Wikipedia

Faisal van Saoedi-Arabië

Faisal bin Abdoel Aziz al-Saoed (Arabies: فيصل بن عبد العزيز آل سعود, Fayṣal ibn ‘Abd al-‘Azīz Āl Su‘ūd; 14 April 1906 - 25 Maart 1975) was van 1964 tot 1975 koning van Saoedi-Arabië. Hy het as ’n invloedryke koninklike politikus opgang gemaak tydens die bewind van sy pa, Abdoel Aziz al-Saoed, ook bekend as Ibn Saoed, en broer, Saoed. Terwyl hy kroonprins was, het hy slawerny in Saoedi-Arabië verbied. Hy het koning Saoed gedwing om in 1964 ten gunste van hom te abdikeer met die hulp van ander lede van die koninklike familie en die land se grootmoefti.

Faisal
Koning van Saoedi-Arabië
Heerskappy 2 November 1964 – 25 Maart 1975
Kroning 2 November 1964
Voorganger Saoed
Opvolger Khalid
Koningin Soeltana bint Ahmed al-Soedairi
Iffat al-Thoenajan
Al Jawhara bint Saoed al-Kabir
Haja bint Toerki al-Toerki
Kinders Verskeie
Vorstehuis Huis van Saoed
Vader Abdoel Aziz al-Saoed
Moeder Tarfa bint Abdoellah bin Abdoellatif
al-Sheikh
Gebore (1906-04-14)14 April 1906
Riaad
Gesterf 25 Maart 1975 (op 68)
Riaad
Begrawe Riaad

Faisal het ’n beleid van modernisering en hervormings ingestel. Sy belangrikste buitelandse beleide het ingesluit pan-Islamisme, anti-kommunisme en pro-Palestynse nasionalisme.[1] Hy was aan die hoof van die olieverbod in 1973 wat ’n oliekrisis veroorsaak het.

Faisal het die koninkryk se burokrasie gestabiliseer en hy was gewild onder Saoediërs,[2] al was sy hervormings ietwat omstrede. Hy is in 1975 deur sy neef, Faisal bin Moesaid, vermoor.

Vroeë lewe

wysig

Faisal bin Abdoel Aziz is op 14 April 1906 in Riaad gebore.[3][4][5] Hy was die derde oudste seun van Ibn Saoed.[6] Sy ma was Tarfa bint Abdoellah bin Abdoellatif al-Sheikh,[7] met wie Ibn Saoed in 1902 getroud is nadat hy Riaad herower het.

In 1919 het die Britse regering Ibn Saoed genooi om Londen te besoek. Hy kon nie gaan nie en het prins Faisal in sy plek gestuur. Dié was die eerste Saoediese koninklike wat Engeland besoek het. Sy besoek het vyf maande geduur.[8] In dieselfde tyd was hy in Frankryk: die eerste Saoediese koninklike wat dié land amptelik besoek het.[9]

Toe sy broer, Saoed, koning word ná sy pa se dood het Faisal die kroonprins geword en later eerste minister.[10]

’n Magstryd het tussen Saoed en Faisal ontstaan en Saoed het die amp van eerste minister afgeskaf. In 1963 het Faisal egter tydens Saoed se afwesigheid weens mediese behandeling meer mag begin versamel. Hy het ’n nuwe kabinet saamgestel en ’n bondgenootskap met sy broers prinse Fahd en Sultan gevorm. Die nuwe regering het Saoed se seuns uitgesluit. Faisal het ’n 10-punt-hervorming belowe wat die opstel van basiese wette, die afskaffing van slawerny en die stigting van ’n regsraad ingesluit het.

Met sy terugkeer het Saoed Faisal se nuwe reëlings afgekeur en gedreig om die koninklike wag teen sy broer te mobiliseer. In antwoord hierop het Faisal geëis dat Saoed hom regent maak en alle koninklike magte aan hom oordra. Hy het die steun gehad van die Islamitiese elitegeleerdes, insluitende ’n fatwa (edik) deur die grootmoefti van Saoedi-Arabië, ’n familielid van Faisal aan moederskant. Hy het ’n beroep op Saoed gedoen om tot sy broer se eise in te willig.[11]

Saoed het geweier, en Faisal het die nasionale wag opdrag gegee om sy paleis te omsingel. Eindelik het Saoed in Maart 1964 ingegee en Faisal as regent aangewys met volle uitvoerende mag. Hy was hierna bloot ’n skynhoof. In November het die Islamitiese geleerdes, kabinet en senior lede van die regerende familie Saoed gedwing om te abdikeer en Faisal het op 2 November die nuwe koning geword.[12][13][14] Saoed het die res van sy lewe in bannelingskap gewoon.

Bewind

wysig

Modernisering

wysig

Vroeg tydens sy bewind het Faisal ’n edik uitgevaardig dat die kinders van alle Saoediese prinse in die land moet skoolgaan eerder as oorsee. Dit het dit gewild gemaak onder die hoërklasfamilies om hulle seuns terug te bring van oorsee om in die koninkryk opgevoed te word.[15] Hy het ook die land se huidige stelsel van administratiewe streke ingestel en die fondament vir ’n moderne welsynstaatstelsel gelê. In 1970 het hy die departement van justisie daargestel en die land se eerste vyfjaarpan vir ekonomiese ontwikkeling begin.[16]

Stappe teen staatsgrepe

wysig
 
Koning Faisal in die vroeë 1970's saam met Moeammar Ghaddafi.

In die 1950's en 1960's was daar verskeie staatsgrepe in die streek. Moeammar Ghaddafi s’n in 1969 in die olieryke Libië was veral ’n bedreiging vir Saoedi-Arabië vanweë die ooreenkomste tussen die twee ylbevolkte woestynlande.[17] Daarom het Faisal ’n gesofistikeerde veiligheidsapparatus opgebou en andersdenkendes ferm onderdruk.

Soos in alle sake, het hy hierdie beleide in Islamitiese terme geregverdig. Vroeg tydens sy bewind, toe hy gekonfronteer word met eise vir ’n geskrewe grondwet, het hy geantwoord: "Ons grondwet is die Koran."[18]

Buitelandse betrekkinge

wysig
 
Faisal, die Amerikaanse president Richard Nixon en dié se vrou, Pat (27 Mei 1971).

As koning het Faisal die nou bande van sy pa met die VSA voortgesit. Hy het swaar op Amerika gesteun om sy gewapende magte te bewapen en op te lei. Faisal was teen kommunisme en het geweier om bande met die Sowjetunie of enige Oosblokland aan te knoop, want volgens hom was kommunisme en Islam onversoenbaar.[19]

Ná die dood van president Gamal Abdel Nasser van Egipte in 1970 het Faisal nouer bande gesmee met sy opvolger, Anwar Sadat, wat self beplan het om weg te breek van die Sowjetunie en nader aan die VSA te beweeg. Tydens die Jom Kippoer-oorlog van 1973, wat deur Sadat begin is, het Faisal Saoediese olie aan die wêreldmark onttrek om protes aan te teken teen Westerse steun aan Israel tydens die konflik. Die het die olieprys laat toeneem en was die hoofoorsaak van die oliekrisis van 1973. Dit het Faisal se aansien onder Arabiere en Moslems wêreldwyd verhoog. In 1974 is hy as die tydskrif Time se Man van die Jaar aangewys. Die finansiële meevaller wat deur die krisis veroorsaak is, het die ekonomiese oplewing in Saoedi-Arabië ná sy dood meegebring.

Daar word algemeen geglo Faisal se olieverbod was die werklike rede vir die sluipmoordaanval op hom as gevolg van ’n Westerse sameswering.[20][21]

Sluipmood

wysig

Faisal is op 25 Maart 1975 van naby deur sy halfbroer se seun, prins Faisal bin Moesaid, gekiet nadat dié kort tevore van Amerika af teruggekom het. Die voorval het plaasgevind by ’n geleentheid waartydens die koning sy huis aan die land se burgers oopgestel het om petisies aan hom te oorhandig.[22] In die wagkamer het die koning nader geleun om die prins te omhels volgens Saoediese gebruik. Op daardie oomblik het die prins ’n pistool uitgehaal en die koning twee keer geskiet.[23]

Koning Fiasal is kort daarna in die hospitaal oorlede. Een teorie vir die aanval was om wraak te neem vir die dood van prins Faisal se broer, prins Khalid bin Moesaid, wat in ’n protesoptog teen die instelling van televisie in die land deur ’n polisieman doodgeskiet is.[24]

Prins Faisal, wat dadelik ná die aanval in hegtenis geneem is, is eers kranksinnig verklaar, maar Saoediese mediese kundiges het bepaal hy was gesond van gees toe hy die koning geskiet het. Prins Faisal is aan koningsmoord skuldig bevind en op die openbare plein in Riaad tereggestel.[23]

Verwysings

wysig
  1. ↑ "King Faisal: Oil, Wealth and Power" Geargiveer 26 Augustus 2013 op Wayback Machine, Time, 7 April 1975.
  2. ↑ Hertog, Steffen. Princes, Brokers, and Bureaucrats: Oil and the State in Saudi Arabia. Ithaca: Cornell UP, 2010. Print.
  3. ↑ "King Faisal Ibn Abdul Aziz Al Saud, Saudi Arabia". Besoek op 25 Junie 2012.
  4. ↑ George Kheirallah (1952). Arabia Reborn. Albuquerque: University of New Mexico Press. p. 254. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2019. Besoek op 14 Maart 2015. (Subskripsie nodig)
  5. ↑ "The kings of the Kingdom". Ministry of Commerce and Industry. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2012. Besoek op 28 Julie 2012.
  6. ↑ Nabil Mouline (April–Junie 2012). "Power and generational transition in Saudi Arabia" (PDF). Critique Internationale. 46: 1–22. Besoek op 24 April 2012.
  7. ↑ Winberg Chai (22 September 2005). Saudi Arabia: A Modern Reader. University Press. p. 193. ISBN 978-0-88093-859-4. Besoek op 26 Februarie 2013.
  8. ↑ Leon Hesser (30 November 2004). Nurture the Heart, Feed the World: The Inspiring Life Journeys of Two Vagabonds. BookPros, LLC. p. 104. ISBN 978-0-9744668-8-0. Besoek op 27 Februarie 2013.
  9. ↑ Mark Weston (28 Julie 2008). Prophets and Princes: Saudi Arabia from Muhammad to the Present. John Wiley & Sons. p. 129. ISBN 978-0-470-18257-4. Besoek op 27 Februarie 2013.
  10. ↑ "King Faisal - LookLex Encyclopaedia". lexicorient.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Oktober 2017. Besoek op 16 September 2019.
  11. ↑ Wynbrandt, James, A Brief History of Saudi Arabia, New York: Facts on File, Inc., 2004, p. 225
  12. ↑ Vassiliev, Alexei, The History of Saudi Arabia, Londen, VK: Al Saqi Books, 1998, p. 366-7
  13. ↑ King Faisal, Encyclopedia of the Orient, http://lexicorient.com/e.o/faisal.htm Geargiveer 12 Oktober 2017 op Wayback Machine, besoek op 27 Maart 2007.
  14. ↑ Faisal by Encyclopedia Britannica
  15. ↑ Bergen, Peter, "The Osama bin Laden I Know', 2006.
  16. ↑ j. Kostiner, C. E. Bosworth, E. van Donzel en W. P. Heinrichs. (2007)."al- Suʿūdiyya, al- Mamlaka al- ʿArabiyya."[dooie skakel] Encyclopaedia of Islam. Red. P. Bearman, Th. Bianquis, Brill. Brill Online. 28 Maart 2007
  17. ↑ Vassiliev 371.
  18. ↑ Official website of the Saudi Deputy Minister of Defense, [1] Geargiveer 6 November 2014 op Wayback Machine, quoting from the official Saudi government journal Umm Al-Qura Issue 2193, 20 Oktober 1967.
  19. ↑ King Faisal Ibn Abdul Aziz Al Saud. The Saudi Network.
  20. ↑ Muhammad Hassanein Heykal, "The Saudi Era" (in Arab Reports and Analysis), Journal of Palestine Studies, Vol. 6 (4).(Somer, 1977), bl. 160. Besoek deur JSTOR [2]
  21. ↑ Fred Halliday (11 Augustus 2005). "Political killing in the cold war". Open Democracy (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Junie 2018. Besoek op 17 Julie 2013.
  22. ↑ James Wynbrandt (2010). "A" Brief History of Saudi Arabia. Infobase Publishing. p. 236. ISBN 978-0-8160-7876-9. Besoek op 16 Desember 2016.
  23. ↑ 23,0 23,1 "1975: Saudi's King Faisal assassinated". BBC (in Engels). 25 Maart 1975. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 November 2019. Besoek op 17 Julie 2013.
  24. ↑ Commins, David (2006). The Wahhabi Mission and Saudi Arabia. p. 110. ISBN 1-84511-080-3.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Faisal_van_Saoedi-Arabië&oldid=2618648"