Baba
| Deel van ’n reeks oor |
| Menslike groei en ontwikkeling |
|---|
 |
| Stadiums |
|
Sigoot • Embrio • Fetus • Baba • Peuter • Kind • Adolessent • Volwassene |
| Biologiese mylpale |
| Bevrugting • Swangerskap • Geboorte • Taalverwerwing • Puberteit • Menopouse • Veroudering • Dood |
| Ontwikkeling en menslike sielkunde |
| Kind • Volwassenheid • Moraal |
’n Baba (van die Maleise baba of moontlik Engelse baby)[1] is die jong nakomeling van ’n mens. Die term word ook gebruik vir ’n kleinserige persoon of nielewende vertroeteling.[2]
’n Pasgeborene is ’n baba wat net ure of dae oud is. Voor geboorte word daarna as ’n fetus verwys. Die term "baba" word gewoonlik gebruik vir ’n kind wat tot ’n jaar oud is; definisies verskil egter en kan kinders tot sowat twee jaar insluit. Wanneer ’n baba begin loop, word die term kleuter eerder gebruik.
Fisieke eienskappe van pasgebore babas
[wysig | wysig bron]
’n Pasgeborene se skouers en heupe is breed, die buik staan effens uit en die arms en bene is lank in vergelyking met die res van die lyf.
Lengte en massa
[wysig | wysig bron]In ontwikkelde lande is die gemiddelde lengte van ’n pasgebore baba 35,6 tot 50,8 cm, hoewel babas wat vroeg gebore is kleiner kan wees. Die manier waarop ’n baba se lengte gemeet word, is om hom neer te lê en met ’n maatband te meet van die bopunt van die kop tot by die onderkant van die hakstene.
In ontwikkelde lande is die gemiddelde massa van ’n baba by geboorte sowat 3,4 kg. Dit wissel gewoonlik tussen 2,7 en 4,6 kg.
Kop
[wysig | wysig bron]’n Pasgebore baba se kop is baie groot in vergelyking met die lyf en die kopbeen is enorm relatief tot die gesig. Terwyl ’n mens se kopbeen sowat ’n sewende van die totale lengte van die liggaam uitmaak, is ’n pasgeborene s’n sowat ’n kwart. Die normale omtrek van ’n baba se kop by geboorte is 33 tot 36 cm.[3] Baie dele van die pasgeborene se skedel het nog nie ten volle tot been ontwikkel nie, en dit lei tot "sagte kolle" – die twee grootstes is die diamantvormige kol aan die boonste voorkant van die kop en die kleiner driehoekvormige kol aan die agterkant. Later in die baba se lewe sal dié bene saamsmelt as deel van ’n natuurlike proses.[4]
Tydens geboorte verander die baba se kop om in die geboortekanaal te pas, en soms word hy of sy met ’n langwerpige kop gebore. Dit sal gewoonlik binne dae of weke self regkom. Spesiale oefeninge wat soms deur die dokter aanbeveel word, kan die proses aanhelp.
Hare
[wysig | wysig bron]Sommige pasgeborenes het dun, donserige liggaamshare. Dit kan veral aan die rug, skouers, voorkop, ore en gesig voorkom van babas wat te vroeg gebore is. Dit verdwyn binne ’n paar weke. Sommige babas word met hare op die kop gebore, terwyl ander donsies het of selfs kaalkop kan wees. As die ouers ligte velle het; kan die hare blond wees al is die ouers nie.
Die baba se haarkleur en -tekstuur verander mettertyd. Rooi hare kan blond word, krulhare kan reguit word en ’n digte, donker haardos kan yler en ligter word.
Vel
[wysig | wysig bron]Onmiddellik ná geboorte kan ’n baba se vel gryserig of blouerig wees. Sodra die baba begin asemhaal, gewoonlik binne een of twee minute, kry die vel sy regte kleur.
Geslagsdele
[wysig | wysig bron]’n Pasgeborene se geslagsdele kan vergroot en rooierig wees, en manlike babas kan ’n buitengewoon groot skrotum hê. Die borste kan ook vergroot wees, selfs by seuntjies. Dit word veroorsaak deur die moeder se hormone en is tydelik van aard.
Naelstring
[wysig | wysig bron]Die naelstring van ’n pasgeborene is blouerig-wit. Ná geboorte word die naelstrig gewoonlik geknip, met ’n stukkie van sowat 2,5 tot 5 cm wat oorbly. Die naelstring sal uitdroog, krimp en eindelik binne drie weke afval. Nadat dit gesond geword het, sal dit die naeltjie word.
Voeding en versorging
[wysig | wysig bron]
Babas huil as ’n vorm van basiese, instinktiewe kommunikasie.[5] ’n Huilende baba kan uiting aan ’n verskeidenheid gevoelens gee, insluitende honger, ongemak, oorstimulasie, verveling, eensaamheid of ’n ander behoefte.
Borsvoeding is die aanbevole metode van voeding deur alle babagesondheidsorganisasies.[6] As dit onmoontlik of onwenslik is, word bottelvoeding gegee deur melk wat uitgedruk word of ’n babaformule. Babas word gebore met ’n suigrefleks wat hulle in staat stel om melk uit die ma se tepel of die bottel se speen te suig. Soms word ’n soogvrou gehuur om te help met ’n baba se voeding, maar dit is seldsaam, veral in die ontwikkelde wêreld.
Voldoende voedselinname op ’n vroeë ouderdom is baie belangrik vir ’n baba se ontwikkeling. Die basis vir optimale gesondheid, groei en senuontwikkeling oor die hele lewensduur word in die eerste 1 000 dae van die lewe gevestig.[7] Van geboorte tot op vier maande moet babas borsmelk of ’n ongemodifiseerde melkvervanger inneem. Namate ’n baba se dieet verbeter, kan vingerkos sowel as vrugte, groente en klein hoeveelhede vleis bygevoeg word.[8]
Namate babas ouer word, kan voedselaanvullings bygevoeg word. Baie ouers kies klaarbereide babakos om melk aan te vul, terwyl ander die gesin se gewone kos vir hulle baba gee. Spening is die proses waardeur borsmelk uigeskakel word in ’n baba se dieet deur dit met vaste kos te vervang.[9]
Totdat hulle self die toilet kan gebruik, dra babas in ontwikkelde lande doeke. Kinders het meer slaap as volwassenes nodig – tot 18 uur vir pasgebore babas. Dit neem af namate die kind ouer word.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Baba" in die Etimologiewoordeboek van Afrikaans. Aanlyn by viva-afrikaans.org (intekening nodig). Besoek op 20 Oktober 2020.
- ↑ "Baba" in die HAT. Aanlyn by viva-afrikaans.org (intekening nodig). Besoek op 20 Oktober 2020.
- ↑ Wallace, Donna K.; Cartwright, Cathy C. (2007). Nursing Care of the Pediatric Neurosurgery Patient. Berlin: Springer. p. 40. ISBN 978-3-540-29703-1.
- ↑ Warren SM, Brunet LJ, Harland RM, Economides AN, Longaker MT (10 April 2003). "The BMP antagonist noggin regulates cranial suture fusion". Nature. 422 (6932): 625–9. doi:10.1038/nature01545. PMID 12687003.
- ↑ Chicot, Dr Rebecca (3 Desember 2015). The Calm and Happy Toddler: Gentle Solutions to Tantrums, Night Waking, Potty Training and More (in Engels). Random House. ISBN 978-1-4735-2759-1.
- ↑ Gartner LM, Morton J, Lawrence RA, Naylor AJ, O'Hare D, Schanler RJ, Eidelman AI (Februarie 2005). "Breastfeeding and the Use of Human Milk". Pediatrics. 115 (2): 496–506. doi:10.1542/peds.2004-2491. PMID 15687461.
- ↑ Innocenti, UNICEF Office of Research-. "The first 1,000 days of life: The brain's window of opportunity". UNICEF-IRC (in Engels). Besoek op 28 Maart 2019.
- ↑ Wells, Dilys (Januarie 1995). "Infant Feeding". Nutrition & Food Science. 95 (2): 42–44. doi:10.1108/00346659510078312.
- ↑ Marriott and Foote, L.D. and K.D. (2003). Weaning of infants. (Review). 88.6. Academic OneFile. ISBN 978-1-4129-0475-9.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Baba.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
