sou staan as Fugitive's Drift. Na afloop van die geveg het die Zoeloes volgens tradisie die buike van hulle dooie vyande oopgesny om hulle geeste te laat ontsnap.

Chelmsford wat op die stadium ongeveer 10 km weg was het twee keer aanduidings gekry dat die kamp aangeval word maar as gevolg van die heuwelagtige terrein en slegte uitsig op die slagveld besluit om dit te ignoreer. Een van die staande bevele vir die Britse magte tydens 'n aanval was om die tente se toue slap te maak sodat die soldate nie tydens die geveg daarin verstrengel sou raak nie. Dit is nie gedoen nie en die jong offisiere by Chelmsford kon die staande tente nog in hulle verkykers waarneem. Die geweerskote wat gehoor is was klaarblyklik ook toegeskryf aan skietoefeninge. Toe Chelmsford die nag van die 22ste Januarie terugkeer moes hulle noodgedwonge tussen die gesneuweldes kamp opslaan en kon hulle ook die geveg by Rorke's Drift hoor.

Nadraai

Die oorwinning te Isandlwana het vele negatiewe nagevolge vir die Zoeloes gehad, nie net as gevolg van die swaar verliese wat hulle daar gely het nie maar ook omdat dit die Britse beleidsmakers net meer vasberade gemaak het en daartoe gelei het dat meer hulpbronne aan die oorlog afgestaan is. Die redenasie agter die Britse regering se nuutgevonde vasberadenheid was drieledig: Die eerste was 'n jingoïstiese redenasie: die Britte kon nie 'n neerlaag teen enigeen verwerk nie, veral nie deur mense wat as minderwaardig beskou is nie en hulle nasionale eer het vereis dat selfs al wen hulle vyand 'n veldslag dat hulle uiteindelik die oorlog moet verloor. Die tweede was die gevolge wat 'n onbeantwoorde neerlaag in parlementêre verkiesings sou inhou. Derdens was daar die oorwegings wat die Britse ryk sou beïnvloed: As die Britte nie kon wys dat hulle 'n duidelike oorweldigende oorwinning teen die Zoeloes kon behaal nie, sou dit 'n teken vir ander onderdrukte volkere wees dat die Britse Ryk kwesbaar was.

Die Britse leër is versterk en het Zoeloeland weer ingeval en die Zoeloes tydens verskeie gevegte verslaan, waarvan die Slag van Ulundi en die gevangeneming van Koning Cetshwayo die betekenisvolste was. Die verskillende onderkonings van die Zoeloes is deur die Britte aangemoedig om hulle kleiner koninkryke te regeer sonder om die sentrale gesag van die Zoeloekoning te erken en teen die tyd dat Koning Cetshwayo toegelaat is om terug te keer huis toe was die Zoeloe koninkryk nie meer as 'n bedreiging vir die Britse Ryk beskou nie.

Verwysings

• Rorke's Drift, Adrian Greaves, Cassell, 2003 ISBN 0-304-36641-2
• Zulu War 1879, Twilight of a Warrior Nation; Osprey Campaign Series #14, Ian Knight & Ian Castle, Osprey Publishing 1992.
• Artikel oor die veldslag in die Engelse weergawe van wikipedia