Languedoc-Roussillon: Verskil tussen weergawes
Xqbot (besprekings | bydraes) k r2.7.3) (Robot: verander az:Lanqedok-Russillyon na az:Lanqdok-Rusiyon |
kNo edit summary Etiket: 2017-bronwysiging |
||
| (21 wysigings tussenin deur 12 gebruikers nie gewys nie) | |||
| Lyn 1: | Lyn 1: | ||
{{ |
{{Régions van Frankryk |
||
| région=[[Lêer:Languedoc Roussillon flag.svg|27px]] Languedoc-Roussillon [[Lêer:Languedoc Roussillon flag.svg|27px]] |
|||
---- <br /> |
---- <br /> |
||
[[Lêer:Languedoc Roussillon flag.svg|140px]] |
[[Lêer:Languedoc Roussillon flag.svg|140px]] |
||
[[Lêer: |
[[Lêer:Arms of the French Region of Languedoc-Roussillon.svg|Blason du Languedoc Roussillon|100px]] |
||
|Hoofstad= [[Montpellier]] |
| Hoofstad= [[Montpellier]] |
||
|Bevolking=2 548 000 |
| Bevolking=2 548 000 |
||
|DatumBev=[[2007]] |
| DatumBev=[[2007]] |
||
|Bevolkingsdigtheid=93 |
| Bevolkingsdigtheid=93 |
||
|Oppervlakte=27 376 |
| Oppervlakte=27 376 |
||
|Arrondissements=14 |
| Arrondissements=14 |
||
|Kantons=186 |
| Kantons=186 |
||
|Munisipaliteite=1 545 |
| Munisipaliteite=1 545 |
||
|President= |
| President=Damien Alary (PS) |
||
|Départements=[[Aude]] (11)<br />[[Gard]] (30)<br />[[Hérault (département)|Hérault]] (34)<br />[[Lozère]] (48)<br />[[Pyrénées-Orientales]] (66) |
| Départements=[[Aude]] (11)<br />[[Gard]] (30)<br />[[Hérault (département)|Hérault]] (34)<br />[[Lozère]] (48)<br />[[Pyrénées-Orientales]] (66) |
||
|Ligging=[[Lêer:Languedoc-Roussillon-Position.png]] |
| Ligging=[[Lêer:Languedoc-Roussillon-Position.png]] |
||
}} |
}} |
||
Die administratiewe gewes ([[Frans]]: ''région'') '''Languedoc-Roussillon''' [lɑ̃gˌdɔkʀusiˈjõ] ([[Oksitaans]]: '''Lengadoc-Rosselhon''' [ˌleŋgɔˈðɔk rruseˈʎu] , [[Katalaans]]: '''Llenguadoc-Rosselló''' [ˌʎeŋgwəˈðɔk rrusəˈʎo]) in Suid-[[Frankryk]] word gevorm deur vier départements, wat langs die [[Middellandse See]] lê |
Die administratiewe gewes ([[Frans]]: ''région'') '''Languedoc-Roussillon''' [lɑ̃gˌdɔkʀusiˈjõ] ([[Oksitaans]]: '''Lengadoc-Rosselhon''' [ˌleŋgɔˈðɔk rruseˈʎu] , [[Katalaans]]: '''Llenguadoc-Rosselló''' [ˌʎeŋgwəˈðɔk rrusəˈʎo]) in Suid-[[Frankryk]] word gevorm deur vier départements, wat langs die [[Middellandse See]] lê – [[Aude]], [[Gard]], [[Hérault (département)|Hérault]] en [[Pyrenées-Orientales]] – en die binnelandse département [[Lozère]], wat deel uitmaak van die [[Sentraalmassief]]. Die région is 'n samesmelting van die historiese provinsies [[Languedoc]] met sy Oksitaanse en Roussillon met sy Katalaanse geskiedenis en tradisies. |
||
Die gewes word deur [[Spanje]], [[Andorra]], die golf van Lion en die régions [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]], [[Rhône-Alpes]], [[Auvergne]] en [[Midi-Pyrenées]] begrens. Sy natuurlike grense is die [[Pireneë]], die platorand van [[Lauragais]], die Cévennes en die [[Rhône]]rivier. Weens die geografie van die gewes met sy vlaktes langs die see en die gebergtes in die agterland word na Languedoc-Roussillon ook as die "amfiteater" langs die Middellandse See verwys. |
Die gewes word deur [[Spanje]], [[Andorra]], die golf van Lion en die régions [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]], [[Rhône-Alpes]], [[Auvergne]] en [[Midi-Pyrenées]] begrens. Sy natuurlike grense is die [[Pireneë]], die platorand van [[Lauragais]], die Cévennes en die [[Rhône]]rivier. Weens die geografie van die gewes met sy vlaktes langs die see en die gebergtes in die agterland word na Languedoc-Roussillon ook as die "amfiteater" langs die Middellandse See verwys. |
||
Languedoc-Roussillon beslaan 'n oppervlakte van 27 376 vierkante kilometer en het in 2007 'n bevolking van 2 548 000 inwoners gehad. Die hoofstad van die gewes is [[Montpellier]]. |
Languedoc-Roussillon beslaan 'n oppervlakte van 27 376 [[vierkante kilometer]] en het in 2007 'n bevolking van 2 548 000 inwoners gehad. Die hoofstad van die gewes is [[Montpellier]]. |
||
== Geskiedenis == |
== Geskiedenis == |
||
[[Lêer:Peyrepertuse (66).jpg|duimnael|links|Peyrepertuse, een van die bekende kastele van die [[Kathaar|Kathare]]]] |
|||
Die vroegste bekende nedersetting in die gebied, Agathé (die huidige Agde), is omstreeks 560 v.C. deur Fenisiërs gestig. Ná die Romeinse verowering in die 2de eeu v.C. het Languedoc-Roussillon deel uitgemaak van die Romeinse provinsie [[Gallia Narbonensis]]. In 118 v.C. is die Colonia Narbo Martius (tans Narbonne) deur Romeinse koloniste gestig, en die [[Via Domitia]] is as 'n belangrike Romeinse grootpad in Suid-Gallië gebou. |
|||
[[Lêer:Cevennes Florac Mimente depuis Causse Mejean.jpg|duimnael|links|Die Cévennes-gebergte]] |
|||
Die vroegste bekende nedersetting in die gebied, Agathé (die huidige Agde), is omstreeks 560 v.C. deur Fenisiërs gestig. Ná die Romeinse verowering in die 2de eeu v.C. het Languedoc-Roussillon deel uitgemaak van die Romeinse provinsie [[Gallia Narbonensis]]. In 118 v.C. is die Colonia Narbo Martius (tans Narbonne) deur Romeinse koloniste gestig, en die [[Via Domitia]] is as 'n belangrike Romeinse grootpad in Suid-Gallië gebou. |
|||
In die laat Romeinse periode tussen die 3de en 5de eeu het [[Alemanne]], [[Vandale]] en [[Wes-Gote]] in Languedoc-Roussillon ingeval. Die Wes-Gote, wat hulle in die 5de eeu n.C. in die streek gevestig het, het na die gebied as Septimanië verwys (die naam is afgelei van die destyds sewe belangrikste stede in die gewes – [[Carcassonne]], Narbonne, Béziers, Agde, Nîmes, Elne en Maguelone). Tog is die Wes-Gote reeds in 507 in die Slag van Vouillé deur die Frankiese heerser Clovis verslaan, en hul magsgebied was uiteindelik beperk tot Septimanië. Die gebied is tydelik deur die [[Arabiere]] (destyds meestal Sarasene genoem)beset (in 719 is Narbonne deur hulle ingeneem) en later deur [[Karel die Grote]] verower. Tydens die [[Franke|Frankiese]] bewind het dit ook as die Gotiese Mark bekend gestaan. |
|||
Die tydperk van die [[feodalisme]] was deur politieke verdeeldheid gekenmerk. Tot in die Hoë Middeleeue was Languedoc – net soos ander groot dele van Suid-Frankryk – in politieke opsig onafhanklik van die Franse kroon; veral die Oksitaanse adel het krities teenoor Frankryk gestaan. Die graafskappe Roussillon en Cerdagne het onder die invloed van die Katalaanse Koninkryk [[Aragón]] gestaan, terwyl Neder-Languedoc deur die Oksitaanse Huis [[Trencavel]] oorheers is. Die gebied het 'n ekonomiese en kulturele bloeitydperk beleef, en die kritiese houding teenoor die [[Rooms-Katolieke Kerk]] is deur die vinnige uitbreiding van die Kathaarse geloof weerspieël. Hierdie religieuse stroming is deur die pous as 'n kettery gebrandmerk, en die weiering van sy aanhangers om hul geloof af te sweer het as 'n voorwendsel gedien om die Oksitaanse beskawing te vernietig en die gebied by Frankryk in te lyf. |
|||
Ná die [[kruistog]] teen die [[Kathaar|Kathare]], wat in 1209 met die verowering van Béziers en Carcassonne deur Noord-Franse leërs begin het, is die Trencavel-heersers opgevolg deur die Franse koning. Die Katharisme is tussen 1250 en 1320 deur die [[Inkwisisie]] feitlik uitgewis. |
|||
In die laat Romeinse periode tussen die 3de en 5de eeu het [[Alemanne]], [[Vandale]] en [[Wes-Gote]] in Languedoc-Roussillon ingeval. Die Wes-Gote, wat hulle in die 5de eeu n.C. in die streek gevestig het, het na die gebied as Septimanië verwys (die naam is afgelei van die destyds sewe belangrikste stede in die gewes - [[Carcassonne]], Narbonne, Béziers, Agde, Nîmes, Elne en Maguelone). Tog is die Wes-Gote reeds in 507 in die Slag van Vouillé deur die Frankiese heerser Clovis verslaan, en hul magsgebied was uiteindelik beperk tot Septimanië. Die gebied is tydelik deur die Arabiere (destyds meestal Sarasene genoem)beset (in 719 is Narbonne deur hulle ingeneem) en later deur [[Karel die Grote]] verower. Tydens die [[Franke|Frankiese]] bewind het dit ook as die Gotiese Mark bekend gestaan. |
|||
[[Lêer:Chateau de Peyrepertuse vu de San Jordi.jpg|thumb|left|250px|Peyrepertuse, een van die bekende kastele van die [[Kathaar|Kathare]]]] |
|||
Die tydperk van die [[feodalisme]] was deur politieke verdeeldheid gekenmerk. Tot in die Hoë Middeleeue was Languedoc - net soos ander groot dele van Suid-Frankryk - in politieke opsig onafhanklik van die Franse kroon; veral die Oksitaanse adel het krities teenoor Frankryk gestaan. Die graafskappe Roussillon en Cerdagne het onder die invloed van die Katalaanse Koninkryk [[Aragón]] gestaan, terwyl Neder-Languedoc deur die Oksitaanse Huis [[Trencavel]] oorheers is. Die gebied het 'n ekonomiese en kulturele bloeitydperk beleef, en die kritiese houding teenoor die [[Rooms-Katolieke Kerk]] is deur die vinnige uitbreiding van die Kathaarse geloof weerspieël. Hierdie religieuse stroming is deur die pous as 'n kettery gebrandmerk, en die weiering van sy aanhangers om hul geloof af te sweer het as 'n voorwendsel gedien om die Oksitaanse beskawing te vernietig en die gebied by Frankryk in te lyf. |
|||
Die politieke splitsing is in die ooreenkoms van [[Corbeil]] in die jaar [[1258]] bevestig; die Corbières is as grenslyn tussen die Koninkryk Frankryk en die Koninkryk Aragón bepaal. |
|||
Ná die [[kruistog]] teen die [[Kathaar|Kathare]], wat in 1209 met die verowering van Béziers en Carcassonne deur Noord-Franse leërs begin het, is die Trencavel-heersers opgevolg deur die Franse koning. Die Katharisme is tussen 1250 en 1320 deur die Inkwisisie feitlik uitgewis. |
|||
Met die Pireneeë-verdrag van [[1659]] is die Roussillon en die noorde van Cerdagne by Frankryk ingelyf, tog het die provinsies Languedoc en Roussillon hul status as selfstandige administratiewe eenhede bewaar. In die periode tussen 1666 en 1680 is die waterweg Canal du Midi gebou, wat die [[Atlantiese Oseaan]] met die Middellandse See verbind. Die kanaal is deur die [[UNESCO]] intussen as 'n [[wêrelderfenisgebied]] aangewys. |
|||
Die politieke splitsing is in die ooreenkoms van [[Corbeil]] in die jaar [[1258]] bevestig; die Corbières is as grenslyn tussen die Koninkryk Frankryk en die Koninkryk Aragón bepaal. |
|||
[[Lêer:Cevennes.jpg|thumb|right|250px|Die Cévennes-gebergte]] |
|||
Met die Pireneeë-verdrag van [[1659]] is die Roussillon en die noorde van Cerdagne by Frankryk ingelyf, tog het die provinsies Languedoc en Roussillon hul status as selfstandige administratiewe eenhede bewaar. In die periode tussen 1666 en 1680 is die waterweg Canal du Midi gebou, wat die Atlantiese Oseaan met die Middellandse See verbind. Die kanaal is deur die [[UNESCO]] intussen as 'n [[wêrelderfenisgebied]] aangewys. |
|||
Die huidige départements Aude, Gard, Hérault en Lozère was tot by die [[Franse Rewolusie]] van [[1789]] deel van die historiese provinsie [[Languedoc]], terwyl die département Pyrénées-Orientales oorspronklik deel uitgemaak het van die historiese provinsie [[Roussillon]]. |
Die huidige départements Aude, Gard, Hérault en Lozère was tot by die [[Franse Rewolusie]] van [[1789]] deel van die historiese provinsie [[Languedoc]], terwyl die département Pyrénées-Orientales oorspronklik deel uitgemaak het van die historiese provinsie [[Roussillon]]. |
||
| Lyn 44: | Lyn 46: | ||
== Kultuurhistoriese en landskapskarakter == |
== Kultuurhistoriese en landskapskarakter == |
||
=== Languedoc === |
=== Languedoc === |
||
[[Lêer:Canigó.jpeg| |
[[Lêer:Canigó.jpeg|duimnael|Die Pic du Canigou (Katalaans: ''Pica del Canigó'') in Roussillon is die mees oostelike van die Pireneë se bergspitse]] |
||
Languedoc het in geskiedkundige opsig geen vas-omlynde grense nie. As die Land van Oc, die ou Oksitaanse taal, wingerde en 'n trotse geskiedenis wat terugdateer tot die Romeinse tydperk sowat 2 000 jaar gelede, strek die gewes vanuit die Rhônevallei tot by die Garonnerivier naby Toulouse en sluit beduidende stede soos Nîmes, Montpellier, Béziers en Carcassone in. |
Languedoc het in geskiedkundige opsig geen vas-omlynde grense nie. As die Land van Oc, die ou Oksitaanse taal, wingerde en 'n trotse geskiedenis wat terugdateer tot die Romeinse tydperk sowat 2 000 jaar gelede, strek die gewes vanuit die Rhônevallei tot by die Garonnerivier naby Toulouse en sluit beduidende stede soos Nîmes, Montpellier, Béziers en Carcassone in. |
||
Die snelweg ''La Languedocienne'' is die lewensaar van die gebied en loop langs die kus net soos sy antieke Romeinse voorloper Via Domitia wat destyds belangrike militêre en handelsposte met mekaar verbind het. Vandag bied die snelweg 'n regstreekse verbinding na die moderne vakansiedorpe |
Die snelweg ''La Languedocienne'' is die lewensaar van die gebied en loop langs die kus net soos sy antieke Romeinse voorloper Via Domitia wat destyds belangrike militêre en handelsposte met mekaar verbind het. Vandag bied die snelweg 'n regstreekse verbinding na die moderne vakansiedorpe – soos die futuristiese La Grande-Motte – wat tot by die Spaanse grens strek en van Languedoc 'n belangrike bestemming van die Franse massatoerisme gemaak het. |
||
=== Roussillon === |
=== Roussillon === |
||
Roussillon is 'n land van kontraste: Sy kusstreek is danksy vakansiedorpe soos Leucate-Plage, Port-Barcarès, St-Cyprien en Argèles-sur-Mer een van die gewildstes aan die Middellandse See, terwyl in die ongerepte rotslandskap van die Corbières gedurende die Middeleeue afgeleë Kathaarse kastele ontstaan het. |
Roussillon is 'n land van kontraste: Sy kusstreek is danksy vakansiedorpe soos Leucate-Plage, Port-Barcarès, St-Cyprien en Argèles-sur-Mer een van die gewildstes aan die Middellandse See, terwyl in die ongerepte rotslandskap van die Corbières gedurende die Middeleeue afgeleë Kathaarse kastele ontstaan het. |
||
Narbonne en Perpignan is eduidende stede met 'n lang geskiedenis. Die laasgenoemde is ook die kulturele sentrum van die suide van Roussillon wat ook 300 jaar ná sy inlywing by Frankryk steeds sy Katalaanse erfenis bewaar het. Die Pireneë-bergreeks word deur hoog geleë valleie en ou bergdorpies gekenmerk. |
Narbonne en Perpignan is eduidende stede met 'n lang geskiedenis. Die laasgenoemde is ook die kulturele sentrum van die suide van Roussillon wat ook 300 jaar ná sy inlywing by Frankryk steeds sy Katalaanse erfenis bewaar het. Die Pireneë-bergreeks word deur hoog geleë valleie en ou bergdorpies gekenmerk. |
||
== Ekonomie == |
== Ekonomie == |
||
[[Lêer:Sete plage.jpg| |
[[Lêer:Sete plage.jpg|duimnael|Le Lido, 'n smal strepie land tussen 'n ''étang'' (strandmeer) en die see, geleë tussen Sète en Agde]] |
||
Die ekonomiese basis van Languedoc-Roussillon is eintlik die son, aangesien die landbou en die toerisme die grootste werkverskaffers is. Die nywerheid en mynbou is van minder belang. Met die uitsondering van die département Lozère bly die werkloosheid van meer as twaalf persent 'n groot probleem vir die gewes. |
Die ekonomiese basis van Languedoc-Roussillon is eintlik die son, aangesien die landbou en die toerisme die grootste werkverskaffers is. Die nywerheid en mynbou is van minder belang. Met die uitsondering van die département Lozère bly die werkloosheid van meer as twaalf persent 'n groot probleem vir die gewes. |
||
| Lyn 67: | Lyn 69: | ||
== Stede == |
== Stede == |
||
[[Lêer:Gorges Herault.jpg| |
[[Lêer:Gorges Herault.jpg|duimnael|Die kloof van die Héraultrivier]] |
||
Die grootste stede van die région is: |
Die grootste stede van die région is: |
||
{| border="0" cellpadding="4" cellspacing="0" |
{| border="0" cellpadding="4" cellspacing="0" |
||
| Lyn 124: | Lyn 126: | ||
== Tale == |
== Tale == |
||
Languedoc behoort tot die [[Oksitaans]]e taalgebied, terwyl in Roussillon nog [[Katalaans]] gepraat word. [[Franse taal|Frans]] is die ampstaal van die région, alhoewel die inheemse tale as skool- en universiteitsvakke toegelaat word. |
Languedoc behoort tot die [[Oksitaans]]e taalgebied, terwyl in Roussillon nog [[Katalaans]] gepraat word. [[Franse taal|Frans]] is die ampstaal van die région, alhoewel die inheemse tale as skool- en universiteitsvakke toegelaat word. |
||
== Kookkuns == |
== Kookkuns == |
||
[[Lêer:Cassoulet.cuit.jpg| |
[[Lêer:Cassoulet.cuit.jpg|duimnael|''Cassoulet'']] |
||
Die kookkuns van Languedoc-Roussillon behels 'n groot aantal plaaslike tradisies. Die Cévennes-bergreeks staan bekend vir sy skimmelkase soos die Roquefort, wat van skaapmelk gemaak word, en die Bleu des Causses, 'n koeimelkkaas wat teen laer pryse as die Roquefort verkoop word. Die bergriviere lewer [[forel]]le en kreefte op. Kastaiings het 'n merkwaardige rol in die plaaslike geskiedenis gespeel; hulle was vroeër 'n stapelvoedsel en in noodtye dikwels die enigste beskikbare kos vir die bergbewoners. Kastaaings (Frans: ''châtaignes'') word gewoonlik in Oktober en November ingesamel om saam met vleisgeregte soos ''garennes'' (wilde konyne) bedien te word. Kastaiings is daarnaas die belangrikste bestanddeel van spesialiseite soos ''pain chaud à la châtaigne'' (wat saam met slaai bedien word) en soet nageregte met [[kwark (suiwelproduk)|kwark]] of [[jogurt]]. |
Die kookkuns van Languedoc-Roussillon behels 'n groot aantal plaaslike tradisies. Die Cévennes-bergreeks staan bekend vir sy skimmelkase soos die Roquefort, wat van skaapmelk gemaak word, en die Bleu des Causses, 'n koeimelkkaas wat teen laer pryse as die Roquefort verkoop word. Die bergriviere lewer [[forel]]le en kreefte op. Kastaiings het 'n merkwaardige rol in die plaaslike geskiedenis gespeel; hulle was vroeër 'n [[stapelvoedsel]] en in noodtye dikwels die enigste beskikbare kos vir die bergbewoners. Kastaaings (Frans: ''châtaignes'') word gewoonlik in Oktober en November ingesamel om saam met vleisgeregte soos ''garennes'' (wilde konyne) bedien te word. Kastaiings is daarnaas die belangrikste bestanddeel van spesialiseite soos ''pain chaud à la châtaigne'' (wat saam met slaai bedien word) en soet nageregte met [[kwark (suiwelproduk)|kwark]] of [[jogurt]]. |
||
Die kookkuns van Languedoc toon sterk Mediterreense invloede en word derhalwe deur talle seekosgeregte gekenmerk. Kruie soos tiemie, roosmaryn, salie, dragon en basilikum, wat veral in die barre landskap van Garrigue geoes word, word net soos olyfolie gebruik om geregte te verfyn. Die Middellandse See lewer vars seekos soos [[vis]] (veral [[ansjovis]] en [[sardyn]]e), |
Die kookkuns van Languedoc toon sterk Mediterreense invloede en word derhalwe deur talle seekosgeregte gekenmerk. Kruie soos [[tiemie]], [[roosmaryn]], salie, dragon en basilikum, wat veral in die barre landskap van Garrigue geoes word, word net soos olyfolie gebruik om geregte te verfyn. Die Middellandse See lewer vars seekos soos [[vis]] (veral [[ansjovis]] en [[sardyn]]e), [[mossel]]s en [[skaaldier]]e op. [[Oester]]s word op die oesterbanke van Bouzigues naby Sète geteel. ''Tellines'' is gewilde plat mossels wat met knoffel en pieterselie gekruie en ongekook geniet word. Vars seekos word dikwels by verkoopstalletjies aangebied. |
||
''Bœuf à la gardianne'' is 'n bekende beesvleisspesialiteit; die beesvleis word eers enkele ure lank in 'n marinade met kruide gesit voordat dit gestoof word. ''Cassoulet'' is 'n tradisionele gereg wat in Toulouse, Castelnaudary en Carcassonne volgens plaaslike resepte berei word. Almal gebruik wit boontjies, spek, varkvleis en worsies as hul belangrikste bestanddele, maar verskil ten opsigte van hul bykomende bestanddele. Castelnaudary se cassoulet-resep word as die mees outentieke beskou; moontlik omdat die mees geskikte soort wit boontjies in sy omgewing geoes word. |
''Bœuf à la gardianne'' is 'n bekende beesvleisspesialiteit; die beesvleis word eers enkele ure lank in 'n marinade met kruide gesit voordat dit gestoof word. ''Cassoulet'' is 'n tradisionele gereg wat in Toulouse, Castelnaudary en Carcassonne volgens plaaslike resepte berei word. Almal gebruik wit boontjies, spek, varkvleis en worsies as hul belangrikste bestanddele, maar verskil ten opsigte van hul bykomende bestanddele. Castelnaudary se cassoulet-resep word as die mees outentieke beskou; moontlik omdat die mees geskikte soort wit boontjies in sy omgewing geoes word. |
||
| Lyn 141: | Lyn 142: | ||
== Eksterne skakels == |
== Eksterne skakels == |
||
{{Commons-kategorie inlyn}} |
|||
* [http://www.cr-languedocroussillon.fr/ Die webwerf van Languedoc-Roussillon] |
|||
* {{en}} {{Wikivoyage|Languedoc-Roussillon}} |
|||
* {{fr}} [https://www.laregion.fr/ Die webwerf van Languedoc-Roussillon] |
|||
{{Région van Frankryk}} |
{{Région van Frankryk}} |
||
{{Normdata}} |
|||
[[Kategorie:Languedoc-Roussillon| ]] |
|||
[[Kategorie:Languedoc-Roussillon| ]] |
|||
[[an:Lenguadoc-Rosellón]] |
|||
[[ar:لنكدوك-روسيون]] |
|||
[[az:Lanqdok-Rusiyon]] |
|||
[[be:Лангедок-Русільён]] |
|||
[[be-x-old:Лянгедок-Русыён]] |
|||
[[bg:Лангедок-Русийон]] |
|||
[[bn:লংগ্দক-রুসিয়্যোঁ]] |
|||
[[br:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[bs:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[ca:Llenguadoc-Rosselló]] |
|||
[[ceb:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[co:Linguadoca è Russiglione]] |
|||
[[cs:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[cy:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[da:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[de:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[diq:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[en:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[eo:Langvedoko-Rusiljono]] |
|||
[[es:Languedoc-Rosellón]] |
|||
[[et:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[eu:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[fa:لانگدوک روسیون]] |
|||
[[fi:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[fr:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[frp:Lengouadoc-Rosselyon]] |
|||
[[fy:Languedok-Roussillon]] |
|||
[[gl:Languedoc-Rosellón]] |
|||
[[he:לנגדוק-רוסיון]] |
|||
[[hr:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[hu:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[ia:Linguadoc-Rossellon]] |
|||
[[id:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[io:Linguodoc Rusiliono]] |
|||
[[is:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[it:Linguadoca-Rossiglione]] |
|||
[[ja:ラングドック＝ルシヨン地域圏]] |
|||
[[jv:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[ka:ლანგედოკი-რუსილონი]] |
|||
[[ko:랑그도크루시용]] |
|||
[[ku:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[la:Occitania et Ruscino]] |
|||
[[lad:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[lb:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[lmo:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[lt:Langedokas-Rusijonas]] |
|||
[[lv:Langdoka-Rusijona]] |
|||
[[mg:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[mk:Лангдок-Русијон]] |
|||
[[mr:लांगूदोक-रूसियों]] |
|||
[[ms:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[nl:Languedoc-Roussillon (regio)]] |
|||
[[nn:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[no:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[nrm:Laungue-d'Oc-et-Rouossilloun]] |
|||
[[oc:Lengadòc-Rosselhon]] |
|||
[[os:Лангедок-Руссильон]] |
|||
[[pam:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[pl:Langwedocja-Roussillon]] |
|||
[[pms:Lengadòca-Rossijon]] |
|||
[[pnb:لانگدوک-روسیون]] |
|||
[[pt:Languedoque-Rossilhão]] |
|||
[[qu:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[ro:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[roa-rup:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[ru:Лангедок — Руссильон]] |
|||
[[scn:Linguadoca-Russigghiuni]] |
|||
[[sco:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[se:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[simple:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[sk:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[sl:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[sr:Лангдок-Русијон]] |
|||
[[sv:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[sw:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[th:แคว้นล็องก์ด็อก-รูซียง]] |
|||
[[tr:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[uk:Лангедок-Руссільйон]] |
|||
[[vec:Łengoadoca-Rossejon]] |
|||
[[vi:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[vo:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[war:Languedoc-Roussillon]] |
|||
[[xmf:ლანგედოკი-რუსილონი]] |
|||
[[zh:朗格多克-鲁西永]] |
|||
[[zh-min-nan:Languedoc-Roussillon]] |
|||
Huidige wysiging sedert 15:26, 7 April 2020
 Languedoc-Roussillon
| |
|---|---|
| |
| Départements | Aude (11) Gard (30) Hérault (34) Lozère (48) Pyrénées-Orientales (66) |
| Prefektuur | Montpellier |
| Bevolking | 2 548 000 inw. (2007) |
| Bevolkingsdigtheid | 93 inw./vk km |
| Oppervlakte | 27 376 vk km |
| Arrondissemente | 14 |
| Kantons | 186 |
| Munisipaliteite | 1 545 |
| President van Gewestelike Raad |
Damien Alary (PS) |
Die administratiewe gewes (Frans: région) Languedoc-Roussillon [lɑ̃gˌdɔkʀusiˈjõ] (Oksitaans: Lengadoc-Rosselhon [ˌleŋgɔˈðɔk rruseˈʎu] , Katalaans: Llenguadoc-Rosselló [ˌʎeŋgwəˈðɔk rrusəˈʎo]) in Suid-Frankryk word gevorm deur vier départements, wat langs die Middellandse See lê – Aude, Gard, Hérault en Pyrenées-Orientales – en die binnelandse département Lozère, wat deel uitmaak van die Sentraalmassief. Die région is 'n samesmelting van die historiese provinsies Languedoc met sy Oksitaanse en Roussillon met sy Katalaanse geskiedenis en tradisies.
Die gewes word deur Spanje, Andorra, die golf van Lion en die régions Provence-Alpes-Côte d'Azur, Rhône-Alpes, Auvergne en Midi-Pyrenées begrens. Sy natuurlike grense is die Pireneë, die platorand van Lauragais, die Cévennes en die Rhônerivier. Weens die geografie van die gewes met sy vlaktes langs die see en die gebergtes in die agterland word na Languedoc-Roussillon ook as die "amfiteater" langs die Middellandse See verwys.
Languedoc-Roussillon beslaan 'n oppervlakte van 27 376 vierkante kilometer en het in 2007 'n bevolking van 2 548 000 inwoners gehad. Die hoofstad van die gewes is Montpellier.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron].jpg)
Die vroegste bekende nedersetting in die gebied, Agathé (die huidige Agde), is omstreeks 560 v.C. deur Fenisiërs gestig. Ná die Romeinse verowering in die 2de eeu v.C. het Languedoc-Roussillon deel uitgemaak van die Romeinse provinsie Gallia Narbonensis. In 118 v.C. is die Colonia Narbo Martius (tans Narbonne) deur Romeinse koloniste gestig, en die Via Domitia is as 'n belangrike Romeinse grootpad in Suid-Gallië gebou.
In die laat Romeinse periode tussen die 3de en 5de eeu het Alemanne, Vandale en Wes-Gote in Languedoc-Roussillon ingeval. Die Wes-Gote, wat hulle in die 5de eeu n.C. in die streek gevestig het, het na die gebied as Septimanië verwys (die naam is afgelei van die destyds sewe belangrikste stede in die gewes – Carcassonne, Narbonne, Béziers, Agde, Nîmes, Elne en Maguelone). Tog is die Wes-Gote reeds in 507 in die Slag van Vouillé deur die Frankiese heerser Clovis verslaan, en hul magsgebied was uiteindelik beperk tot Septimanië. Die gebied is tydelik deur die Arabiere (destyds meestal Sarasene genoem)beset (in 719 is Narbonne deur hulle ingeneem) en later deur Karel die Grote verower. Tydens die Frankiese bewind het dit ook as die Gotiese Mark bekend gestaan.
Die tydperk van die feodalisme was deur politieke verdeeldheid gekenmerk. Tot in die Hoë Middeleeue was Languedoc – net soos ander groot dele van Suid-Frankryk – in politieke opsig onafhanklik van die Franse kroon; veral die Oksitaanse adel het krities teenoor Frankryk gestaan. Die graafskappe Roussillon en Cerdagne het onder die invloed van die Katalaanse Koninkryk Aragón gestaan, terwyl Neder-Languedoc deur die Oksitaanse Huis Trencavel oorheers is. Die gebied het 'n ekonomiese en kulturele bloeitydperk beleef, en die kritiese houding teenoor die Rooms-Katolieke Kerk is deur die vinnige uitbreiding van die Kathaarse geloof weerspieël. Hierdie religieuse stroming is deur die pous as 'n kettery gebrandmerk, en die weiering van sy aanhangers om hul geloof af te sweer het as 'n voorwendsel gedien om die Oksitaanse beskawing te vernietig en die gebied by Frankryk in te lyf.
Ná die kruistog teen die Kathare, wat in 1209 met die verowering van Béziers en Carcassonne deur Noord-Franse leërs begin het, is die Trencavel-heersers opgevolg deur die Franse koning. Die Katharisme is tussen 1250 en 1320 deur die Inkwisisie feitlik uitgewis.
Die politieke splitsing is in die ooreenkoms van Corbeil in die jaar 1258 bevestig; die Corbières is as grenslyn tussen die Koninkryk Frankryk en die Koninkryk Aragón bepaal.
Met die Pireneeë-verdrag van 1659 is die Roussillon en die noorde van Cerdagne by Frankryk ingelyf, tog het die provinsies Languedoc en Roussillon hul status as selfstandige administratiewe eenhede bewaar. In die periode tussen 1666 en 1680 is die waterweg Canal du Midi gebou, wat die Atlantiese Oseaan met die Middellandse See verbind. Die kanaal is deur die UNESCO intussen as 'n wêrelderfenisgebied aangewys.
Die huidige départements Aude, Gard, Hérault en Lozère was tot by die Franse Rewolusie van 1789 deel van die historiese provinsie Languedoc, terwyl die département Pyrénées-Orientales oorspronklik deel uitgemaak het van die historiese provinsie Roussillon.
Met die administratiewe hervorming van die jaar 1960 is die gewes Languedoc-Roussillon in sy huidige grense geskep. Die gebied het in 1972 die status van Établissement public met 'n gewestelike prefek as politieke administrateur gekry. Die desentraliseringswette van 1982 het die geweste as Collectivités territoriales in administratiewe opsig gelykgestel aan munisipaliteite en départements, en in 1986 het die erste regstreekse verkiesings van die gewestelike rade plaasgevind. Die Franse regering het sedertdien steeds meer politieke bevoegdhede aan die administratiewe geweste afgestaan.
Die ontwikkeling van Languedoc-Roussillon se toerisme-infrastruktuur is in die 1960's deur die Franse owerhede beheer.[1] Afgesien van enkele plekke, wat danksy hulle sandstrande reeds 'n aantal toeriste gelok het, was die grootste deel van die kusgebied vanweë die muggies wat hier in watergebiede voorgekom het, minder aantreklik vir besoekers. Die bou van La Grande-Motte, 'n futuristiese vakansieoord met kenmerkende piramideagtige toringblokke, het destyds wêreldwyd nuus gemaak.[2]
Kultuurhistoriese en landskapskarakter
[wysig | wysig bron]Languedoc
[wysig | wysig bron]
Languedoc het in geskiedkundige opsig geen vas-omlynde grense nie. As die Land van Oc, die ou Oksitaanse taal, wingerde en 'n trotse geskiedenis wat terugdateer tot die Romeinse tydperk sowat 2 000 jaar gelede, strek die gewes vanuit die Rhônevallei tot by die Garonnerivier naby Toulouse en sluit beduidende stede soos Nîmes, Montpellier, Béziers en Carcassone in.
Die snelweg La Languedocienne is die lewensaar van die gebied en loop langs die kus net soos sy antieke Romeinse voorloper Via Domitia wat destyds belangrike militêre en handelsposte met mekaar verbind het. Vandag bied die snelweg 'n regstreekse verbinding na die moderne vakansiedorpe – soos die futuristiese La Grande-Motte – wat tot by die Spaanse grens strek en van Languedoc 'n belangrike bestemming van die Franse massatoerisme gemaak het.
Roussillon
[wysig | wysig bron]Roussillon is 'n land van kontraste: Sy kusstreek is danksy vakansiedorpe soos Leucate-Plage, Port-Barcarès, St-Cyprien en Argèles-sur-Mer een van die gewildstes aan die Middellandse See, terwyl in die ongerepte rotslandskap van die Corbières gedurende die Middeleeue afgeleë Kathaarse kastele ontstaan het.
Narbonne en Perpignan is eduidende stede met 'n lang geskiedenis. Die laasgenoemde is ook die kulturele sentrum van die suide van Roussillon wat ook 300 jaar ná sy inlywing by Frankryk steeds sy Katalaanse erfenis bewaar het. Die Pireneë-bergreeks word deur hoog geleë valleie en ou bergdorpies gekenmerk.
Ekonomie
[wysig | wysig bron]
Die ekonomiese basis van Languedoc-Roussillon is eintlik die son, aangesien die landbou en die toerisme die grootste werkverskaffers is. Die nywerheid en mynbou is van minder belang. Met die uitsondering van die département Lozère bly die werkloosheid van meer as twaalf persent 'n groot probleem vir die gewes.
Die gewes is die tuiste van uitstekende wit, rosé- en rooiwyne en 'n aantal bekende kaassoorte, wat veral van skaap- en bokmelk vervaardig word, waaronder ook die Roquefort.
Langs die Mediterreense kuslyn van Languedoc-Roussillon, wat oor 'n lengte van 180 kilometer strek en 160 kilometer se sandstrande insluit, is talle hipermoderne vakansieoorde soos Cap d'Agde, Fleury d'Aude, Gruissan, La Grande-Motte, Port Camargue, Port-Le-Barcarès, Port-Leucate en Saint-Cyprien opgerig. Meer as 20 jaghawens maak van Languedoc-Roussillon 'n belangrike Europese watersportgebied. Cap d'Agde beskik oor die grootste Europese sentrum vir naturisme.
Demografie
[wysig | wysig bron]Languedoc-Roussillon vertoon die vinnigste bevolkingsgroei van alle Franse geweste. Die huidige bevolking word op 2,55 miljoen mense geskat, terwyl daar teen die jaar 2030 sowat 3,1 miljoen inwoners sal wees. Die bevolkingsaanwas word grotendeels deur binnelandse migrasie veroorsaak.
Stede
[wysig | wysig bron]
Die grootste stede van die région is:
| Inwoners1 | Département | ||
|---|---|---|---|
| Munisipaliteit | Agglomerasie | ||
| Montpellier | 225 392 | 287 981 | Hérault |
| Nîmes | 133 424 | 148 889 | Gard |
| Perpignan | 105 115 | 162 678 | Pyrénées-Orientales |
| Béziers | 69 153 | 77 996 | Hérault |
| Narbonne | 46 510 | 46 510 | Aude |
| Carcassonne | 43 950 | 43 950 | Aude |
| Sète | 39 542 | 66 177 | Hérault |
| Alès | 39 346 | 76 159 | Gard |
Die département Lozère is 'n oorwegend plattelandse gebied sonder groot stede; die grootste dorp is Mende met 11 804 inwoners 1.
1: Gegewens van 1999, bron: http://splaf.free.fr/
Tale
[wysig | wysig bron]Languedoc behoort tot die Oksitaanse taalgebied, terwyl in Roussillon nog Katalaans gepraat word. Frans is die ampstaal van die région, alhoewel die inheemse tale as skool- en universiteitsvakke toegelaat word.
Kookkuns
[wysig | wysig bron]
Die kookkuns van Languedoc-Roussillon behels 'n groot aantal plaaslike tradisies. Die Cévennes-bergreeks staan bekend vir sy skimmelkase soos die Roquefort, wat van skaapmelk gemaak word, en die Bleu des Causses, 'n koeimelkkaas wat teen laer pryse as die Roquefort verkoop word. Die bergriviere lewer forelle en kreefte op. Kastaiings het 'n merkwaardige rol in die plaaslike geskiedenis gespeel; hulle was vroeër 'n stapelvoedsel en in noodtye dikwels die enigste beskikbare kos vir die bergbewoners. Kastaaings (Frans: châtaignes) word gewoonlik in Oktober en November ingesamel om saam met vleisgeregte soos garennes (wilde konyne) bedien te word. Kastaiings is daarnaas die belangrikste bestanddeel van spesialiseite soos pain chaud à la châtaigne (wat saam met slaai bedien word) en soet nageregte met kwark of jogurt.
Die kookkuns van Languedoc toon sterk Mediterreense invloede en word derhalwe deur talle seekosgeregte gekenmerk. Kruie soos tiemie, roosmaryn, salie, dragon en basilikum, wat veral in die barre landskap van Garrigue geoes word, word net soos olyfolie gebruik om geregte te verfyn. Die Middellandse See lewer vars seekos soos vis (veral ansjovis en sardyne), mossels en skaaldiere op. Oesters word op die oesterbanke van Bouzigues naby Sète geteel. Tellines is gewilde plat mossels wat met knoffel en pieterselie gekruie en ongekook geniet word. Vars seekos word dikwels by verkoopstalletjies aangebied.
Bœuf à la gardianne is 'n bekende beesvleisspesialiteit; die beesvleis word eers enkele ure lank in 'n marinade met kruide gesit voordat dit gestoof word. Cassoulet is 'n tradisionele gereg wat in Toulouse, Castelnaudary en Carcassonne volgens plaaslike resepte berei word. Almal gebruik wit boontjies, spek, varkvleis en worsies as hul belangrikste bestanddele, maar verskil ten opsigte van hul bykomende bestanddele. Castelnaudary se cassoulet-resep word as die mees outentieke beskou; moontlik omdat die mees geskikte soort wit boontjies in sy omgewing geoes word.
Die kookkuns van Roussillon word deur Katalaanse invloede oorheers. Die uitgestrekte kusvlakte suid van Perpignan is 'n beduidende sentrum van die vrugte- en groentebedryf en lewer onder meer artisjokke, aspersies, slaai en ertjies op. Vis en ander seekosse speel eweneens 'n belangrike rol.
Verwysings
[wysig | wysig bron]Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Languedoc-Roussillon.- (en) Toerisme-inligting oor Languedoc-Roussillon op Wikivoyage
- (fr) Die webwerf van Languedoc-Roussillon
| Die administratiewe geweste van Frankryk (Régions de France) | 
|
|---|---|
| Metropolitaanse geweste (Régions métropolitaines): | |
| Akwitanië | Auvergne | Boergondië | Bretagne | Centre-Val de Loire | Champagne-Ardenne | Elsas | Franche-Comté | Île-de-France | Korsika | Languedoc-Roussillon | Limousin | Lotaringe | Midi-Pyrénées | Nord-Pas-de-Calais | Basse-Normandie | Haute-Normandie | Pays de la Loire | Pikardië | Poitou-Charentes | Provence-Alpes-Côte d'Azur | Rhône-Alpes | |
| Metropolitaanse geweste 2016 (Régions métropolitaines): | |
| Auvergne-Rhône-Alpes | Boergondië-Franche-Comté | Bretagne | Centre-Val de Loire | Grand Est | Hauts-de-France | Île-de-France | Korsika | Nieu-Akwitanië | Normandië | Oksitanië | Pays de la Loire | Provence-Alpes-Côte d'Azur | |
| Oorsese geweste (Régions d’outre-mer): | |
| Frans-Guyana | Guadeloupe | Martinique | Mayotte | Réunion | |
